دانشگاه آزاد اسلامی          

واحد دامغان

عنوان:

تاثیر یک بر نامه منتخب گرم کردن بدنبال یک فعالیت بیشینه بر غلظت اسید لاکتیک خون در ورزشکاران سرعتی واستقامتی

استاد راهنما:

                        دکتر طاهره باقر پور

                            استادمشاور

                       دکتر نعمت الله نعمتی

رشته تحصیلی/ گرایش :

      تر بیت بدنی و علوم  ورزشی( فیزیولوژی ورزشی)

1393

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

چکیده

هدف ازانجام این پژوهش بررسی تأثیر یک بر نامه منتخب گرم کردن بدنبال یک فعالیت بیشینه بر غلظت اسید لاکتیک خون در ورزشکاران سرعتی واستقامتی بوده است. به همین منظورتعداد22 نفرازپسران فعال، میان دانشجویان ورزشکار به صورت هدفمندانتخاب شده وبرای همگن کردن این آزمودنی ها،ازآزمون بروس ((Bruceبرروی نوارگردان استفاده شده وسپس به دوگروه 11نفره تقسیم شدند. گروه اول ازمودنی ورزشکاران استقامتی وگروه دوم ازمودنی ورزشکاران سرعتی انتخاب شدند. برنامه گرم کردن20 دقیقه­ای شامل: 5دقیقه حرکات نرمشی، 5دقیقه حرکات کششی و10دقیقه دویدن برروی نوارگردان باسرعت 6کیلومتردرساعت با شیب صفردرجه.ضربان قلب ومیزان اسیدلاکتیک خون آزمودنی­های دوگروه(ازانگشت اشاره دست به وسیله دستگاه لاکتومتر)درسه مرحله استراحت،بعدازگرم کردن وبعدازفعالیت شدید بیشینه که یک فعالیت شدید کوتاه­مدت بر روی نوارگردان با سرعت 8/12 کیلومتردر ساعت و شیب 20درصد بود(آزمون کانینگهام فالکنر)اندازه گیری شد. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از آزمون tمستقل باسطح معنی داری01/0p<استفاده شد.

تجزیه و تحلیل اطلاعات نشان می­دهد که :

1- غلظت لاکتات خون آزمودنی­های دو گروه متعاقب یک برنامه گرم کردن منتخب 20 دقیقه­ای تفاوت معنی­داری ندارد(935/0P= ) .

2-غلظت لاکتات خون آزمودنی­های دو گروه ورزشکارن استقامتی وسرعتی بدنبال یک فعالیت شدید بیشینه تفاوت معنی­داری دارد(000/0 P=) .

3-ضربان قلب آزمودنی­های دو گروه ورزشکاران سرعتی و استقامتی، پس از یک برنامه گرم کردن منتخب 20 دقیقه­ای تفاوت معنی­داری وجوددارد)000/0 P=)

4- ضربان قلب آزمودنی­های دو گروه ورزشکاران سرعتی و استقامتی، پس از یک فعالیت بیشینه تفاوت معنی­داری وجوددارد(000/0 P=)

 

واژگان کلیدی : گرم کردن، فعالیت شدید بیشینه، تمرینات نرمشی، تمرینات کششی

 

 

 

 

 

فهرست عنوان­ها

 

 

 عنوان

فصل اول: طرح تحقیق                                                                                               صفحه

 

 

1-1-  مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 2

1-2- بیان مسئله …………………………………………………………………………………………………………………………………..6

1-3-  ضرورت واهمیت  تحقیق.  …………………………………………………………………………………………………………8

1-4-هدف­هاو فرضیه­های تحقیق…………………………………………………………………………………………………………. 9

1-4-1-هدفکلی پزوهش. …………………………………………………………………………………………………………………….8

1-4-2- اهداف ویژه.. ……………………………………………………………………………………………………………………………8

1-4-3- فرضیه­های تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………….9

1-4-3-1-  فرضیه­ ………………………………………………………………………………………………………………………………. 9

1-5- روش تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………………..9

1-6- محدودیت­های تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………….10

1-6-1- محدودیت­های قابل کنترل……………………………………………………………………………………………………..10

1-6-2- محدودیت­هایغیرقابل کنترل………………………………………………………………………………………………….10

1-7- تعریف عملیاتی واژه­ها و اصلاحات………………………………………………………………………………………………11

 

 

 

 

 

فصل دوم:مبانی نظری پیشینه تحقیق

2-1-مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 13

2-2-منابع انرژی داخل عضله ……………………………………………………………………………………………………………..13

2-2-1-منابع ATPغیرهوازی……………………………………………………………………………………………………………. 14

2-3- تداوم انرژی وتوالی ودرهم آمیزی دستگاه­های انرژی درورزش­ها………………………………………………15

2-4- دستگاه گلیکولیز بی هوازی ……………………………………………………………………………………………………….16

2-4-1- روند بیوشیمیایی گلیکولیز…………………………………………………………………………………………………… 17

2-4-1-1-اکسیداسیون گلوکزبه پیروات……………………………………………………………………………………………..19

2-4-1-2-سرنوشت پیروات…………………………………………………………………………………………………………………19

2-4-2- انرژی حاصل از تبدیل گلوکز به لاکتات ……………………………………………………………………………….20

2-4-3 مزایا و محدودیت­های دستگاه گلیکولیز بی هوازی (دستگاه اسیدلاکتیک)……………………………20

2-5 رابطه خستگی و تجمع اسیدلاکتیک……………………………………………………………………………………………21

2-6-دفع اسید لاکتیک از خون و عضله ……………………………………………………………………………………………..21

2-6-1 سرعت حذف شدن اسیدلاکتیک……………………………………………………………………………………………..22

2-6-2-تأثیر فعالیت بدنی در دوره بازیافت بر دفع اسیدلاکتیک………………………………………………………..22

2-6-3 سرنوشت اسیدلاکتیک فیزیولوژی دفع اسیدلاکتیک………………………………………………………………23

2-7 سازگاری با تمرینات بی هوازی ……………………………………………………………………………………………………25

2-7-1 سازگاری دستگاه گلیکولیتیک…………………………………………………………………………………………………25

2-8 ارزیابی تغییرات ناشی از فعالیت­های شدیدبیشینه………………………………………………………………………25

2-9- گرم کردن ………………………………………………………………………………………………………………………………….26

2-9-1- ضرورت گرم کردن …………………………………………………………………………………………………………………26

2-9-2-آثارفیزیولوژی گرم کردن…………………………………………………………………………………………………………26

2-9-3 آثار گرم کردن در جلوگیری از آسیب……………………………………………………………………………………..28

2-9-4-شدت ومدت گرم کردن………………………………………………………………………………………………………….28

2-9-5-اجزای کلی گرم کردن…………………………………………………………………………………………………………… 29

2-9-6-محتوای برنامه گرم کردن ……………………………………………………………………………………………………….31

2-10-مروری بر تحقیقات مربوط به موضوع تحقیق ………………………………………………………………………….32

2-10-1-کنترل سوخت و ساز اسیدلاکتیک در مدت تمرینات………………………………………………………….32

2-10-1-1 تولید و دفع اسیدلاکتیک………………………………………………………………………………………………….33

2-10-1-2-مکانیسم­های ذاتی کنترل غلظت لاکتات خون در مدت تمرینات…………………………………..33

2-10-2-تحقیقات در رابطه با شدت و مدت گرم کردن…………………………………………………………………….34

2-10-3-تحقیقاتی که تأثیرگرم کردن برتغییرات اسیدلاکتیک خون ورزشکاران را بررسی کرده­اند…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………38

 

فصل سوم:روش اجرای تحقیق

3-1-مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………42

3-2- روش پژوهشی……………………………………………………………………………………………………………………………42

3-3 جامعه آماری…………………………………………………………………………………………………………………………………42

3-3-1-روش نمونه گیری و نحوه گزینش آنها…………………………………………………………………………………. .43

3-4 متغیرهای پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………..43

3-5 نحوه اجرای پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………..43

3-5-1 نحوه اجرای آزمون «بروس»…………………………………………………………………………………………………….44

3-5-2 نحوه اجرای برنامه گرم کردن…………………………………………………………………………………………………..44

3-5-3-نحوه کنترل ضربان قلب…………………………………………………………………………………………………………..45

3-5-4-نحوه اندازه گیری غلظت اسیدلاکتیک خون…………………………………………………………………………. 45

3-5-5- نحوه اجرای فعالیت شدید بیشیته………………………………………………………………………………………….45

3-6- معرفی وسایل اندازه گیری…………………………………………………………………………………………………………45

3-7- روش آمار…………………………………………………………………………………………………………………………………….46

 

فصل چهارم:تجزیه وتحلیل آماری

4-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………….48

4-2- بررسی توصیفی یافته­های تحقیق………………………………………………………………………………………….. 48

4-2-1 بررسی توصیفی تواتر قلبی آزمودنی­ها……………………………………………………………………………………..49

4-2-2- بررسی توصیفی تغییرات غلظت لاکتات خون آزمودنی­ها……………………………………………………..50

4-3-آزمون فرضیه­های تحقیق…………………………………………………………………………………………………………… 52

4-3-1- آزمون فرضیه­های اصلی تحقیق……………………………………………………………………………………………..52

فصل پنجم:بحث ونتیجه گیری

5-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………….65

5-2- خلاصه تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………..56

5-3- نتایج تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………….56

5-4- بحث و نتیجه­گیری…………………………………………………………………………………………………………………….57

5-5-پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………………………………………59

فهرست منابع و مأخذ……………………………………………………………………………………………………………………………60

منابع فارسی …………………………………………………………………………………………………………………………………………61

منابع لاتین……………………………………………………………………………………………………………………………………………62

 

 

 

فهرست جدول­ها

جدول 3-1-مشخصات مراحل هفت گانه بروس…………………………………………………………………………………..44

جدول 4-1- مشخصات بدنی آزمودنی­ها………………………………………………………………………………………………48

جدول 4-2- :مشخصات ضربان قلب آزمودنی­ها طی سه مرحله استراحت، بعدازگرم کردن وبعد ازفعالیت شدید بیشینه………………………………………………………………………………………………………………………… 49

جدول 4-3- مشخصات لاکتات آزمودنی­ها در سه مرحله استراحت، بعد از گرم کردن و بعداز فعالیت شدید بیشینه…………………………………………………………………………………………………………………………………………51

جدول 4-4- یافته­های فرض آماری اول………………………………………………………………………………………………52

جدول 4-5- یافته­های فرض آماری دوم………………………………………………………………………………………………53

جدول 4-6- یافته­های فرض آماری سوم …………………………………………………………………………………………….53

جدول 4-7- یافته­های فرض آماری چهارم………………………………………………………………………………………… 54

 

فهرست شکل­ها

شکل 2-1- منابع انرژی غیرهوازی………………………………………………………………………………………………………14

شکل 4-1- تغییرات تواتر قلبی گروه استقامتی در سه مرحله استراحتی،بعد از گرم کردن و بعداز فعالیت شدیدبیشینه……………………………………………………………………………………………………………………………..50

شکل 4-2- تغییرات تواتر قلبی گروه سرعتیدر سه مرحله استراحتی، بعد از گرم کردن و بعداز فعالیت شدیدبیشینه…………………………………………………………………………………………………………………………………………..50

شکل4-3-تغییرات غلظت لاکتات خون گروه استقامتی درسه حالت استراحتی،بعدازگرم کردن وبعدازفعالیت شدید بیشینه…………………………………………………………………………………………………………………..51

شکل4-3- تغییرات غلظت لاکتات خون گروه سرعتی درسه حالت استراحتی، بعدازگرم کردن وبعدازفعالیت شدید بیشینه…………………………………………………………………………………………………………………..51

فصل اول:

          

 

 

 

               طرح تحقیق

 

 

 

 

• 1 – مقدمه

یکی از مهم­ترین موضوعاتی که ذهن متخصصین علوم ورزشی را بخود معطوف داشته، بروز خستگی در حین اجرای فعالیت­های ورزشی می­باشد. خستگی و درماندگی یکی از موانع مهم اجرای مطلوب و موفقیت آمیز فعالیت­های ورزشی به شمار می­رود از همین رو تحقیقات بسیاری به منظور شناخت عوامل مختلف بروز خستگی و راهکارهای عملی به تعویق انداختن آن انجام شده است که طبیعتا به دلیل گستردگی رشته­های مختلف ورزشی نتایج متفاوتی به دنبال داشته است. اغلب تحقیقات درباره خستگی عضلانی موضعی، روی اتصال عصبی عضلانی، ساز و کار انقباضی و دستگاه عصبی عضلانی متمرکز می­باشد این حالت می­تواند در مواضع گوناگونی بروز کند که در این­جا به تعدادی از آن­ها اشاره می­شود:

خستگی و صفحه محرکه: برخی از شواهد موافق و مخالف این نظر که خستگی عضلانی به علت ضعف و ناتوانی صفحه محرکه است، وجود دارند. این نوع خستگی ظاهرا در واحدهای حرکتی FT^([1])بیشتر است که به سهم خود در مقایسه با تارهای ST^([2])، دارای خستگی­پذیری بیشتری می­ باشند. ناتوانی صفحه محرکه جهت ارسال تکانش عصبی به تارهای عضلانی به احتمال قوی به دلیل کاهش آزاد شدن منتقل کننده شیمیایی «استیل کولین» از انتهای عصب است)3).

خستگی ساز و کار انقباضی: عوامل چندی در خستگی ساز و کار انقباضی دخالت دارند برخی ازاین عوامل به قرار ذیر می­باشند:

الف– تخلیه منابع  PCوATP

ب– تخلیه ذخائر گلیکوژنی عضله

ج– تجمع اسیدلاکتیک

د- سایر عوامل مانند فقدان اکسیژن و جریان خون ناکافی

 

که البته بسته به نوع فعالیت ورزشی، نقش یک یا تعدادی از این عوامل در ایجاد خستگی بارزتر است. بطور مثال، در فعالیت­های استقامتی بین 30 دقیقه تا 4 ساعت این تخلیه ذخائرگلیکوژنی عضله می­باشد که نقش بیشتری در درماندگی دارد و یا در فعالیت­های سریع که سرعت اکسیژن مصرفی هماهنگ با سرعت  تجزیه گلیکوژن نیست به دلیل ایجاد کسر اکسیژن، این تجمع اسیدلاکتیک است که حالت مذکور را ایجاد می­نماید. بنابراین پاسخ اسیدلاکتیک به فعالیت­های ورزشی در ورزش­های بسیار سریع، بارز و مشهود است(3).

مورهاوس و میلر⁽¹⁾ اینطور بیان کردند «زمانی که یک عضله در هر ثانیه یک بار بطور متوالی تحریک شود، قدرت انقباضی عضله شروع به کاهش می­کند در این حالت نه تنها میزان کوتاه شدن عضله، بلکه حتی میزان دوره استراحت آن نیز کم و ناقص می­شود در پایان عضله حتی نمی­تواند به تحریکات قوی نیز پاسخ دهد». «مورهاوس و میلر» این جریان را خستگی نامیدند آن­ها در آزمایشی با برش عرضی به یک عضله خسته مشاهده کردند که داخل بافت عضلانی اسید وجود دارد(18) .

بطور تجربی نشان داده شده­است که ممکن است خستگی از طریق ایجاد تولید اضافی اسید که باعث کاهش تحریک پذیری عضله می­شود، ایجاد شود. تجمع تولیدات اضافی اسید بطور اخص اسیدلاکتیک در عضلات فعال به فقدان جریان خون طبیعی در آن­ها مربوط می­شود هم­چنین مقدار اکسی‍ژن موجود عضله برای اکسیده کردن اسیدلاکتیک کافی نیست(18) .

اگر چه بسیاری عقیده دارند اسیدلاکتیک مسئؤول خستگی و واماندگی در تمامی انواع ورزش­ها است، ولی باید توجه داشت که این ماده تنها در جریان فعالیت­های عضلانی بسیار شدید و کوتاه مدت در درون تارهای عضلانی تجمع پیدا می­کند. برای مثال در دوندگان ماراتن سطح اسیدلاکتیک در پایان مسابقه و با وجود بروز واماندگی هنوز نزدیک به مقادیر حالت استراحت است.

 

 

 

ورزشکاران همیشه سعی می کنند هنگام مسابقات، بهترین اجرای خود را به  نمایش بگذارند و در این میان عوامل متعددی مانع از بروز بهترین عملکرد آن­ها می­شود یکی از این عوامل خستگی است به ویژه در دوره­های کوتاه­ مدت تمرینات با شدت زیاد (25).

یکی از دلائل خستگی­های موضعی، انباشتگی اسیدلاکتیک در عضلات فعال و غلظت یون هیدروژن در خون است(24) .شدت و نوع خستگی عضلانی به نوع، مدت، شدت تمرین و نوع تارهای عضلانی فعال و عوامل متعدد محیطی و شدت این عوامل وابسته است افزایش مقدار لاکتات در تمرینات بی هوازی بر اثر کاهش مقدار جریان خون به دلیل انقباض­های ایزومتریک در عضلات فعال به دنبال تمرینات شدید است(27) .اسیدوز درون سلولی در نتیجه افزایش اسیدلاکتیک، عامل مهمی در ایجاد خستگی عضلات اسکلتی است(26) .

محققین تاکنون در مراحل مختلف تمرین یا مسابقه در رشته­های مختلف ورزشی نسبت به اندازه­گیری سطح اسیدلاکتیک خون ورزشکاران و میزان تغییرات آن اقدام نموده و آن را تفسیر کرده­اند یکی از این عوامل مرحله گرم کردن برای شروع یک مسابقه و یا یک تمرین جدی است .آماده شدن جسمانی و روانی برای یک مسابقه و یا تمرین از موارد مهمی است که دانشمندان این رشته به آن پرداخته­اند گرچه مدت مدیدی است که به ورزشکاران توصیه می­شود قبل از شروع یک جلسه تمرین سنگین و یا مسابقه دقایقی را به تمرینات مقدماتی یا گرم کردن بپردازند ولی نتایج برخی تحقیقات که تفاوتی در عملکرد ورزشکاران قبل و بعد از گرم کردن نشان نداده­اند باعث شده تا در مورد ضرورت شدت و مدت فعالیت­های مقدماتی اتفاق نظر کلی وجود نداشته باشد(3) .

اما با توجه به اتفاق نظر در مورد آثار مثبت گرم کردن امروزه  تقریبا همه ورزشکاران گرم کردن را بخشی از تمرین یا مسابقه خود قرار داده­اند و مربیان نیز نسبت به این مسئله تاکید بسیار دارند. آثار مثبت گرم کردن می­تواند شامل بهبود عملکرد ورزشکار، پیشگیری از آسیب­های ناشی از فعالیت، تأثیرات فیزیولوژیکی و آثار روانی باشد. گرم کردن نه تنها به اجرای فعالیت­های آن­ها کمک می­کند بلکه از آسیب دیدگی حین فعالیت نیز جلوگیری می­کند(5) .

نکته مهم دیگر متغیرهائی است که گرم کردن را تحت  تاثیر قرار می­دهند مدت زمان گرم کردن، شدت گرم کردن، محتوای برنامه، فاصله زمانی آن تا فعالیت اصلی متغیرهائی هستند که می­توانند با توجه به ویژگی­های ورزشکار، نوع و ماهیت رشته ورزشی موردنظر، شرایط آب و هوائی، درجه حرارت محیط و هدف­های جلسه تمرین یا مسابقه تغییر کنند(14) .

در رابطه با مدت و شدت گرم کردن که تحقیق حاضر با تاکید بر آن صورت می­گیرد گفته شده، تمرینات گرم کردن باید در حدی باشند که درجه حرارت عمومی و عمقی بافت­ها و عضلات را افزایش دهند، مشروط بر اینکه موجب خستگی ورزشکار نشود. شدت و مدت گرم کردن باید نسبت به نوع رشته ورزشی و سطح آمادگی ورزشکار تنظیم شود. برای مثال در یک فعالیت بیشینه ورزشکار ورزیده باید بین 20 تا 30 دقیقه تمرین نسبتا شدید انجام دهد، در حالی که چنین تمرینی برای یک ورزشکار مبتدی خسته کننده خواهد بود. ازآنجا­ئیکه افزایش درجه حرارت بدن موجب تعریق می­شود، در چنین حالتی درجه حرارت بدن حدود 2 درجه بالاتر از حد طبیعی خواهد بود بنابراین شروع تعریق نشانه خوبی برای گرم کردن بدن و عضلات خواهد بود(5) .

اگر چه به نظرمی­رسد برای اجرای فعالیت­های سبک و متوسط پنج دقیقه گرم کردن کافی باشد ولی اجرای حداقل 15 تا 30 دقیقه فعالیت می­تواند شبکه مویرگی را برای تهیه فوری قند و آدرنالین مورد نیاز بدن آماده سازد(14) .

همانطور که گفته شد هنوز در مورد نحوه تنظیم برنامه گرم کردن در ورزش­های مختلف اتفاق نظر کلی وجود ندارد و درباره تنظیم متغیرهائی مانند شدت و مدت گرم کردن و محتوای آن نیاز به تحقیقات بیشتری می­باشد.

برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید.

:: بازدید از این مطلب : 108

|

امتیاز مطلب : 4

|

تعداد امتیازدهندگان : 1

|

مجموع امتیاز : 1

عنوان : تعیین آثارتمرین هوازی بر حداکثر اکسیژن مصرفی و ترکیب بدنی پسران نوجوان ورزشکار

 

Rasht Branch

Faculty of Humanities

Department of Physical education

 

Presented in partial fulfillment of the requirements

 for (M.A.) degree 

Course: Physical Education Major in Exercise Physiology

Title:

Comparison effect of aerobic training on vo2max and body composition of athlete boys at different pubertal stages

Supervisor:

Dr.  MR Fadaei Chafy

February 2015

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فصل اول

طرح تحقیق

 

 

 

 

 

-1-1 مقدمه

رشد فرایندی پیچیده است که از لحظه تشکیل نطفه تا پایان عمر ادامه دارد در واقع رشد شامل نمو و بالیدگی است که نموحاصل تغییرات کمی (هایپرتروفی و هایپرپلازی) است و بالیدگی تغییرات کیفی در کارکرد بافت­ها و دستگاه­های بدن را در برمی­گیرد. به طور کلی منحنی رشد بافت­های مختلف بدن S شکل است؟ با این حال برخی زودتر (سیستم لنفاوی در 9 سالگی) و برخی دیرتر (سیستم تناسلی در 18 سالگی) به حداکثر بالیدگی می­رسند. بالیدگی سیستم تناسلی که با واژه بلوغ  و یا بلوغ جنسی شناخته می­شود، فرایندی است که در آن کودک به ویژگی های جنسی ثانویه دست یافته و ظرفیت تولید مثل پیدا می­کند. پدیده بلوغ به طور آنی و در فاصله کوتاه زمانی اتفاق نمی­افتد، بلکه نوجوان برای بالغ شدن، مراحل مختلفی را طی می­کند. به طوری که سیر تکاملی او ممکن است چندین سال طول کشیده تا وضعیت بدنی شخص بالغ را پیدا کند.

معمولاً وضعیت بالیدگی کودکان بر اساس سن اسکلتی،[31،32،33] سن آغاز قاعدگی،[43،53،63،73] سن اوج سرعت قد[83،93] و یا صفات ثانویه جنسی[40،41] به انواع زودرس ( سن بیولوژیکی بیش از یک سال کمتر از سن تقویمی ) متوسط ( اختلاف سن بیولوژیکی و سن تقویمی به اندازه 1±  سال ) و دیررس (سن بیولوژیکی بیش از یک سال بیشتر از سن تقویمی) گروه بندی شده است و می­توان کودکان هم سن با وضعیت بالیدگی متفاوت را با یکدیگر مقایسه کرد [42].

بالیدگی بیولوژیکی، پیشرفت کیفی در عملکرد بدن سیستم­ها یا بافت­های مختلف بدن است که با افزایش سن اتفاق می­افتد. این پیشرفت­ها ژنتیکی است و تحت تاثیر عوامل محیطی قرار نمی­گیرد؛ بنابراین وضعیت بالیدگی هر فرد به سن بیولوژیکی وی اشاره دارد و استفاده از سن تقویمی در طبقه­بندی سطوح رقابتی سن بیولوژیکی را در نظر نمی­گیرد. این مسئله به ویژه هنگام بلوغ که تفاوت در قدرت سرعت و استقامت قلبی – تنفسی در میان کودکان با سن تقویمی یکسان آشکار می­­شود مورد توجه است. بنابراین محققان طب ورزشی کودکان باید علاوه بر اندازه بدن وضعیت بالیدگی را نیز کنترل کنند [53،43].

 

1-2- بیان مسئله

آمادگی هوازی شاخص عملکردی در دستگاه تنفسی و قلبی– عروقی و از مولفه­های خونی تحویل اکسیژن و سازوکارهای اکسیداتیو عضلات در حین فعالیت است. توان هوازی بیشینه یا اکسیژن مصرفی بیشینه، بیشترین اکسیژن مصرفی طی یک آزمون ورزشی وامانده سازد، معیار مهمی برای سنجش آمادگی قلبی– عروقی و بهترین پیش­بینی کننده آمادگی هوازی شناخته شده است و مورد توجه بسیاری از فیزیولوژیست­های ورزشی می­باشد [44،46،47].

تحقیقات زیادی به بررسی رشد توان هوازی بیشینه در کودکان و نوجوانان و تفاوت­های جنسیتی پرداخته­اند [48،49،50]  که نتایج حاکی از افزایش توان هوازی بیشینه از کودکی تا نوجوانی در هر دو جنس، همچنین بالاتر بودن مقادیر پسران نسبت به دختران در همه سنین و افزایش تفاوت­ها در نوجوانی است.[51،52،33] در بررسی اکسیژن مصرفی بیشینه کودکان و نوجوانان طی دوران رشد و نمو جسمانی علاوه بر سن،[44،53 ،36،50] جنس،[44،53،54] وراثت،[55،31] بالیدگی بیولوژیکی از عوامل موثر بر توان هوازی است که در اکثر تحقیقات کنترل شده یا نشده است [33،53،56،58].

دوران کودکی با افزایش پیش­رونده­ی عناصر دستگاهی به منصه­ی ظهور می­رسد که vo2max ، ریه­ها، قلب، عضله­ی اسکلتی و نیز افزایش عملکرد استقامتی را معین می­کند. در نتیجه، مقادیر مطلق حداکثر توان هوازی متناسب با رشد کودک افزایش می­یابد. از 6 تا 12 سالگی، vo2 max پسر بچه ها تا بیشتر از دو برابر افزایش می­یابد( از 2/1 لیتر در دقیقه به 7/2 لیتر در دقیقه) [1].

در پسران و دختران در سال­های قبل از بلوغ، VO2max به طور خطی افزایش می­یابد و میانگین متوسط پسران اندکی از دختران بیشتر است. این تفاوت در دامنه­ی 6 تا 11 سالگی تقریبا2/0 لیتر در دقیقه (اختلاف 15 تا 19 درصد) بوده که در 12 سالگی مقادیر مطلق VO2maxدر پسران نسبت به دختران 25 درصد بیشتر است. به طور خلاصه این اختلاف در پسران به هنگام فعالیت ورزشی بیشینه تقریبا 12 تا 15 درصد نسبت به دختران همسن آنها بیشتر است [1].

درینکواتر[1]1984 و اسپارلینگ[2]1980. در فرا تحلیلی که در 13 مطالعه دختران و پسران انجام شد نشان داد بیان VO2max  به لیتر در دقیقه به ازای هر کیلوگرم در دقیقه، و میلی لیتر به ازای هر کیلوگرم وزن خالص بدن به تفکیک جنس به ترتیب تفاوت  56 ، 28 و 15 درصد بین مردان و زنان به دست آمد. تجزیه وتحلیل مشابهی در بررسی زنان و مردان ورزیده در ورزش های مشابه، تفاوت های 52، 19، و 9 درصد را نشان داد [1].

رولند[3] و همکارانش (2000). مقادیر vo2 max را هنگام آزمون دوچرخه بین 25 پسر (4%±12 ساله)و 24 دختر (5%±7/11ساله) مقایسه کردند مقادیر vo2max وابسته به وزن پسران و دختران به ترتیب 1/6±2/47 و 8/5±4/40 میلی لیتر به ازای هر کیلو گرم در دقیقه به دست آمده (تفاوت 17 درصدی)چنانچه vo2max نسبت به وزن خالص بیان شود, اختلاف تا 6 درصد کاهش می­یابد [1].

 

رولند و همکارانش1999. رابطه بین 1/6 کیلومتر دویدن و VO2max را با آزمون دوچرخه در 36 پسربچه کلاس ششم در یک مدرسه بررسی شد ضریب همبستگی بین Vo2max ( به ازای هر کیلوگرم) و سرعت 1/6  کیلومتر دویدن r =0/77  مشابه با دیگر مطالعات در بزرگسلان بود[1].

 

نتایج آزمون آمادگی بهداشت در مدارس آمریکا (1980) نشان می­دهد پسران 5 ساله می­توانند 1/6 کیلومتر را به طور متوسط ظرف 13 دقیقه و 46 ثانیه بدوند. ده سال بعد ، یعنی در 15 سالگی می توانند همان مسافت را در 7 دقیقه و 14 ثانیه بدوند که تقریباً پیشرفت 100 درصدی را در سرعت دویدن نشان می­دهد. با وجود این، بین 5 تا 15 سالگی، VO2max نسبت به وزن بدن تغییری نداشت و در حدود 50 میلی لیتر به ازای هر کیلوگرم در دقیقه ثابت باقی می­ماند، این اختلاف در دختران حتی بارزتر است. هر چند متوسط زمان 1/6 کیلومتر دویدن از 15 دقیقه و 8 ثانیه در 5 سالگی به 10 دقیقه و 5 ثانیه در 15 سالگی کاهش می­یابد، اما VO2max به ازای هرکیلوگرم در عمل از تقریبا 50 میلی­لیتر به ازای هر کیلوگرم در دقیقه به 40 میلی­لیتر به ازای هر کیلوگرم در دقیقه کاهش می یابد. [1]

با توجه به تفاوت­های موجود بین افراد در سنین مختلف، بر آن شدیم تا بدانیم آیا بین افراد که از لحاظ سن بیولوژیکی در مراحل مختلف بلوغ به سر می­برند، تفاوتی از لحاظ توان هوازی، آمادگی جسمانی و ترکیب بدنی پسران ورزشکار وجود دارد؟ و آیا اثرتمرین هوازی بر vo2max ، آمادگی­جسمانی و ترکیب­بدنی پسران ورزشکار در مراحل مختلف بلوغ یکسان است؟

 

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق

نوجوانی یکی از پرچالش­ترین مرحله زندگی در میادین ورزشی است؛ به­دلیل اینکه گروه بندی افراد معمولاً بر اساس سن تقویمی صورت می پذیرد؛ درحالی که ممکن است دو حریف تفاوتهای بسیاری از لحاظ سن بیولوژیکی داشته باشند که خود عامل تعیین کننده در موفقیت یکی از آنها است.

معمولا برای اشاره به سطح بالیدگی یک فرد، از سن تقویمی استفاده می شود. با این وجود، سن بیولوژیکی نشانه­ای به مراتب بهتر از سن تقویمی برای توصیف بالیدگی است، به دلیل اینکه سن تقویمی فقط مدت زمان پس از تولد را نشان می­دهد و برای معرفی تغییرات فردی در سرعت بالیدگی مناسب نیست. خوشبختانه نشانه­های مرتبط با وقایع بلوغ فیزیولوژیک در همه افراد اتفاق می­افتد که همگی نقطه پایان مشخصی دارند؛ از این رو می­توانند برای توضیح این نکته که یک کودک از همسن و سالان خود به لحاظ رشد عقب افتاده و یا از آنها پیشی گرفته، به کار گرفته شوند. عواملی که به تناوب از آنها استفاده می­شود شامل بالیدگی سیستم اسکلتی، بالیدگی سن در اوج سرعت قد، سن قاعدگی و بالیدگی جنسی می­باشند.

از آنجایی که بسیاری از مولفه­های فیزیولوژیکی عملکرد با رشد و نمو تغییر می­کنند و سن بیولوژیکی در پیش­بینی عملکرد ورزشی بهتر از سن تفویمی است توان هوازی قدرت عضلانی استقامت عضلانی و به همان اندازه مهارت­هایی حرکتی تحت تاثیر بالیدگی بیولوژیکی قرار می­گیرند. [43]

درتحقیقات مختلف اندازه و ترکیب بدن آمادگی جسمانی قدرت و استقامت عضلانی و توان بی هوازی کودکان و نوجوانان با توجه به وضعیت بالیدگی آنها بررسی شده و ارتباطات معناداری بین توان هوازی بیشینه و سن شروع قاعدگی سن PHV  صفات ثانویه جنسی وسن اسکلتی به دست آمده است. [59، 42، 41]

از طرف دیگر کودکان و نوجوانان به طور معمول بر اساس سن تقویمی در ارزیابی آزمونهای آمادگی گروه­بندی می­شوند و ممکن است در گروههای هم­سن برخی افراد از نظر بالیدگی و اندازه­بدن اختلاف داشته باشند بنابراین ارزیابی نقش اندازه بدن و بالیدگی بیولوژیکی در آمادگی حرکتی و آمادگی وابسته به تندرستی کودکان و نوجوانان اهمیت ویزه­ای دارد. [73]

اگرچه در تحقیقات گذشته به مقایسه VO2max کودکان و بزرگسالان اشاره شده است اما در مورد نوجوانان در مراحل مختلف بلوغ، کمتر تحقیقی به بررسی پاسخ این افراد به تمرینات هوازی و مقایسه آنها با یکدیگر پرداخته است؛ بنابراین بر آن شدیم که گامی برای رسیدن به این جواب برداریم تا سطح انتظارات والدین، مربیان، مدیران، برنامه ریزان ورزشی با شرایط بیولوژیکی واقعی نوجوانان در میادین ورزشی متناسب گردد.

 

 

1-4- اهداف تحقیق

1-4-1- هدف کلی تحقیق

هدف از اجرایی این تحقیق تعیین آثارتمرین هوازی بر حداکثر اکسیژن مصرفی و تر­کیب بدنی پسران نوجوان ورزشکار در مراحل مختلف بلوغ بود.

1-4-2- اهداف اختصاصی تحقیق

1. تعیین تفاوت حداکثر اکسیژن مصرفی، آمادگی­جسمانی و ترکیب بدنی پسران ورزشکار در سنین مختلف
2. تعیین تفاوت حداکثر اکسیژن مصرفی، آمادگی­جسمانی و ترکیب بدنی پسران ورزشکار در مراحل مختلف بلوغ
3. 3. تعیین ارتباط بین سن با حداکثراکسیژن مصرفی، آمادگی­جسمانی و ترکیب بدنی پسران ورزشکار
4. تعیین ارتباط بین مرحله بلوغ با حداکثر اکسیژن مصرفی، آمادگی­جسمانی و ترکیب بدنی پسران ورزشکار

5 . تعیین اثر تمرین هوازی بر حداکثراکسیژن مصرفی پسران ورزشکار در به تفکیک مرحله بلوغ.

6 . تعیین اثر تمرین هوازی بر ترکیب بدنی پسران ورزشکار در به تفکیک مرحله بلوغ

7. 7. مقایسه اثر تمرین هوازی بر حداکثراکسیژن مصرفی پسران ورزشکار در مراحل مختلف بلوغ
8. مقایسه اثر تمرین هوازی برای ترکیب بدنی پسران ورزشکار در مراحل مختلف بلوغ

برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید.

:: بازدید از این مطلب : 136

|

امتیاز مطلب : 1

|

تعداد امتیازدهندگان : 1

|

مجموع امتیاز : 1

پروژه تحقیقاتی کارشناسی ارشد رشته تربیت بدنی و علوم ورزشی گرایش مدیریت ورزشی

دانشگاه آزاد اسلامی واحد تفت

 

تحت عنوان:تعیین موانع مشارکت زنان سالمند شهر یزد در فعالیتهای ورزشی

استاد راهنما:دکتر علیرضا الهی

اساتید داور:دکتر اکبر آفرینش-دکتر رضا نیک بخش

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

• مقدمه

تمدن و پیشرفت روزافزون فناوری های مدرن،پدیده ای به نام ((فقر حرکتی))را با خود به همراه آورد.در نتیجه کم تحرکی و فقر حرکتی نارسایی هایی را موجب شده است که جنبه های مختلف جسمی،روانی و اجتماعی را تحت تاثیر قرار داده است.برون رفت از وضع موجود نیازمند ابزارهای در خور و شایسته ای،از جمله فعالیت های ورزشی به عنوان یک ابزار چند بعدی با تاثیرات گسترده بهداشتی،اقتصادی،اجتماعی،کمک به اوقات فراغت سالم و ایجاد نشاط و شادابی است (قره ،1384) .نداشتن فعالیت ورزشی مهمترین علت مرگ ،بیماری و ناتوانی است.اطلاعات مقدماتی از سازمان جهانی بهداشت در مورد عوامل خطر آفرین نشان می دهد که شیوه زندگی بدون تحرک ورزشی یکی از ده دلیل عمده مرگ و ناتوانی است . بیش از دو میلیون مرگ در سال ناشی از بی تحرکی است. در میان کشورهای جهان 60%تا80%بزرگسالان آنقدر فعال نیستند که برای سلامتی شان مفید باشد(نیک نژاد،1375).دختران و زنان در سنین مختلف به حرکات ورزشی نیازمندند.کودکان روزانه به چهار تا شش ساعت ،نوجوانان به دو تا چهار ساعت و بزرگسالان به یک تا دو ساعت فعالیت بدنی نیاز دارند،هر چند در بعضی از کارهای خانه تا حدودی این فعالیت های بدنی تامین می شود . از نقطه نظر فیزیولوژیکی،زنان می توانند نیازهای حرکتی روزانه خویش را به شیوه های مختلفی چون کار بدنی مانند راه رفتن،جارو کردن،پله شستن و …برآورده سازند اما برای داشتن بدنی سالم و روحیه خوب به انجام فعالیتهایی بیشتر از این ها نیاز است .در تحقیقات رابطه علت و معمولی بین فعالیت بدنی و سلامت فرد به اثبات رسیده است (بادامی،1385). افراد فعال زندگی پربارتری دارند.آن ها با بنیه ترند،اندام متناسبی دارند و مقاومتشان نیز در برابر بیماری ها بیشتر است. افراد فعال همچنین اعتماد به نفس بیشتری دارند،کم تر افسرده می شوند و اغلب حتی در سنین بالا، با توان و نیرو روی طرح های تازه کار می کنند .در سال های اخیر پژوهش های پزشکی نشان داده که تعداد زیادی از بیماری ها مستقیما به فقدان فعالیت بدنی مربوط می شود. بنابر این دلیل علاقه و اشتیاق کنونی نسبت به حرکت هوس نیست. بلکه تنها راه جلوگیری از ابتلا به بیماری های عدم تحرک، فعال باقی ماندن ، نه برای یکماه یا یکسال بلکه برای تمام عمر است(بادامی،1385). تحقیقات زیلمن^[1]“جانسون^[2]“و”دیم ^[3]“حاکی از این

بود که زمان بهبود افراد برخوردار از آمادگی جسمانی سریعتر از افراد نا آماده می باشد (محرم زاده،1374).

اگر انسان از حقوق خاصی بر خوردار است که بسیاری از موجودات از آن بی بهره اند ، ریشه اش طبیعت ، خلقت و آفرینش است. و اگر انسان ها همه در حقوق طبیعت مساوی هستند و همه باید آزاده زیست کنند ، فرمانی است که در متن خلقت صادر شده است و دلیلی غیر از آن ندارد . در پرتو پیشرفت های علمی ، زیستی و روانی تفاوت های دو جنسیت مستدل تر گشت . زن از آن جهت که انسان است مانند هر انسان دیگر آزاده آفریده شده است و از حقوقی مساوی بهره مند است ، ولی زن انسانی است با چگونگی های خاص خود و مرد انسانی است با چگونگی های دیگر . زن و مرد در انسانیت”برابرند”ولی دو گونه انسانند . به قول الکسیس کارل 4در هر سلول انسان نشانی از جنسیت او هست . در نهضت تساوی و آزادی عمدا  یا سهوا ، تساوی به جای تشابه به کار رفت و برابری با همانندی یکی شمرده شد. کیفیت تحت الشعاع کمیت قرار گرفت و ” انسان” بودن موجب فراموشی ” زن ” بودن وی گردید (سعیدی،1390). امروزه نقش زن به عنوان نیمی از منابع انسانی نه تنها از موضوعات و دیگر اهداف اساسی توسعه اجتماعی و اقتصادی هر کشور به شمار می رود ، بلکه ابزاری موثر در تحقق دیگر اهداف توسعه نیز محسوب می شود . از این رو یکی از شاخص های درجه توسعه یافتگی یک کشور میزان مشارکت و نقشی است که زنان در آن کشور دارا هستند (مطهری،1374) . بررسی ها نشان میدهد که شیوه زندگی بی تحرک ، از مهمترین علل مرگ و میر و بیماری و ناتوانی در جهان شمرده شده است . تحقیقات سازمان جهانی بهداشت (2002)  آماربالایی (60-85درصد) از وجود جمعیت دارای زندگی بی تحرک گزارش کرده است (ژاگلین،1381) .درحقیقت امروزه انگیزه مردم دنیا  از شرکت در فعالیت ورزشی،رسیدن  به درجات بالا  ودست یابی به شعارالمپیک(سریعتر، بالاتروقویتر ) نیست ، بلکه کسب سلامت ، تندرستی ، نشاط،  روابط اجتماعی ودوری از بیماری ها ، علل مهم شرکت در ورزش است ، به همین دلیل امروزه درفرانسه 15 میلیون نفردرفعالیت های ورزشی سازمان یافته شرکت می کنند  که تعداد افراد 6تا 14 ساله آنها6 میلیون نفراست ، توجه مردم آلمان به ورزش موجب شده است  تعداد افرادی که درسال 1952 به ورزش می پرداختند ، یعنی 7/6درصدکل  جمعیت این کشور به 5/28، درسال 2000 برسد (رابرت،2002) .

پژوهش حاضر با هدف تهیه ابزاری برای شناسایی موانع و دلایل عدم مشارکت زنان سالمند در فعالیت های ورزشی اوقات  فراغت بوده تا به نحوی بتواند  بدینوسیله راه کاری  برای شناسایی علل عدم حضور آنان در ورزش باز کند و انجام پژوهش های آتی را در این زمینه میسرتر نماید.امید است این پژوهش باعث ارائه راهکارهای مناسب در جهت رفع موانع و توسعه و پیشرفت ورزش سالمندان کشور واقع شود.

• بیان مسئله

در سالهای اخیر هنگام با بروز تحولات بنیادین و همه جانبه در جامعه و گسترش فناوری و ماشینی شدن زندگی، چاقی و بیماری هایی نظیر بیماری های قلبی عروقی که عموماً ناشی از کم تحرکی می باشد شیوع پیدا کرده است. با توجه به اینکه تا سال 2050 جمعیت سالمندان از جمعیت زیر 14 سال پیشی خواهد گرفت و حدود 80% می رسد، این امر نشان دهنده افزایش روز افزون توجه به این قشر می باشد. اکنون فعالیت جسمانی و ورزش و توجه به اثرات سود بخش آن برسلامتی ونشاط به ویژه در سالمندان بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است .با وجود آنکه فعال بودن از سنین پایین از بسیاری بیماریها جلوگیری می کند فعالیت منظم در سنین بالا نیز به کاهش درد و ناتوانی نظیر آرتریت، استئو پروز کمک می کند. زندگی به شیوه سالم در همه مراحل زندگی می بایست مورد نظر باشد. بویژه در بزرگسالی و سالمندی بیشتر باید مورد توجه قرار گیرد، چرا که سالمندان با توجه به شرایط ویژه جسمانی از تحرک کمتری برخوردارند و با اینکه در بیشتر مواقع شرایط و موقعیت پرداختن به فعالیت های ورزشی برای آنان وجود دارد ولی متاسفانه به علل مختلف رغبتی برای ورزش کردن ازخود نشان نمی دهند و به همین دلیل بیشتر در معرض بیماری های حاصل از کم تحرکی قرار دارند. از سوی دیگر امروزه ورزش، به حدی از گسترش و توسعه رسیده است که از طرف کارشناسان به عنوان « جهان کوچک در جامعه» قلمداد می شود. به اعتقاد صاحب نظران، ورزش: ارزش ها، ساختار و نیروی محرکه جامعه را نشان می دهد و ویژگی های اجتماعی را منعکس می سازد (عبدلی، 1386)

زنان و مردان در فرایند جامعه پذیری از طریق ورزش با نوعی دنیای مردانه و زنانه در این زمینه مواجه میشوند (هولند و اوگلزبی ،2008)

همچنین از طریق ورزش می توان درباره سطح پیشرفت اجتماعی و اقتصادی یا جامعه قضاوت کرد، زیرا پیشرفت و توسعه ی ورزش به عوامل اجتماعی – فرهنگی حاکم بر جامعه وابسته است(عبدلی، 1386). زندگی بی تحرک یک مشکل جهانی برای سلامت جامعه است. بی تحرکی علت عمده مرگ و میر، بیماری و ناتوانی می باشد. حدود دو میلیون مرگ هر سال به علت کمبود فعالیت بدنی اتفاق می افتد و یافته های اولیه از پژوهش سازمان بهداشت جهانی حاکی از آن است که زندگی بی تحرک یکی از 15 علت عمده مرگ و میر در جهان می باشد (چاوو و همکاران ، 2006) در سطح جهانی بیماریهای ناشناخته ای بیشر را درگیر خود کرده است. یکی از مهمترین نوع این بیماریهای عجیب و خطرناک سرطان است و تعداد بیماران مبتلا به انواع مختلف سرطان روز به روز رو به افزایش هستند. این بیماری به شکلهای گوناگون و با علل ناشناخته ای بشر را در دام مشکلات متعدد و هزینه های بسیار سنگین درمانی می اندازد. امروزه با بررسیهای پزشکی دقیق و بطور باور نکردنی مشخص شده است که تعداد زیادی از انواع سرطانها نیاز به داروهای بسیار گران قیمت و پیچیده ندارد و با افزایش فعالیت های ورزشی در فرد بیمار نشانه های بیماری رو به کاهش می روند و بهبودی و مهاربیماری روی میدهد. بهبود سرطان روده و مقعد در افراد سالمند( چاوو و همکاران، 2006)  و بهبود سرطان پروستات در بین مردان سالمندان( پاتل و همکاران، 2007) نمونه هایی از این نتایج قابل توجه و اهمیت شرکت در فعالیت های ورزشی در افراد جامعه و حفظ و افزایش سلامتی در آنهاست. به هر حال چنین به نظر می رسد که در بین افراد جامعه نقش فعالیت های ورزشی برای سالمندان بسیار حائز اهمیت است. و سالمندان با استفاده از فعالیت های جسمانی برنامه ریزی شده و منظم در طول زندگی، سبب می شوند تا سطح فعالیت بدنی و سلامت جسمانی و روانی آنها افزایش پیدا کند. محققی در تحقیق به بررسی موانع مشارکت در فعالیت های بدنی در شهر مانتیویا کانادا پرداخت. نتایج تحقیق نشان داد که وضعیت اقتصادی نامناسب، بالا بودن هزینه های فعالیت های بدنی، کمبود امکانات و تجهیزات ورزشی، عدم آگاهی و تعهدات خانوادگی مهمترین موانع شرکت آنها در فعالیت های ورزشی بوده است( ران و همکاران، 2004). محققی در تحقیقی به بررسی اثرات فعالیتهای بدنی روی افراد سالمند، جوانان، کودک پرداخت. نتایج نشان داد که فوائد فعالیت های بدنی افراد سالمند بیشتر از جوانان و کودکان می باشد. این نتیجه شاید به این دلیل باشد که سطح اولیه آمادگی جسمانی و فعالیت های بدنی در افراد سالمند در سطح پایین تری نسبت به جوانان و کودک بوده است ( شفارد، 2007). محققی در تحقیق به بررسی وضعیت فعالیت روزمره زندگی سالمندان ساکن در سرای سالمندان صادقیه اصفهان پرداخت. در این پژوهش وضعیت فعالیت فیزیکی مورد مشاهده و بررسی قرار گرفت. به طور همزمان مشخصات فردی و ارزیابی سلامت شخصی و بیماریهای محدود کننده حرکت بررسی شد. نتایج بررسیها نشان داد که اکثریت سالمندان ساکن در سرای سالمندان بی سواد و اقامت دائم داشته و دارای نگرشی متوسط تا ضعیف به سلامت خودشان داشته اند و بین مدت اقامت و نگرش نسبت به سلامتی و فعالیت روزمره ارتباط معنی داری وجود داشت(عالی پور، 1386). محققی در تحقیقی به بررسی موانع مشارکت سالمندان 65 تا 84 ساله شهر داندی اسکاتلند در فعالیت های بدنی پرداخت. نتایج حاکی از این بود که کوتاهی نفس، درد مفصل، بی علاقگی، از دست دادن انرژی و عدم تعلق به یک گروه از مهمترین موانع مشارکت سالمندان شهر داندی در فعالیتهای بدنی بوده است( آلیسون و همکاران،  2006). محققی در تحقیق خود به بررسی موانع فرهنگی – اجتماعی مشارکت زنان در فعالیت های ورزشی پرداخت. نتایج نشانگر پایگاه اقتصادی اجتماعی بالاتر، میزان سرمایه فرهنگی، تمایل فردی و حمایت اجتماعی بیشتر از زنان ورزش کار نسبت به زنان غیر ورزشکار است. نگرش خانواده زنان ورزشکار، بیشتر و میزان پذیرش باورهای قالبی به طور معنی داری کمتر از زنان غیر ورزشکار است. اما از نظر سودمندی ادراک شده تفاوت معنی داری بین دو گروه وجود ندارد. همچنین نتایج رگرسیون لجستید نشان داد که متغیرهای سرمایه فرهنگی و تمایل فردی دو متغیر تاثیر گذار بر احتمال مشارکت ورزشی است.حال به عنایت به مطالب گفته شده و با توجه به این مسئله که فعالیت های ورزشی نقش مهمی در سلامت بدنی و روانی و به خصوص در سالمندان دارد. کاهش و به تاخیر انداختن ناتوانی مربوط به سالمندی یک مسئله عمده جامعه است و فعالیت بدنی می تواند نقش مهمی را در ایجاد و حفظ سلامت سالمندان داشته باشد. در این راستا در پژوهش حاضر تلاش بر این است.

1- وضعیت کنونی مشارکت ورزشی در بین زنان سالمند شهر یزد چگونه است. 2- عواملی که مانع مشارکت زنان سالمند شهر یزد در فعالیتهای جسمانی و ورزشی می شود را بررسی کرده تا با از بین بردن آنها بتوانیم علاقه زنان سالمند را به فعالیت های جسمانی ورزشی افزایش دهیم.

1-3ضرورت و اهمیت پژوهش

با توجه به‎‎این که زنان نیمی از جامعه بشری را تشکیل می دهند از جهات مختلف دارای اهمیت بوده و‎‎در برنامه ریزی های ‏گوناگون جامعه باید در نظر گرفته شوند .به گزارش ایونا ، یکی از‎‎اموری که برای زنان مطرح است ورزش می باشد ، ‏امروزه زنان زیادی در سطح جهان به ورزش‎‎های مختلف اشتغال دارند . همان طور که می دانیم زندگی فعالیت است و مبنای ‏به اصطلاح‎‎مواد درونی موجودات زنده نیز فعالیت است . صاحب نظران امروزه بر این عقیده اند که‎‎تمرین های حرکتی و ‏ورزشی برای اکثریت مردم اعم از زن و مرد دارای ارزش بسیار است‎ .‎دختران و زنان در سنین مختلف به حرکات مختلف ‏ورزشی نیاز دارند هر چند در بعضی از‎‎کارهای خانه تا حدودی این فعالیت های بدنی تامین می شود‎ . ‎در  سنین بالا به خصوص در جامعه ایرانی، میزان اندک ورزش و تحرک زنان، بسیار مهم و حتی می‌شود گفت خطرناک است. زنان، به خصوص در سنین بعد از یائسگی، به طور جهشی، در معرض خطر بیماری‌های قلبی و عروقی، پوکی استخوان و عوارض ناشی از آنها هستند.(احسانی،1382)

تحقیقات جدید نشان می دهد که تمرینات بدنی باعث افزایش توانائی های مغز نیز ‏شده و به انسان در معالجه بیماریهای روانی مانند افسردگی و اضطراب نیز یاری میرساند . در مقاله ای اشاره ‏شده بود که تمرینات بدنی مداوم و روزمره تاثیر بسیاری در معالجه افسردگی افراد دارد. (توماس،1370)

‏

نقش فعالیت ورزشی در سنین بالا

1-‏ تقویت سیستم اسکلتی و پیش‌گیری از ابتلا به بیماری پوکی استخوان(امیرخانی،1391)
مشخص شده است که تقویت سیستم اسکلتی بدن و متراکم بودن آن ارتباط مستقیمی با میزان فعالیت بدنی و فشارهای مکانیکی ‏دارد.‏‏

‏2- به تأخیر انداختن پدیده‌ی سالمندی یا پیر شدن(امیرخانی،1391)
با افزایش سن، مصرف انرژی پایه کاهش می‌یابد. به ازای هر 10 سال افزایش سن در بزرگسالی، میزان مصرف انرژی پایه ‏حدود 2 تا 3 درصد کاهش می‌یابد، که گفته می‌شود به دلیل از دست دادن توده‌ی عضلانی بدن و افزایش بافت چربی است.

این تغییرات در ترکیب بدن را می‌توان با ورزش کاهش داد. ورزش سبب حفظ توده‌ی عضلانی بدن و افزایش مصرف انرژی ‏پایه می‌گردد. هم‌چنین از یبوست و بیماری‌های قلبی- عروقی جلوگیری می کند که بعداً به آن اشاره خواهد شد و بدین ‏ترتیب پدیده‌ی سالمندی را به تأخیر می‌اندازد. ‏

‏3- مصرف بی‌واسطه و مستقیم اسیدهای چرب(عزیز زاده مقدم،1391)‏
برای ورود گلوکز به درون سلول و مصرف آن، وجود هورمون انسولین ضروری است. انسولین هورمونی است که از ‏افزایش قند خون جلوگیری می‌کند. این هورمون از آب شدن چربی بدن و آزاد شدن اسیدهای چرب از بافت چربی جلوگیری ‏می کند. حتی در صورت مصرف زیاد غذا، به ذخیره شدن انرژی به صورت چربی نیز کمک می‌کند. اما عضلات در حال فعالیت از این امر مستثنی هستند و می‌توانند بدون نیاز به انسولین، انرژی خود را علاوه بر گلوکز از ‏اسیدهای چرب نیز تأمین کنند .

4- تأثیر مثبت در بیماران دیابتی و کاهش مقاومت به انسولین(عزیز زاده مقدم،1391)‏
مشخص شده است که بافت چربی، گیرنده‌ی عمده‌ای برای انسولین ندارد و به طور بارزی باعث مقاومت به اثرات انسولین و ‏در نتیجه بالا رفتن قند خون و عوارض ناشی از آن می‌شود. ‏
ورزش با کاهش بافت چربی و افزایش میزان سوخت و ساز بدن، مقاومت به انسولین را کاهش داده و باعث بهبود عملکرد ‏گیرنده‌های انسولین شده و سطح گلوکز خون را کاهش می‌‌دهد.

5- کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی- عروقی و سکته‌های مغزی(رمضان پور،1391)
ورزش باعث کاهش اسیدهای چرب آزاد خون و افزایش کلسترول خون می‌شود. بدین طریق پدیده‌ی آترواسکلروز یا ‏تنگ شدن عروق بدن از جمله عروق قلبی و مغزی به تأخیر می‌افتد و هیچ‌گاه به حد بحرانی و انسداد (که در این صورت ‏شاهد سکته‌های مغزی یا قلبی خواهیم بود) نمی‌رسد. ‏

6- افزایش حجم گردش خون موثر بدن و جلوگیری از ترومبوز (لخته شدن خون) در سیاهرگ عمقی پا(رمضان پور،1391)‏

‏7- تقویت سیستم قلبی- عروقی، دستگاه تنفسی و سیستم ایمنی(رمضان پور،1391)‏‏

‏8- اثرات مثبت بر سیستم گوارشی(خلیلی،1390)

9-تاثیر ورزش در خانواده(عبدلی،1384)

سلامت هر یک از اعضای خانواده به ویژه زن مستقیما بر‎‎تصویر کلی سلامت خانواده تاثیر می گذارد‎ .
نگرش کلی زن نسبت به جسم و عملکرد‎‎فیزیکی بدنش در نگرش های کلی او تاثیر مستقیم دارد زیرا سلامت جسم و روان او ‏،‎‎روابط اجتماعی وی با دیگران را شکل می دهد . امنیت عاطفی او بر امنیت کلی خانــواده‎‎می افزاید و بهترین نشانه رشد و ‏پختگی عاطفی او بر هوش و توانایی سازگاری با موفقیت‎‎های جدید ، و هنگام مواجه با فشارها و ناراحتی ها با حداقل آسیب ‏پذیری فرد و گروهی‎‎است .تامین بهداشت جسم و روان برای زنان که در دوره ها و مراحل مختلف زندگی بر‎‎مسوولیت ‏خویش مراحلی چون بارداری ، زایمان و از همه مهمتر پرورش و تربیت فرزندان را‎‎پشت سر می گذارد از اهمیتی والا ‏برخورداراست .شخصیت کودک با نگرش های مادر در‎‎دوران باداری آغاز و از آن پس در آغوش و در کنار او از نظر ‏جسمانی ، روانی ، اخلاقی‎‎، اجتماعی و معنوی رشد و تکامل می یابد بدون شک مادر سالم و با نشاط بهتر از انجام‎‎این ‏مسوولیــــت بر می آید و خود نیز الگوی عملی و طبیعی سالمتری برای فرزندان خویش‎‎خواهد بود .زنان بـا ورزش کــردن می ‏توانند خصوصیات رفتاری ، اخلاقی و شخصیتی مطلوب‎‎برای یک زندگی سالم و شاداب را کسب کنند‎ . ‎ که به سادگی با ورزش قابل پیش‌گیری هستند.

5-.ZELMAN

5-.JOHNSON

5-DIEM

تعداد صفحه : 89

برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید.

:: بازدید از این مطلب : 128

|

امتیاز مطلب : 2

|

تعداد امتیازدهندگان : 1

|

مجموع امتیاز : 1

دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود

پایان نامه جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد در رشته تربیت بدنی

عنوان:

مقایسه تاثیرانجام مداوم ومنظم دو نوع ورزش شنا و بدمینتون برسیستم تنفسی دختران ورزشکار 10 تا 15 سال

استاد راهنما:

دکتر علی یونسیان

استاد مشاور:

دکتر نسرین رضویان زاده

زمستان 1393

 

 

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

چکیده:

 مقدمه:

ورزش بر سیستم قلب و عروق آثار مثبتی دارد و موجب افزایش توانمندی عضلات بدن می شود که در این میان ،دستگاه تنفس نیز توانایی بیشتری پیدا می کندشنا درمقایسه با سایر فعالیت های ورزشی تمام اعضاء بدن را در حالت ورزش قرار می دهد وتاثیر

بیشتری بر روی سیستم تنفسی ورزشکاران دارد. ازآنجایی که  بخش تنفسی دربدن یکی ازبخش های حیاتی ومهم می باشد ، این پژوهش در نظر دارد با بررسی موضوع و ارائه راهکارهایی به جلوگیری ازآسیب ها و تقویت فواید ورزش بر سیستم تنفسی گام بردارد. در واقع در این پژوهش  تاثیرانجام مداوم ومنظم دو نوع ورزش شنا و بدمینتون برسیستم تنفسی دختران ورزشکار 10 تا 15 ساله که طی 3سال گذشته هفته ای سه جلسه تمرین داشته اند را بررسی و در مقابسه با گروه غیر ورزشکار راهکارها و راه حلهای مناسب بیان و بررسی شده است.

 روش تحقیق:

این پژوهش یک تحقیق نیمه تجربی است که در آن ورزشکاران حرفه ای شناگر وبدمینتون کار 10-15ساله که بطور منظم در3 سال گذشته هفته ای 3 جلسه تمرین داشته اند وگروه کنترل که هیچ نوع فعالیت ورزشی منظم نداشتند بعنوان نمونه های تحقیق در این مطالعه شرکت خواهند کرد .با توجه به این تحقیق افرادی که دچار بیماریهای تنفسی و اسم ویا در معرض حیوانات خانگی وافراد سیگاری و یا مواد شوینده هستند از این تحقیق  حذف  شد ه اند.در این طرح 3گروه آزمودنی شامل گروه  کنترل(20)نفرگروه شناگر (20) نفر بدمینتون کار(20)نفر تست اسپیرومتری گرفته می شود.سپس نتایج این سه گروه با استفاده از نرم افزار  spssمقایسه می شود.

یافته ها:

بررسی ها نشان میدهد میدهد در سطح اطمینان 95% فرض 0H برابری میانگین هر شاخص در گروه های مورد مطالعه  و فرض 1H تفاوت معنا دار این میانگین ها خواهد بود. با استفاده از آزمون ANOVA مشاهده می شود در تمامی متغیر های مورد مطالعه α P-value<می باشد .چون مقدار P-Value از α کوچکتر شده است، پس فرض 0H رد می شود و اختلاف معنی دار در گروههای مورد مطالعه و در قبل و بعد از اسپری وجود دارد.

نتایج :

با مقایسه این گروهها می توان گفت ورزش می تواند در سیستم تنفسی اثرات مطلوبی داشته باشد و حجم وظرفیت ریوی ورزشکاری که به طور مداوم ورزش می کنند نسبت به  افراد غیر ورزشکار اختلاف معنا داری وجود دارد . و این اختلاف در ورزشکاران شنا گر نسبت به ورزشکاران بدمینتون کار بیشتر می باشد. همچنین بین حجم ها وظرفیت های ریوی دختران شناگر وبدمینتون کار و افراد تمرین نکرده اختلاف معناداری وجو دارد.. بدین ترتیب ریه ها باید در هر زمان قادر به پاسخگویی به نیاز فزاینده بدن برای اکسیژن باشند.

لغات کلیدی:ورزش شنا،ورزش بدمینتون ،سیستم تنفسی

 

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                                         صفحه

 

فصل اول: کلیات تحقیق.. 1

1-1مقدمه.. 2

1-1-1 رابطه ورزش با دستگاه تنفس.. 4

1-1-2 تنظیم سیستم تنفسی.. 6

1-1-3  تنفس در ورزش.. 8

1-2-بیان مسأله.. 11

1-3 اهمیت و ضرورت پژوهش.. 13

1-4 فرضیه های پژوهش.. 15

1-5 اهداف تحقیق.. 15

1-6 روش تحقیق.. 15

1-7 ابزارگردآوری اطلاعات.. 16

1-8 روش تجزیه وتحلیل اطلاعات.. 16

1-9 محدودیت های پژوهش.. 16

1-9-1 محدودیت های تحت کنترل.. 16

1-9-2 محدودیت های غیر قابل کنترل.. Error! Bookmark not defined.

1-10 پیش فرضهای تحقیق.. 17

1-11 تعریف واژه ها و اصطلاحات تحقیق.. 17

فصل دوم: مبانی نظری پژوهش.. 19

2-1-مقدمه.. 20

2-2 سیستم تنفسی.. 20

2-3 آناتومی دستگاه تنفس.. 22

2-4 تهویه در سیستم تنفسی.. 23

2-5 مهمترین اثرات ورزش بر دستگاه تنفس.. 24

2-6 بیماری‌های سیستم تنفسی.. 26

2-7پیشینه پژوهش.. 32

2-7-1پژوهشهای داخلی.. 32

2-7-2پژوهشهای خارجی.. 34

فصل سوم: روش پژوهش.. 38

3-1مقدمه.. 39

3-2 روش تحقیق.. 39

3-3  انواع پژوهش.. 41

3-4  جامعه آماری.. 42

3-5 روش نمونه گیری.. 42

3-6- حجم نمونه.. 42

3-7  روشهای جمع‌آوری داده ها.. 43

3-8  روش آماری.. 43

فصل چهارم: یافته های پژوهش.. 45

4-1- مقدمه.. 46

4-2- توصیف داده های جمعیت شناختی وعمومی به کمک آمارتوصیفی.. 46

4-3 آزمون نرمال بودن توزیع داده ها در گروه های مورد مطالعه.. 50

4-4-بررسی داده های آماری.. 54

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات.. 61

5-1- مقدمه.. 62

5-2- بحث.. 62

5-3-نتیجه گیری.. 64

5-4- پیشنهادات کاربردی.. 67

5-5-پیشنهادات پژوهشی.. 68

منابع.. 69

ضمائم.. 75

پرسشنامه.. 76

کدهای 26 گانه اخلاقی حفاظت از آزمون انسانی در پژوهش های علوم پزشکی   79

 

 

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                                                         صفحه

جدول 2-1تهویه در سیستم تنفسی.. 24

جدول 4-1- مشخصات عمومی آزمودنی های ورزشکار شناگر.. 47

جدول 4-2- مشخصات عمومی آزمودنی های ورزشکاران بدمینتون.. 48

جدول 4-3- مشخصات عمومی آزمودنی های غیر ورزشکار.. 49

جدول 4-4- مشخصات دموگرافیک آزمودنی ها بر اساس سن،قد و وزن.. 50

جدول4-5- آزمون Shapiro – wilk آزمون نرمال بودن توزیع داده ها در  آزمودنی های ورزشکاران شناگر.. 51

جدول4-6- آزمون  Shapiro-wilk آزمون نرمال بودن توزیع داده ها در  آزمودنی های ورزشکار بدمینتون.. 51

جدول4-7- آزمون  Shapiro-wilk آزمون نرمال بودن توزیع داده ها در  آزمودنی های غیر ورزشکار.. 52

جدول 4-8- آمار توصیفی مربوط به بررسی میانگین واستاندارد دیویشن در نمونه مورد مطالعه.. 53

جدول 4-9- جدول بررسی نرمالیتی (k-s)  متغیرهای پژوهش.. 54

جدول 4-10- مقایسه  FEV1.Pre در گروههای مورد مطالعه.. 54

جدول 4-11- مقایسه  FVC.Pre در گروههای مورد مطالعه.. 55

جدول 4-12- مقایسه  FEV1.FVC.Pre در گروههای مورد مطالعه.. 56

جدول 4-13- مقایسه  PEF.Pre در گروههای مورد مطالعه.. 56

جدول 4-14- مقایسه  PEF2575.Pre در گروههای مورد مطالعه.. 57

جدول 4-15- مقا یسه FEV1 در گروه های ورزشکار و کنترل.. 57

جدول 4-16- مقایسه FVC در گروه های ورزشکار و کنترل.. 58

جدول 4-17- مقایسه FEV1.FVC در گروه های ورزشکار و کنترل.. 59

جدول 4-18- مقایسه PEF در گروه های ورزشکار و کنترل.. 59

جدول 4-19- مقایسه  PEF.25.75در گروه های ورزشکار و کنترل.. 60

 

 

 

 

 

فصل اول: کلیات تحقیق

 

 

1-1مقدمه

اهمیت فعالیت فیزیکی در حفظ و ارتقا سلامت به اثبات رسیده است. کاهش چاقی، افزایش آمادگی قلبی – عروقی و افزایش توان عضلانی از تاثیرات ورزش در ارتقا سلامت می باشد ولی تاثیر فعالیت فیزیکی بر تست های تنفسی بدرستی شناخته نشده است برخی مطالعات نشان داده اند فعالیت فیزیکی مستمر می تواند عملکرد سیستم تنفسی را بهبود بخشد (1) از طرف دیگر فعالیت فیزیکی به عنوان یک عامل ایجاد کننده برونکواسپاسم [1]مطرح می باشد (2) به طوری که درصد قابل توجهی از ورزشکاران بدون این که هیچ سابقه ای از آسم داشته باشند در حین فعالیت ورزشی و یا پس از آن دچار برونکواسپاسم می شوند که درصدی از این افراد علامت دار می شوند این حالت پس از 10 دقیقه فعالیت ورزشی تا 30 دقیقه پس از توقف ورزش اتفاق می افتد ولی حداکثر آن بین 5 تا 10 دقیقه پس از توقف ورزش می باشد(3) این برونکواسپاسم حتی در بسیاری از ورزشکاران حرفه ای نیز دیده شده است به عنوان مثال، 11 % از اعضای تیم ملی آمریکا (67 نفر از 597 ورزشکار) در المپیک سال 1984 و همچنین 23 % ورزشکاران آمریکایی شرکت کننده در المپیک زمستانی 1998 به آسم یا آسم ورزشی مبتلا بوده اند علی رغم مطالعات متعدد انجام شده هنوز این موضوع که ورزش و نوع فعالیت فیزیکی باعث اسپاسم برونش ها می شود و یا ورزش زمینه ساز تاثیر عوامل محرک بر سیستم تنفسی می گردد مورد بحث است (4) در هوای سرد ورزش سبب افزایش تماس راههای هوایی با هوای خشک و سرد و در هوای گرم باعث تماس با گرده های گیاهان و مواد آلاینده حرفه ای شده و همین موضوع سبب ایجاد اسپاسم و انقباض راههای هوائی می شود (5) با توجه به اینکه در حین ورزش، نیاز به اکسیژن و تنفس افزایش می یابد و گردش هوا در مجاری هوایی بیشتر است، از یک سو فرصت گرم و مرطوب شدن هوا کمتر بوده و از سوی دیگر تماس با مواد آلرژن افزایش می یابد و به این ترتیب احتمال ایجاد برونکواسپاسم در حین ورزش تشدید می شود (6و7) وقتی میزان اسپاسم ایجاد شده به حدی باشد که سبب کاهش FEV1 به میزان 10 % یا بیشتر نسبت به قبل از ورزش شود و یا تغییری به میزان 10 تا 25 % در  [2]PEFR ایجاد نماید اصطلاح آسم ورزشی به کار می رود  و برخی مطالعات نیز کا هش حداقل 5/6 % را به عنوان برونکواسپاسم خفیف تفسیر نموده اند. که بر حسب نوع ورزش و شرایط محیطی آن بین 10 تا 15 % در افراد بدون سابقه آسم و آلرژی گزارش شده است ولی قطعا میزان اسپاسم به میزان کمتر که باعث کاهش کمتری در ظرفیت هوایی گردد بیشتر می باشد(2و8). هر نوع فعالیت فیزیکی می تواند باعث تغییراتی در تست های تنفسی گردد ولی در برخی ورزشها که با حرکات سریع و شروع انفجاری همراه هستند، مصرف اکسیژن در ورزشکار طی ورزش بیشتر و در نیتجه نیاز به فعالیت بیشتر سیستم تنفسی می باشد و به طور منطقی باید تاثیر ورزش بر این سیستم نیز بیشتر باشد (9) مطالعات مختلفی بر روی انواع ورزش ها و برونکواسپاسم ناشی از آنها انجام شده است و بر این اساس ورزش ها به دو دسته تقسیم می شوند دسته اول ورزش هایی هستند که احتمال ایجاد برونکواسپاسم در آنها زیاد است این ورزش ها عموما ورزش هایی هستند که یا در هوای سرد و خشک انجام می شود مانند اسکی و هاکی روی یخ و یا ورزش هایی هستند که به حجم تهویه ای بالایی نیاز دارند مانند بسکتبال و فوتبال آمریکایی، تنیس ، بدمینتون ،دوچرخه و دو استقامت. دسته دوم ورزش هایی که ورزش مدت کوتاهی به طول می انجامد مانند وزنه برداری و ورزش های رزمی و یا از شدت بالایی برخوردار نیستند مانند گلف، والیبال و شنا (10و11) مطالعات کمی بر روی تاثیر سریع ورزش بر تست های تنفسی ورزشکاران در سایر کشورها انجام شده است. ودر مطالعات انجام شده  توجه بسیار کمی به ورزشکاران نوجوان و همچنین سیستم تنفسی آنها شده است .از این رو هدف این مطالعه بررسی تاثیرات تمرینات مداوم منظم بدمینتون  و شنا برروی سیستم تنفسی دختران و مقایسه آن با تاثیر عدم فعالیت ورزشی منظم  بر سیستم تنفسی دختران 10_15ساله می باشد .

برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید.

:: بازدید از این مطلب : 109

|

امتیاز مطلب : 1

|

تعداد امتیازدهندگان : 1

|

مجموع امتیاز : 1

دانشکده ادبیات و علوم انسانی

کارشناسی ارشد رشته تربیت بدنی و علوم ورزشی (گرایش رفتار حرکتی)

مقایسه خودکارآمدی تمرین دانش آموزان پسر ورزشکار 9 تا 12 سال رشته های مختلف ورزشی شاهین شهر

ستاد راهنما

دکتر حسن خلجی

استاد مشاور

دکتر داریوش خواجوی

بهار 93

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

چکیده

هدف و زمینه تحقیق: خودکارآمدی تمرین عاملی است که نقش بسزایی در موفقیت ورزشی داشته و به عنوان عاملی بازدارنده، در رفع عواقب نامطلوب منتج از رقابت ورزشی اهمیت دارد. لذا هدف این مطالعه، مقایسه سازه کارآمدی در رشته های انفرادی و تیمی است.

مواد و روش ها: روش تحقیق از نوع پس رویدادی با طرح علی – مقایسه ای است. جامعه آماری شامل 1500 نفر دانش آموزی بود که در کانون های ورزشی مربوط به آموزش و پرورش در سطح شاهین شهر تمرین می کردند. نمونه مطالعه نیز 77 پسر 9 تا 12 سال بودند که به طور گزینشی وارد مطالعه شده بودند. از پرسشنامه های خودکارآمدی و کارآمدی گروهی برای بررسی سطح باورهای کارآمدی در ورزشکاران رشته های تنیس روی میز، شنا، فوتبال و بسکتبال استفاده شد. روایی پرسشنامه توسط اساتید حوزه تربیت بدنی تأیید و پایایی آن 7/0 گزارش شده است. تجزیه تحلیل داده ها با استفاده از آمار توصیفی (ماینگین، انحراف استاندارد) و آمار استنباطی (آنالیز واریانس یک طرفه) با سطح معناداری 0.05 انجام گرفت. تمام تحلیل ها در بسته نرم افزاری SPSS نسخه 16 صورت گرفت.

یافته ها: نتایج نشان دادند که بین باورهای کارآمدی تمرین رشته های مختلف تفاوت وجود دارد و شناگران و فوتبالیست ها از خودکارآمدی و کارآمدی گروهی بالاتری برخوردار بودند.

نتیجه گیری: باورهای کارآمدی در رشته های مختلف ورزشی با توجه به سطوح درون فردی (مانند سطح توانایی در اجرای مهارت) و بین فردی (مانند برداشت نفرات تیم در مورد توانایی هم تیمی هایشان)   متفاوت است و همچنین باورهای کارآمدی بیش از آن که متأثر از سن افراد باشد، از تجربه و توانایی فرد در اجرای مهارت تأثیر می پذیرد.

کلید واژه: مقایسه، خودکارآمدی تمرین، کارآمدی گروهی، دانش آموزان پسر، رشته های مختلف ورزشی

 

 

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                              صفحه

فصل اول: طرح پژوهش

• مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 2
• بیان مسئله …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 4
• ضرورت و اهمیت تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………… 5
• اهداف پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 6

1-4-1. هدف کلی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 6

1-4-2. اهداف اختصاصی ……………………………………………………………………………………………………………………………………… 6

• فرضیه های پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………………… 7
• قلمرو پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 7
• محدودیت های پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………….. 7
• تعریف واژه ها واصطلاحات ………………………………………………………………………………………………………………………… 8

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش

2-1. مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 10

2-2. مبانی نظری …………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 10

2-2-1. خودکارآمدی و منابع اطلاعاتی آن ……………………………………………………………………………………………………….. 10

2-2-2. سنجش خودکارآمدی تمرین ……………………………………………………………………………………………………………….. 11

2-2-3. سنجش های اجرا ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 12

2-2-4. میانجی گرهای ارتباط خودکارآمدی و اجرا …………………………………………………………………………………………. 13

الف) نوع ارزیابی خودکارآمدی و اجرا ……………………………………………………………………………………………………………………… 13

ب) سازگاری بین سنجش ها ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 13

ج) ماهیت تکلیف …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 14

د) زمان ارزیابی ها …………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 14

2-2-5. کارآمدی گروهی ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 15

2-2-6. منابع کارآمدی گروهی ………………………………………………………………………………………………………………………… 15

2-2-7. سنجش کارآمدی گروهی ……………………………………………………………………………………………………………………. 16

2-3. پیشینه پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 17

2-3-1. پژوهش های انجام شده در داخل کشور …………………………………………………………………………………………….. 17

2-3-1. پژوهش های انجام شده در خارج از کشور …………………………………………………………………………………………. 19

2-4. جمع بندی …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 24

فصل سوم: روش شناسی پژوهش

3-1. مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 27

3-2. روش پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 27

3-3. جامعه آماری ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 28

3-4. حجم نمونه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 28

3-5. متغیرهای پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 28

3-6. ابزار جمع آوری اطلاعات ……………………………………………………………………………………………………………………………….. 28

3-6-1. پرسشنامه خودکارآمدی تمرین رشته تنیس روی میز ……………………………………………………………………………. 28

3-6-2. پرسشنامه خودکارآمدی تمرین در رشته شنا ………………………………………………………………………………………….. 30

3-6-3. پرسشنامه کارآمدی گروهی رشته فوتبال ………………………………………………………………………………………………… 30

3-6-4. پرسشنامه کارآمدی گروهی رشته بسکتبال …………………………………………………………………………………………….. 31

3-7. طرز اجرای تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 32

4-7. روش آماری ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 33

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها و نتایج پژوهش

4-1. مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 35

4-2. تحلیل توصیفی داده ها …………………………………………………………………………………………………………………………………. 35

4-3. آزمون فرضیه های آماری ………………………………………………………………………………………………………………………………. 38

فصل پنجم: خلاصه، بحث، نتیجه گیری و پیشنهادها

5-1. مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 42

5-2. خلاصه تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 42

5-3. نتایج تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 43

5-4. بحث و نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………………………………………. 44

5-4-1. بحث فرضیه اول ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 44

5-4-2. بحث فرضیه دوم ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 45

5-4-3. بحث فرضیه سوم ………………………………………………………………………………………………………………………………………. 46

5-5. نتیجه گیری …………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 46

5-6. پیشنهادهایی برای تحقیقات آتی ………………………………………………………………………………………………………………….. 47

5-7. پیشنهادهای کاربردی ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 48

فهرست پیوست ها

پیوست شماره یک: پرسشنامه مشخصات فردی …………………………………………………………………………………………………….. 50

پیوست شماره دو: پرسشنامه خودکارآمدی تمرین رشته تنیس روی میز …………………………………………………………….. 51

پیوست شماره سه: پرسشنامه خودکارآمدی تمرین رشته شنا ………………………………………………………………………………. 52

پیوست شماره چهار: پرسشنامه کارآمدی گروهی رشته فوتبال …………………………………………………………………………….. 53

پیوست شماره پنج: پرسشنامه کارآمدی گروهی رشته بسکتبال …………………………………………………………………………… 55

فهرست جداول و نمودارها

جدول 1- 4. آماره های توصیفی سن دانش آموزان ………………………………………………………………………………………………. 35

جدول 2 – 4. آماره های توصیفی سابقه ورزشی و تعداد مقام ها ………………………………………………………………………… 36

جدول 3 ـ 4. میانگین و انحراف معیار متغیر خودکارآمدی تمرین ………………………………………………………………………. 36

جدول 4 ـ 4. میانگین و انحراف استاندارد متغیر کارآمدی گروهی ………………………………………………………………………. 37

جدول 5 ـ 4. آماره های آزمون تحلیل واریانس یکطرفه متغیر خودکارآمدی تمرین در رشته های انفرادی ……… 39

جدول 6 ـ 4. آماره های آزمون تحلیل واریانس یکطرفه متغیر کارآمدی گروهی بین رشته های تیمی …………….. 40

جدول 7-4. آماره های آزمون تحلیل واریانس یکطرفه متغیر خودکارآمدی بین رشته های تیمی …………………….. 40

نمودار 1-4. میانگین های متغیر خودکارآمدی تمرین ………………………………………………………………………………………….. 38

نمودار2-4. میانگین های متغیر کارآمدی گروهی …………………………………………………………………………………………………. 38

 

 

 

 

 

 

• مقدمه

تمرین و فعالیت بدنی منظم در تمامی دوره های زندگی به ویژه در دوران کودکی و نوجوانی، نقش مهمی در تعیین تندرستی و سبک زندگی آتی افراد دارد. از آنجایی که شناخت استعدادها و توانایی های بدنی در این دوره شکل گرفته و طی زندگی آتی فرد تکمیل می شود، آموزش و پرورش به عنوان یکی از ارگان های اساسی نقش مهمی در سلامت افراد جامعه و رشد و پیشرفت آن ایفا می کند. می توان با گسترش فعالیت های تربیت بدنی و ورزش در مدارس سطح توانایی های جسمانی، روانی و قوای عقلانی دانش آموزان را افزایش و تنش های روانی و جسمانی آن ها را کاهش داد (عبدلی و همکاران، 1389). شرکت در تمرینات و مسابقات ورزشی علاوه بر پیامدهای تندرستی، به دانش آموزان کمک می کند تا توانایی های روانی –  حرکتی خود را بهتر شناخته و به باوری برسند که بتوانند با دستیابی به موفقیت های ورزشی، فعالیت بدنی و ورزش را در طول زندگی آتی شان حفظ کنند. زی وال توسکی[1] و همکارانش (2009) نشان دادند کودکانی که از فرصت های فعالیت های بدنی پس از مدرسه ادراک عالی تری داشتند، اطمینان بالاتری برای انجام فعالیت بدنی داشته و مطمئن تر بودند که می توانند به منظور فراهم کردن فرصت های فعالیت بدنی بر والدینشان و کارکنان مدرسه تأثیر بگذارند.

مفهوم خودکارآمدی، از مفاهیم مهم روانشناختی در اجرای مؤثر فعالیت های ورزشی است (ریان[2]، 2008). باندورا (1997 ،1986) نظریه خودکارآمدی را در قالب الگوی شناختی – اجتماعی مطرح نمود. این نظریه پیشنهاد می کند میانجی گرهایی که نهایتا رفتارهای فعالیت بدنی را افزایش می دهند (مانند راهبردهای مداخله ای خودکارآمدی)، در داخل یک مجموعه پیچیده از متغیرهای فردی، محیطی و رفتاری عمل می کنند که توسط یک سطح فردی پایگاه انسانی کنترل می شود. باندورا[3] (1977) خودکارآمدی را احساس اطمینان در توانایی فردی برای اجرای یک رفتار معین در شرایط گوناگون تعریف نمود. صرف نظر از تعامل بین عوامل مختلف در بروز یک رفتار ویژه، احتمالا مهم ترین عامل باور فرد در مورد توانایی انجام دادن آن رفتار است (وینبرگ و گولد[4]، 2003). نگرش فرد در مورد اینکه می تواند رفتاری را به صورت موفقیت آمیز به انجام رساند، امکان در پیش گرفتن آن رفتار را افزایش می دهد.

«کارآمدی ادراک شده» نقش کلیدی در اعمال انسانی ایفا می کند، چرا که نه تنها مستقیما بر رفتار اثرگذار است، بلکه بر دیگر تعیین کننده های رفتار هم چون اهداف و آمال، تجارب پیامد، تمایلات اثرگذار و موانع و فرصت های ادراک شده در محیط اجتماعی تأثیر می گذارد (باندورا، 1997 ،1995). خودکارآمدی ادراک شده باید از دیگر مؤلفه ها هم چون تصور از خود، جایگاه کنترل و تجارب پیامد متمایز شود. در حقیقت کارآمدی ادراک شده قضاوتی از توانایی فرد است. از این رو خودکارآمدی را شکل ویژه اعتماد به نفس نیز می دانند (فلتز[5]، 1988). باندورا (1997) خودکارآمدی را توسط رویکرد تأثیر بر فعالیت های انتخاب شده فردی، تلاشی که آن ها در چنین فعالیت هایی صرف می کنند و مقدار آمادگی که آن ها در مواجهه با شکست یا احساس آزار دهنده نشان می دهند، نظریه پردازی کرد.

باندورا (1986) برای تکمیل نظریه خودکارآمدی و به منظور تشریح اختیارات، تلاش و پایداری در گروه مفهوم کارآمدی گروهی را مطرح نمود. وی (1997.p.447) کارآمدی گروهی ادراک شده را تحت عنوان باور مشترک گروه در توانایی شان برای سازماندهی و اجرای اعمال خواسته شده به منظور دستیابی به سطوح خاصی از پیشرفت (موفقیت) تعریف نمود. از دیدگاه او کارآمدی گروهی، رویدادی معین در سطح گروه است که در سطح فردی ارزیابی می شود. همچنین زاکارو[6] و همکارانش (1995) تعریف دیگری از کارآمدی گروهی تنظیم کردند؛ تحت این عنوان که کارآمدی گروهی احساس شایستگی تقسیم شده در میان اعضاء گروه است که پاسخ شان تحت عنوان یک منبع منسجم به اقتضای موقعیتی خاص، هماهنگ و تکمیل می شود. از این رو برای به انجام رساندن تکالیف گروهی، کارآمدی گروهی به سطح بالایی از تعامل، همبستگی و همکاری نیاز داشته و در یک مجموعه ورزشی، به عنوان «کارآمدی تیمی یا اطمینان تیمی» در نظر گرفته می شود (شرت، سالیوان و فلتز[7]، 2005). یک بسکتبالیست ممکن است اطمینان اندکی در مورد اجرای موفقیت آمیز تکلیف فردی پرتاب شوت داشته باشد، اما باور دارد که تیمش در تکالیف گروهی مرتبط با یکدیگر به طور موفقیت آمیزی عمل می کند (مارتینز[8] و همکاران، 2011). علاوه بر چهار منبع اساسی عنوان شده توسط باندورا، والی[9] و همکارانش (1998) منابع دیگری از اطمینان مانند آمادگی ذهنی و بدنی متشکل از حمایت اجتماعی و هدایت از سوی مربی را شناسایی کردند که می تواند به این معنی باشد؛ منابع دیگری از اطلاعات در سطح گروهی وجود دارند. ما نیز در تحقیق کنونی برآن شدیم تا به بررسی عامل خودکارآمدی و کارآمدی گروهی در رشته های انفرادی و تیمی بپردازیم.

• بیان مسئله

پژوهش ها نشان داده اند که رابطه معناداری میان سطوح بالاتر خودکارآمدی تمرین و اجرای بهتر فردی و تیمی برقرار است (مریتز[10]، 2000 ، بشارت 2011). همچنین می توان با شناسایی میانجی گرهای اثرگذار بر این رابطه، سطح اجرای ورزشکاران را بالا برده تا بتوان از تأثیرات عوامل مخل که اجرای ورزشکاران را تخریب می کند (مانند اضطراب و استرس)، پیشگیری کرد. در میان انواع سنجش های خودکارآمدی، سنجش های تکلیف – ویژه بالاترین همبستگی را با اجرا داشته است، با این حال مطالعات کمی در داخل کشور به بررسی رابطه میان خودکارآمدی و اجرای ورزشکاران پرداخته اند.

دکتر عبدلی و همکارانش (1389) نشان دادند که می توان با گسترش فعالیت های تربیت بدنی و ورزش در مدارس سطح توانایی های جسمانی، روانی و قوای عقلانی دانش آموزان را افزایش و تنش های روانی و جسمانی آن ها را کاهش داد. بررسی سابقه ورزشی کودکان و موفقیت هایی که آن ها در مسابقات کسب کرده اند، نقش مهمی در فهم میزان خودکارآمدی تمرین افراد دارد. تحقیقات پیرامون مسئله باورهای کارآمدی در ورزش آموزش و پرورش علی رغم اهمیت بالایی که دارد، روی دانش آموزان ابتدایی محدود بوده و ما سعی کردیم تا با مقایسه خودکارآمدی تمرین کودکان، بیش از پیش نقش متغیرهای مؤثر در باورهای کارآمدی افراد را بشناسیم. با توجه به نقش مهم خودکارآمدی تمرین در شناخت توانایی های جسمانی کودکان و نوجوانان، مسئله حائز اهمیت شناخت میانجی گرهایی است که ممکن است بر ارتباط میان خودکارآمدی و اجرا تأثیر گذارد و سطح خودکارآمدی و اجرا را تحت تأثیر قرار دهد. عواملی چون سن، جنسیت، تجربه ورزشی، تعداد موفقیت های ورزشی از میانجی گرهای تأثیرگذار در باورهای کارآمدی افراد هستند.

مطابق گفته باندورا (1986) مفاهیم خودکارآمدی و کارآمدی گروهی در حد واسطه گری با هم تفاوت دارند، بدین معنی که در کارآمدی گروهی علاوه بر چهار منبع اساسی، منابع دیگری در سطح گروهی وجود دارند. با توجه به نگرشی که افراد در مورد توانایی های تیم شان دارند و اهمیتی که این نگرش در تلاش برای کسب موفقیت دارد، باورهای گروهی به عوامل مختلفی مانند انسجام گروهی، سابقه تیم، حمایت مربی و وضعیت حریف های مقابل بستگی دارد که ما در این تحقیق به برخی از آن ها اشاره می کنیم. با مقایسه باورهای کارآمدی افراد در ورزش های انفرادی و تیمی، نیز به این سؤال پاسخ می دهیم که آیا خودکارآمدی تمرین در رشته های مختلف یکسان است یا صرفا متغیری است که با رشته های ورزشی گوناگون مرتبط نبوده و از فردی به فرد دیگر با توجه به سطوح درون فردی و بین فردی متفاوت است (باندورا، 1990).

برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید.

:: بازدید از این مطلب : 132

|

امتیاز مطلب : 0

|

تعداد امتیازدهندگان : 0

|

مجموع امتیاز : 0

دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارسنجان

دانشکده علوم انسانی، گروه تربیت بدنی و علوم ورزشی

پایان­ نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد (M.A.)

گرایش: مدیریت ورزشی

عنوان:

رابطه فرهنگ سازمانی با خلاقیت در دبیران تربیت بدنی شهرستان­های کهگیلویه و لنده

استاد راهنما:

دکتر ولی نوذری

استاد مشاور:

دکتر یونس محمد زاده

بهار 94

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                 صفحه

چکیده………………………………………………………………………………………………………………………………………………………1

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1-مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………….3

1-2- بیان مسئله…………………………………………………………………………………………………………………………………….5

1-3- ضرروت و اهمیت تحقیق………………………………………………………………………………………………………………9

1-4- اهداف تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………….12

1-4-1-اهداف علمی……………………………………………………………………………………………………………………………..12

1-4-2- اهداف ویژه………………………………………………………………………………………………………………………………12

1-4-3- اهداف پیش بینی شده…………………………………………………………………………………………………………..13

1-4-4- اهداف کاربردی……………………………………………………………………………………………………………………….13

1-5- فرضیه یا سؤال­های تحقیق…………………………………………………………………………………………………………13

1-5-1- فرضیه اصلی…………………………………………………………………………………………………………………………..13

1-5-2- فرضیه­های فرعی……………………………………………………………………………………………………………………13

1-6- پیش فرض­ها………………………………………………………………………………………………………………………………14

1-7- تعاریف مفهومی و عملیاتی مفاهیم و متغیر………………………………………………………………………………14

1-7-1- تعریف مفهومی…………………………………………………………………………………………………………………………..14

1-7-1-1- فرهنگ سازمانی…………………………………………………………………………………………………………………..14

1-7-1-2- خلاقیت ……………………………………………………………………………………………………………………………….14

1-7-1-3- دبیران تربیت بدنی  ……………………………………………………………………………………………………………15

فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق

2-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………17

2-2- فرهنگ سازمانی……………………………………………………………………………………………………………………………19

2-3- خلاقیت………………………………………………………………………………………………………………………………………..45

2-4- مروری بر تحقیقات انجام شده……………………………………………………………………………………………………63

2-4-1- تحقیقات داخلی……………………………………………………………………………………………………………………..63

2-4-2- تحقیقات خارجی……………………………………………………………………………………………………………………65

فصل سوم: روش تحقیق

3-1- روش پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………69

3-2- جامعه تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………..69

3-3- نمونه آماری……………………………………………………………………………………………………………………………….69

3-3-1- روش نمونه گیری………………………………………………………………………………………………………………….70

3-4- روش و ابزار گردآوری اطلاعات…………………………………………………………………………………………………70

3-5- روایی و پایایی پرسش نامه………………………………………………………………………………………………………72

3-6- روش تجزیه و تحلیل داده­ها……………………………………………………………………………………………………73

فصل چهارم: یافته­های تحقیق

4-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………75

4-2- تجزیه و تحلیل داده­های توصیفی…………………………………………………………………………………………..75

4-3- تجزیه و تحلیل استنباطی داده­ها………………………………………………………………………………………………..80

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………..96

5-2- یافته­های پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………..97

5-3- بحث و بررسی………………………………………………………………………………………………………………………100

5-4- پیشنهادات…………………………………………………………………………………………………………………………..102

5-5- محدویت­ها…………………………………………………………………………………………………………………………..105

منابع و مأخذ

منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………………………………………………107

منابع انگلیسی………………………………………………………………………………………………………………………………………111

پیوست­ها………………………………………………………………………………………………………………………………………112

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                               صفحه

جدول3-1- ابعاد پرسش نامه فرهنگ سازمانی دنیسون2000……………………………………………………………..71

جدول 3-2- آلفای کرونباخ……………………………………………………………………………………………………………………72

جدول 4-1-فراوانی و جنسیت نمونه­های پژوهش………………………………………………………………………………..76

جدول 4-2-فراوانی و سن افراد پاسخگو………………………………………………………………………………………………77

جدول 4-3- فراوانی و تحصیلات افراد پاسخگو……………………………………………………………………………………78

جدول 4-4- فراونی و رشته تحصیلی افراد پاسخگو…………………………………………………………………………….79

جدول4-5-  شناسایی وضعیت فرهنگ سازمانی در دبیران………………………………………………………………..80

جدول4-6-  شناسایی وضعیت خلاقیت در دبیران……………………………………………………………………………..86

جدول4-7-  بررسی میزان همبستگی بین بعد مختلف مؤثر در رابطۀ فرهنگ سازمانی با خلاقیت…90

جدول4-8-  میزان تبیین تغییرات متغیر وابسته میزان خلاقت در فرهنگ سازمانی در شهرستان کهگیلویه و لنده به وسیله ابعاد مورد مطالعه………………………………………………………………………………91

 

جدول4-9- تحلیل واریانس مدل رگرسیونی بین میزان ارزیابی خلاقیت در فرهنگ سازمانی در شهرستان کهگیلویه و لنده به وسیله ابعاد مورد مطالعه……………………………………………………………………………..92

 

جدول4-10- : بررسی رابطه فرهنگ و خلاقیت میان زنان و مردان تربیت بدنی شهرستان کهگیلویه و لنده…………………………………………………………………………………………………………………………………………93

 

 

 

فهرست شکل­ها

عنوان                                                                                                                 صفحه

شکل 2-1- نحوه شکل گیری فرهنگ سازمانی( رابینز، 1385)………………………………………………………….26

شکل 2-2 ابعاد 7 گانه فرهنگ سازمانی اقتباس از دیدگاه شاین، 1994 (ادگارد شاین، 1990: 229-240)………………………………………………………………………………………………………………………………………………………33

شکل 2-3 : دو بعد فرهنگ، باور­های روزمره و راهنما( میرسپاسی، 1384)……………………………………….38

شکل 2-4 تقاطع مهارت­های موضوع و انگیزه درونی ( فیضی، 1388)……………………………………………….58

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست نمودار­ها

عنوان                                                                                                                صفحه

نمودار 2-1 مراحل فرایند خلاقیت (حقیقی، 1382)…………………………………………………………………………..52

نمودار 2-2 متغیرهای خلاقیت و محرک ابتکار در سازمان( حقیقی، 1382)…………………………………….53

نمودار2- 3 پرورش ایده­ها( خطیری، 1390)……………………………………………………………………………………….60

نمودار 2- 4 موانع خلاقیت (میرابی، 1383)………………………………………………………………………………………..61

نمودار 4-1- درصد افراد شرکت کننده به تفکیک جنسیت…………………………………………………………………76

 

نمودار4-2- درصد سن افراد پاسخگو…………………………………………………………………………………………………..77

نمودار4-3- درصد تحصیلات افراد پاسخگو…………………………………………………………………………………………78

نمودار4-4- درصد رشته تحصیلی افراد پاسخگو…………………………………………………………………………………79

چکیده

هدف این پژوهش، رابطه بین فرهنگ سازمانی با خلاقیت دبیران تربیت بدنی شهرستان کهگیلویه و لنده می­باشد. جامعه آماری تحقیق به تعداد 105 نفر می­باشد که با استفاده از فرمول کوکران 83  به شکل نمونه گیری  تصادفی ساده به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. روش تحقیق حاضر همبستگی می­باشد.  جمع آوری اطلاعات از طریق پرسش نامه­های استاندارد رندسیپ (1979) جهت خلاقیت و دنیسون (2000) جهت فرهنگ سازمانی استفاده شده است . که روایی آن­ها توسط متخصصان مدیریت تأیید شده است. پایایی پرسش نامه با استفاده از آلفای کرونباخ به ترتیب 88/0 و 89/0 بدست آمد. برای تحلیل آماری داده­ها نیز از آزمون توصیفی فراوانی، درصد میانگین، ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون خطی، آزمون t تک نمونه­ای استفاده شد. همچنین در نتایج نشان دادند که بین فرهنگ سازمانی و خلاقیت دبیران تربیت بدنی دو شهرستان کهگیلویه و لنده رابطه معنی داری وجود دارد و بین زنان و مردان این دو شهرستان  به دلیل عوامل انگیزشی مثل مسئولیت پذیری، قدرت تصمیم گیری و جذابیت شغلی برای زنان تفاوت وجود دارد. فرهنگ در هر سازمانی باعث بوجود آوردن خلاقیت و نوآوری و از طرفی خلاقیت عامل مستقلی در تعیین فرهنگ سازمانی است. و فرهنگ سازمانی خلاقیت را پیش بینی می­کنند.

واژه­های کلیدی: فرهنگ سازمانی، خلاقیت، دبیران تربیت بدنی شهرستان­های کهگیلویه ولنده.

 

 

 

فصل اول

کلیات تحقیق

 

 

 

 

1-1- مقدمه

امروزه سازمان­ها جایگاه والا و برجسته ای در ساختار فرهنگی و اجتماعی جوامع پیدا کرده­اند. بسیاری از فعالیت­های اساسی و حیاتی مربوط به زندگی در سازمان­ها انجام می گیرد و زندگی بدون وجود سازمان­های گوناگون غیر مقدور است. با وجود این، نیل به موفقیت و پیشرفت همه جانبه و تأمین و رفاه و آسایش به صرف وجود سازمان­ها تحقق نمی­یابد، بلکه برای این منظور به سازمان­های کارآمد و اثر بخش نیاز است ( انعامی، 1381). استیفن رابینز، سازمان را چنین تعریف کرده است: سازمان پدیده­ای اجتماعی به شمار می­آید که به طور آگاهانه هماهنگ شده و دارای حدود و ثغور نسبتا مشخصی بوده و برای تحقق هدف یا اهدافی، براساس یک سلسله مبانی دائمی فعالیت می­کند (رابینز، استیفن پی، 1386).

از ارکان مهم در سازمان­ها فرهنگ سازمانی است چستربرناد[1] در مورد فرهنگ سازمانی می­گوید:آنچه امروز بخش پنهان و پوشیده سازمان ( کوه یخ سازمان) نامیده می­شود فرهنگ آن سازمان خوانده می­شود و از فرهنگ به عنوان یک ضرورت، برای عملکرد موفق سازمان اشاره کرده است ( مارتین و لیننکوک ، 2009). تلاش های پژوهشی «آلتون مایو[2]» و همکارانش فرهنگ را نظام­هایی که از هنجار­ها و نهاد­های اجتماعی که در میان دسته­های گوناگون پدید می­آید و بر رفتار آنان اثر می­گذارد، تعریف کرد ( زارعی متین، 1376).

فرهنگ سازمانی را نظامی از استنباط مشترک می­داند که اعضا نسبت به یک سازمان دارند همین ویژگی موجب تفکیک دو سازمان از یکدیگر می­شود، بدین ترتیب فرهنگ سازمانی هویت اجتماعی هر سازمان را تعیین می­کند و به ساده ترین وجه می­توان فرهنگ سازمانی را ترکیبی از باور­ها، ارزش­ها و پیش فرض­هایی دانست که در سازمان وجود دارد و همه اعضای سازمان، کم و بیش بطور یکسان در معرض آن قرار می­گیرند و تا حدودی نسبت به آن توافق و هم رأی وجود دارد (صفائی قادیکلایی، اندرخورا، 1388). دنیسون[3] فرهنگ سازمانی را دارای چهار بعد می­داند: درگیری در کار، سازگاری، انطباق پذیری و رسالت. با توجه به نقش کلیدی مدیران و دبیران تربیت بدنی در ارائه خدمات به نسل جوان کشور، شناخت فرهنگ سازمان و ارائه راهکارای مطلوب و سازنده برای بهبود آن ضروری است.

خلاقیت به عنوان یک نیاز عالیه بشری در تمام ابعاد زندگی انسان مطرح است و عبارت است از تحولات دامنه دار و جهشی در فکر و اندیشه انسان بطوریکه حائز یک توانایی در ترکیب عوامل قبلی یا طریق جدید را باشد شامل می­شود و چون در محیط رقابتی عصر حاضر عدم توجه به مشتریان می­تواند لطمات شدیدی به سازمانهای آموزشی و تجاری وارد سازد چه بسا سازمان را به افول نزدیک کند می­توان با بهره گرفتن از خلاقیت مسیر و بهبود روز افزون سازمان و سیستم، همیشه سازمان­های بالنده و یادگیرنده داشته باشیم و از آنجایی که مدیریت کیفیت نقش مهمی در رابطه با دخالت مشتریان دارد، می­توان با گرفتن خلاقیت و دادن خلاقیت با توجه به ارتباطات مشتریان خود راه حلهای جدید و شکوفا را ابداع کند ( رضائیان، 1392).

لذا در پژوهش در نظر دارد تا رابطه فرهنگ سازمانی با خلاقیت در دبیران تربیت بدنی در شهرستان­های کهگیلویه و لنده را بررسی نماید.

1-2- بیان مسئله

غالبا کشورهای در حال توسعه با نوعی پایین بودن اثربخشی و کارایی سازمانی مواجه هستند و این در حالی است که جهت رفع این مشکل، وجود افرادی با تعهد بالای سازمانی که دارای ارزش ها و باور­های مشترکی می باشند، لازم و ضروری است. اهمیت این امر وقتی نمایان می شود که نظام اداری و سازمانی را به منزله ابزاری برای تحقیق اهداف توسعه در ابعاد مختلف تلقی کنیم. با این تعبیر، وجود یک حس و باور­های مشترک میان مجوعه اعضای سازمان جهت انسجام بخشیدن به بخش ها و مؤلفه های مختلف الزامی است. جهان در 30 سال گذشته شاهد احیای توجه پژوهشگران به ماهیت و تأثیر فرهنگ سازمانی در رابطه با سازمان و کار مدرن بوده است (هاوکینز11997). رابینز معتقد است که فرهنگ سازمانی قوی، نوعی ثبات رفتاری ایجاد می­کند و می­تواند به عنوان یک ابزاری قدرتمند جایگزین قوانین و مقررات رسمی پیچیده در سازمان باشد. به عبارت دیگر فرهنگ سازمان وسیله ای است که برخورد ما را با مسائل سازمان تسهیل کرده است و نحوه تغییر و تفسیر ما را از رویداد­های اطراف مان شکل می­دهد. یکی از ویژگی­های عملکرد مدیریت منابع انسانی، تمرکز بر روی کارمندان به عنوان یک امتیاز با ارزش است. سازمان­ها به معنای وسیله رکن اجتماع کنونی­ و مدیریت مهمترین عامل در حیات رشد و بالندگی سازمان­هاست و بی شک این وظیفه مدیران است که با توجه به اهداف سازمانی روند حرکت از وضع موجود به وضع مطلوب را هدایت کنند از طرفی تغییرات گسترده در سطح جهانی سازمان ها را برای رسیدن به هدف خود هر روز با مشکلات و تغییرات متعددی مواجه ساخته است .این تغییرات موجب شد که روز به روز تحولات جدیدی در خصوص نظریه­های مدیریت سازمانی صورت می گیرد. به طوری که می توان اذعان کرد در طول قرن20 دو نظریه ارائه شده است نکته قابل توجه در تمام نظریه­ها تأکید بر نقش با اهمیت مدیریت و نیروی انسانی کارآمد سازمان در جهت رسیدن به اهداف سازمانی است ( اسلامی، 1386).

اهمیت مدیران و کارکنان به عنوان یکی از منابع بسیار مهم سازمان به منظور تأسیس این نیازها مؤثر می­دانند و می افزایند که رفتار آنها می تواند در محیط کار بسیار با اهمیت تلقی شود از این رو که محققان زیادی به تجزیه و تحلیل رفتار مدیران و کارکنان در محیط­های مختلف سازمان اعم از تولیدی و خدماتی پرداخته اند.اما با توجه به نقش میانجی فرهنگ با اعضای سازمان و تأثیری که بر رفتار کارکنان دارد می تواند نقش مهمی در پیشبرد اهداف تربیت بدنی که همانا ارائه خدمات بهینه به شهروندان است ایفا نماید و افق جدیدی را در پیش روی ادارات ورزش و جوانان  روشن نماید (اسلامی وسیار،1386). با توجه به اهمیت فرهنگ در شکل دادن رفتار اعضای سازمان و همچنین نقش رفتارهای فرانقشی در موفقیت سازمانی، مدیران از اوایل دهه 1980 توجه خود را به چگونگی مدیریت فرهنگ سازمانی گسترده و رفتارهای فرانقشی در سازمان توجه نماید. یکی از عناصر لازم برای ایجاد یک سازمان با سلامت سازمانی به وجود آوردن یک محیط مناسب توسط مدیران، سرپرستان یا کارشناسانی می باشند که خود باعث بوجود آوردن یک فرهنگ در سازمان می شوند، که در سال­های اخیر واژه فرهنگ سازمانی و ابعاد گوناگون آن به عنوان عاملی بر رفتار اعضای سازمان اثر می گذارد، اهمیت زیادی پیدا کرده وبه گونه ای گسترده در پژوهش­های مربوط به رفتار سازمانی از آن بهره جسته شده است که آن را می توان به عنوان عاملی در بهره وری و اثر بخشی سازمان ها انگاشت، ارزش های اصلی را بیشتر بپذیرد و تعهد بیشتری نسبت به آن داشته باشند، فرهنگ در یک سازمان به مثابه شخصیت در یک انسان است. مفروضات بنیانی، اعتقادات، باور­ها، هنجار­ها و ارزش­ها به عنوان مبانی فرهنگ یک سازمان شالوده وجودی آن تشکیل داده و نقطه تمیز خوب و بد را مشخص می کند.

فرهنگ هر سازمانی به عنوان عامل اساسی مطرح شده و تأثیر بسزایی در سایر عوامل مهم سازمانی از جمله ساختار، طرح، سازمان، محیط داخلی و خارجی، تکنولوژی و نیروی انسانی و از همه مهمتر بر بهروری و استراتژی سازمان دارد.و از طرفی فرهنگ باید­ها و نباید­ها را مشخص می کند و قالب رفتار­های سازمان را مشخص می کند سازمان دارای فرهنگ نیرومند می تواند نقش­های متفاوت بازی کند. فرهنگ سازمانی هویت اجتماعی سازمان است که پدیده ای ملموس نبوده بلکه نیروی پنهانی است که ورای امور ملموس و مشهود فعالیت کرده است و به عنوان یک نیروی جمعی به فعالیت وا می دارد. همچنین فرهنگ سازمانی یک انرژی اجتماعی است و شناخت آن از این جهت که تأثیر عمده ای در اثر بخشی سازمان دارد قابل توجه است و تأثیر زیادی بر روی نگرش و نهایتا رفتار­ها دارد ( طوسی، 1372). با توجه به اهمیت فرهنگ در شکل دادن رفتار اعضای سازمان و همچنین نقش رفتار­های فرا نقشی در موفقیت سازمانی، بعد مدیران از اوایل دهه 1980 توجه خود را به چگونگی مدیریت فرهنگ سازمانی گسترش رفتار­های فرانقشی در سازمان توجه نمودند.در نظریه استرن1 برگ ( 1989، به نقل از سلیمانی، 1381) « خلاقیت ترکیبی از قدرت ابتکار با انعطاف پذیری و حساسیت در برابر با نظریاتی که یاد گیرنده قادر می­سازدخارج از نتایج تفکر نامعقول به نتایج متفاوت و مولد بیاندیشد که حاصل آن رضایت شخصی و احتمالا ناخوشنودی دیگران خواهد بود». براون 2 طی پژوهش­هایی در سال 1989 که در زمینه­ی خلاقیت انجام داد آن را چنین تعریف می­کند: « مقدماتی ایجاد می­شود در این وسط معجزه­ای و یا شگفتی رخ می­دهد و چیزی به اسم خلاقیت حاصل می­شود ( گریوز3 و همکاران، 1990، ترجمه قراچی داغی، 1379).

تورنس4 (1989) در طبقه بندی گونه­های خلاقیت به سه نوع تفکر خلاق اشاره می­کندکه عبارتند از:

1- تفکر خلاق تصویری: این نوع خلاقیت معمولا خود را در قالب محصولات تجسمی و نقاشی نشان می­دهد. وی معتقد است که این نوع خلاقیت است، زیرا این نوع تفکر خلاق، قیود اجتماعی را در سطح گفتار و کلام وجود دارند را از این بین می­برد.

2- تفکر خلاق کلامی: منظور این است که افراد تفکر خلاق خود را در قالب واژه­ها، جملات، گفتارو مفاهیم خلاقه معرفی می­کنند. این نوع خلاقیت به طور محسوسی از زمینه­ها و مقررات اجتماعی و فرهنگی تأثیر می­پذیرد.

3- خلاقیت انگیزشی و حرکتی: در این نوع خلاقیت، خلاقیت براساس ساختار­های شخصیتی استوار می­گردد. بنابراین به خلاقیت در شخص منجر می­شوددر بعد حرکتی نیز خود را در قالب حرکات و ریتم­های بدنی نمایش می­دهد ( به نقل از صمد آقایی، 1380).

محقق درصدد است که ارتباط بین فرهنگ سازمانی و خلاقیت دبیران تربیت بدنی را در ادارات آموزش و پرورش دو شهرستان­ کهگیلویه و لنده مورد بررسی قراردهد.

برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید.

:: بازدید از این مطلب : 98

|

امتیاز مطلب : 0

|

تعداد امتیازدهندگان : 0

|

مجموع امتیاز : 0

عنوان : بررسی و مقایسه دو روش تمرین کششی ایستا و  PNF بر روی دو شاخص مهم آمادگی جسمانی یعنی دامنه کشش و قدرت عضلات همسترینگ پسران 12-10 سال غیر ورزشکار

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

عنوان: بررسی و مقایسه دو روش تمرین کششی ایستا و  PNF بر روی دو شاخص مهم آمادگی جسمانی یعنی دامنه کشش و قدرت عضلات همسترینگ پسران 12-10 سال غیر ورزشکار

چکیده

هدف پژوهش حاضر، بررسی و مقایسه دو روش تمرین کششی ایستا و  PNF بر روی دو شاخص مهم آمادگی جسمانی یعنی دامنه کشش و قدرت عضلات همسترینگ پسران 12-10 سال غیر ورزشکار است. به همین منظور 24 نفر از دانش آموزان پسر غیر ورزشکار که بصورت نمونه گیری در دسترس از مجموع 270 نفر دانش آموز انتخاب شده بودنددر دو گروه 12 نفری مورد مطالعه قرار گرفتند.

گروه اول به مدت 6 هفته به اجرای برنامه تمرین کششی ایستا و گروه دوم در همین مدت به اجرای تمرین کششی PNF  از نوع SRHR ، پرداختند. در ابتدا و انتهای مدت زمان تمرین، پیش آزمون و پس آزمون از نمونه ها به عمل آمد، که نتایج با استفاده از آزمون (تی- t )برای گروه های همبسته و آزمون (تی- t ) برای گروه های مستقل و با بهره گیری از برنامه کامپیوتری SPSS مورد مقایسه قرار گرفت.

آزمون فرضیه های تحقیق نشان داد که یک دوره تمرین 6 هفته ای کشش ایستا بطور معنی داری سبب افزایش دامنه کشش و نیز قدرت عضلات همسترینگ پسران 12-10سال غیر ورزشکار می گردد. همچنین یک دوره تمرین 6 هفته ای کشش PNF  از نوع SRHR موجب افزایش دامنه کشش و نیز قدرت عضلات همسترینگ پسران 12-10 سال غیرورزشکار می شود که این از نظر آماری معنی دار است ، بر اساس یافته های تحقیق معلوم شد که یک دوره تمرین 6 هفته ای کشش PNF از نوع SRHR در مقایسه با یک دوره تمرین 6 هفته ای کشش ایستا موجب افزایش دامنه کشش عضلات همسترینگ پسران 12-10 سال غیر ورزشکار نمی شود ، اگرچه یک دوره تمرین 6 هفته ای کشش PNF از نوع SRHR  در مقایسه با دوره تمرین 6 هفته ای کشش ایستا به طور معنی داری موجب افزایش قدرت عضلات همسترینگ پسران 12-10 سال غیرورزشکار میشود.

واژه های کلیدی : تمرینات کششی ایستا – تمرینات کششی PNF – دامنه کشش- قدرت عضلات همسترینگ

 

 

 

 

فصل اول

                                   کلیات تحقیق   

 

 

 

 

1-1 مقدمه

بسیاری از مطالعات اخیر نشان داده است که افراد فعال از زندگی پربارتری برخوردارند. این افرادانرژی حرکتی بالاتر، مقاومت بیشتر در برابر بیماریها و جذابیت اندام بیشتری دارند. مهمتر از همه اینکه اعتماد بنفس آنها بالاتر است، کمتر دچار افسردگی میشوند و غالبا حتی در سنین بالای عمرهمچنان باانرژی فراوان در پروژه های جدید در حال فعالیت هستند.تحقیقات پزشکی نشان داده است که بخش بزرگی ازاختلالات سلامتی ارتباط مستقیم با عدم انجام فعالیتهای فیزیکی دارد. بدیهی است که ماشینها زندگی را آسانتر کرده است ولی مشکلات جدی هم برایمان به بار آورده اند. ما که روزگاری تقریبا همیشه در حال حرکت و فعالیت بودیم اکنون بیشتر اوقاتمان صرف نشستن میشود..اما کشش چه ارتباطی با این مسایل دارد، کشش حلقه ای بین زندگی ساکن و حیات فعال است. عضلات ما را منعطف و آماده حرکت می کند. به ما کمک میکند تعاملات روزانه خود رااز وضعیت سکون و عدم فعالیت به یک وضعیت فعال تبدیل کنیم بدون اینکه نیاز باشد فشار زیادی را متحمل شویم! (آندرسون، ب[1]،1383، لذت کشش،ترجمه غ اعرابی)

از طرفی دیگر کشش در ورزشهای مختلف نیز اهمیت ویژه ای پیدا کرده است. نیاز به انعطاف پذیری در حدی وسیع در پاره ای از ورزشها از قبیل شنا، شیرجه و ژیمناستیک کاملا محسوس است برای آمادگی و کسب انعطاف بدنی در ورزشهای مذکورمعمولا ورزشکاران از برخی تمرینات کششی و انعطاف دهنده استفاده میکنند. ولی در اکثر فعالیتهای ورزشی، تمرینات ویژه آمادگی غالبا بر روی کسب آمادگی تنفسی،توسعه قدرت عضلانی و کسب تکنیک و مهارت اثر گذار است بنابراین انعطاف پذیری کافی بدست نمی آید و به این عامل در برنامه ریزی تمرینات کمتر توجه میشود. گاهی اوقات تمرینات کششی که اجرا میگردد بندرت با نیازهای هر رشته ورزشی انطباق دارد و بصورتی اشتباه طرح ریزی شده است در حقیقت میتوان گفت بیشتر تمریناتی که بطور نا آگاهانه در جهت کسب انعطاف بدنی بکار میروند بجای اینکه باعث کشش و طویل شدن گروهی از عضلات مورد نظر شوند سبب کوتاه شدن آنها میگردند. برای مثال کششهای متوالی که از یک سری حرکات و نرمشهای نوسانی (تکانی) ناشی میشود اغلب موجب صدمه دیدن یک ورزشکار قبل از تمرین یا مسابقه گشته یا او را برای آسیب دیدن حین انجام تمرین یا مسابقه مستعد میسازد(هالت، لارنس ای[2]، 1974). این بخش از آمادگی عمومی بدن به دو بخش کلی مرتبط با تندرستی و مرتبط با مهارت تقسیم میگردد. در بعد سلامتی، آمادگی جسمانی شامل استقامت قلبی عروقی، استقامت عضلانی، قدرت عضلانی و انعطاف بدنی است، که هر یک به نوبه خود در اجرای وظایف عادی روزانه و نیز مهارتهای ورزشی از اهمیت بسزایی برخوردار می باشند (چاپمن ای[3] و سوزی آر [4]، 1972)،( کوربین چ[5] و لیندسی آر[6]،2010 )، (استیل، ام ای[7] و ورخوشانش[8]،1999) . انجمن پزشکی آمریکا طی تعریف جامعی آمادگی جسمانی را بعنوان توانایی عمومی برای سازگاری و پاسخگویی مناسب به اعمال جسمانی دانسته است (هگر ورنر و شارون[9]).اگرچه معمولا سهم انعطاف بدنی در آمادگی کلی بدن و حفظ تندرستی چندان مورد توجه قرار نگرفته است ولی بسیاری از متخصصین طب ورزشی معتقدند که درصد بالایی از مشکلات اسکلتی – عضلانی و آسیبهای ناشی از آن به واسطه کمبود انعطاف بدنی می باشد (کوربین چ و لیندسی آر2010)،(ویمور ج و کاستیل د[10]،1994) . از سوی دیگر، نقش و تاثیر قدرت عضلانی به عنوان یک عامل تعیین کننده در عملکرد و اجرای مناسب بسیاری از فعالیتهای روزانه از قبیل راه رفتن ، دویدن، حمل اشیا و انجام کارهای خانه ، نشستن و برخواستن ، لذت جستن از فعالیتهای تفریحی ، توسعه فعالیتهای ورزشی و مواجه شدن با حوادث روزمره بدیهی بنظر می رسد. به همین دلیل متخصصین ورزشی بهره گیری از تمرینات کششی را به منظور توسعه دامنه حرکتی مفاصل و عضلات توصیه مینمایند. این متخصصین مشخصا از تمرینات PNF   یا به عبارتی کشش از طریق تحریک گیرنده های عصبی – عضلانی عمقی که اجرای آن همزمان سبب توسعه قدرت عضلات تحت کشش نیز می گردد نام می برند (چاپمن ای و سوزی آر،دی آنجلس د و استیل ام و ورخوشانش 1992)

به منظور بررسی بیشتر موضوع در این پژوهش سعی گردیده است که تاثیر دو شیوه تمرین کشش ایستا و PNF بردو فاکتور مهم امادگی جسمانی یعنی انعطاف پذیری و قدرت عضلات همسترینگ پسران 12-10 سال مورد بررسی قرار گیرد . علت اینکه این پژوهش بر روی گروه سنی نوجوان انجام شده است این است که پژوهشگر بر این عقیده است که با برملا شدن اهمیت موضوع بتوان نه تنها عادت درست زندگی را از اوایل زندگی به بچه ها آموزش داد بلکه بتوان راهکار مهمی در راستای رفع کمبود زمان درس تربیت بدنی مدارس ارایه نمود. (ذوقی،ف 1393)

1-2 بیان مساله

اصولا تمرینات کششی را به یک یا چند منظور از موارد زیر انجام میدهند:

الف- کم کردن خطرات احتمالی مربوط به پارگی عضلانی.

ب- افزایش دامنه حرکتی و قابلیت اجرای حرکات در فعالیتهای ورزشی.

ج- توسعه قابلیت انبساط و تسهیل عصبی – عضلانی.

د- افزایش سوخت و سازدر عضلات، مفاصل و سایر بافتهای رابط جهت اجرای بهتر حرکات (هالت لارنس ای،1974)

یکی از بی توجهی ورزشکاران نسبت به انعطاف پذیری فرضیه آنهاست یعنی آنها تصور میکنند بدن ورزشکاران جوان بطور طبیعی نرم است و نیازی به تمرین نرمشی و انعطاف پذیری ندارد افزون بر این مردم معمولا عدم انعطاف پذیری را مربوط به سالخوردگان میدانند یعنی آنهاییکه محدودیتهای حرکتی آنها به وضوح آشکار است. در اثر تمرین نکردن انعطاف پذیری فرد کاهش میابد حتی اگر در دوره کودکی و نوجوانی باشد. (هی وود- ک[11]  1378)

حتی اگر محققان قادر نباشند میزان تغییرات مفصلی که ناشی از فرایند های مربوط به سن یا تغییرات آسیب شناختی است را معلوم کنند ، یک حقیقت روشن است و ان اینکه فعالیت بدنی برای نگهداری تحرک پذیری مفاصل مهم و ضروری است. (پاینه ،گ و ایساکس، ال 2002[12])

انعطاف پذیری نه فقط در اجرای مهارتهای ویژه ای اهمیت داشته ، بلکه با پیشرفتهای اخیر طب ورزشی و نوتوانی موید ان است که انعطاف پذیری از تندرستی عمومی و آمادگی جسمانی نیز از کمال اهمیت برخوردار است. مثلا تمرینات نرمشی بصورت موفقیت آمیزی جهت ناراحتی هایی از قبیل قاعده گیهای دردناک، تنش عمومی عصب و عضله و دردهای تحتانی ستون فقرات توصیه شده است. (فاکس و ماتیوس 1981[13])

کرانبول و مارتین[14] (1977) چنین نتیجه گرفتند که انعطاف پذیری در دختران وپسران در ناحیه سنین 10 و 14 سالگی کاهش میابد ، در صورتیکه میلن و شیفلد[15] (1976) اظهار داشتند کودکان دوم دبستان در مقایسه با کودکان دوره آمادگی و کودکستانی انعطاف پذیری کمتری داشتند. واتمن و همکاران[16] (2006) در تحقیق خود اثر آنی کشش پاسیو را بر روی دامنه حرکتی و سفتی پاسیو همسترینگ بررسی نمودند. انها نشان دادند کشش استاتیک بلافاصله باعث افزایش 5 درجه ای دامنه حرکتی مفصل زانو میگردد ولی تغییرات پایداری چندانی ندارد و بعداز چند دقیقه از بین میرود. بسیاری از محققان بر این باورند که انعطاف پذیری انسان از دوران کودکی تا سنین بلوغ توسعه میابد و سپس این روند دچار کاهش می شود. ( هادوی- م 1382 ص 129)  بااجرای ورزشهایی که قابلیت ارتجاعی بافتهای نرم را افزایش میدهند، می توان انعطاف پذیری را در هر سنی افزایش داد( برگز، رابرت ای[17] 1390).  بنا بر نظر هیوود (1993) کاهش فعالیتهای حرکتی در بزرگسالان معرف کاهش انعطاف پذیری آنها می شود بنابراین، کاهش انعطاف پذیری در کودکان و بزرگسالان صرفا به دلیل روند رشد نیست، بلکه از طرفی هم میتواند به دلیل عدم تمرین ویژه جهت توسعه انعطاف باشد.

نوجوانان مستعد ابتلا به حالات پراسترس فیزیکی می باشند، خم شدن روی صندلی ، حمل کردن کیف و کوله پشتی های سنگین بر اصلی ترین دلایل بروی استرس هایفیزیکی  در نوجوانان می باشد. نوجوانان دراین مرحله از زندگیشان اغلب از مشکلات مربوط به فعالیت استاتیکی عضله در عذابند. (کریستوفر،ا اوسوالد و استانلی باسکو[18] 1998)

تمرینات انعطاف پذیری معمولا جهت تکمیل تمرینات گرم کردن انجام می شود و برای افرادی که از نظر انعطاف پذیری ضعیف هستند و یا مشکلات عضلانی ومفصلی مثل کمردرد دارند، اهمیت بیشتری دارد.این تمرینات باید به آهستگی انجام شوند. حرکات کششی سریع خطرناک هستند و می تواند منجر به کشیدگی یا گرفتگی عضله (اسپاسم[19]) شود (ویلمور، گ و کاستیل، د[20] 1994).

به منظور توسعه انعطاف‌پذیری، روشهای کششی مختلفی ارائه شده‌اند که محققین بطور کلی آنها را به سه دسته ایستا، پویا و[21] PNF   تقسیم نموده‌اند . روش کششی ایستا عبارت است از کشیدن عضله تا نقطه احساس مقاومت و حفظ این وضعیت به مدت 6 تا 60 ثانیه  شیوه کششی پویا، متضمن حرکات تابی یا فعال می‌باشد. در این نوع کشش، گروه عضلات در حالت کشیدگی نگه داشته نمی‌شوند، بلکه از حرکات پویای مکرر در یک زمان کوتاه استفاده می‌شود . به عقیده کنت و وس،  PNF عبارت است از تسریع یا توسعه مکانیسم عصبی، عضلانی از طریق تحریک گیرنده‌های عمقی. (سایت تخصصی ورزش[22])
از رایج‌ترین روشهای PNF که ورزشکاران در تمرینات خود مورد استفاده قرار می‌دهند، روش [23]SRHR است که به عقیده برخی محققین انعطاف‌پذیری را بیش از سایر روشهای کششی معمول PNF افزایش می‌دهد . روش SRHR شامل انقباض ایستای عضلات مخالف ، پس از انقباض عضلات موافق است  و از آنجاییکه هر دو گروه عضلانی موافق و مخالف در این روش منقبض می‌شوند، با تحریک گیرنده‌های عمقی درون عضلانی از طریق بازداری اتوژنیک  و بازداری دوسویه  موجب انبساط (راحتی) درعضله تحت کشش می‌شود(فهیمی،ف1379) .
متون متعددی که از روش SRHR استفاده کرده‌اند، هر کدام زمانهای متفاوتی را برای نگهداری[24] MVIC توصیه نموده‌اند . در حالیکه برخی از متون زمان مشخصی را برای MVIC ذکر نکرده‌اند ، برخی از محققین 3 ثانیه  MVIC را در روشهای مختلف PNF مورد حمایت قرار داده‌اند. در مطالعات دیگر 5 ثانیه  و 6 ثانیه MVIC  نیز مورد استفاده قرار گرفته است. بعلاوه، ابهام وقتی بیشتر می‌شود که محققان 7 ثانیه ، 7 تا 8 ثانیه ، 10 ثانیه ، 15 ثانیه  و حتی تا بیش از 20 ثانیه MVIC  را نیز بکار برده اند (سایت تخصصی ورزش).

برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید.

:: بازدید از این مطلب : 107

|

امتیاز مطلب : 3

|

تعداد امتیازدهندگان : 1

|

مجموع امتیاز : 1

دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

پایان نامه دکترای جامعه شناسی

 

بررسی جامعه شناختی

توسعه تکنولوژی و صنعت نفت ایران

از سال 1287_تا1357

 

استاد راهنما : : دکترمحمد توکل

 

اساتید مشاور:

دکترمحمدرضا رضوی

دکتر غلامرضا جمشیدیها

 

چکیده

صنعت نفت ایران از قدیمی ترین و موثرترین صنایع ایران است که با گذشت یک قرن از ایجاد آن، هنوز بیشترین تاثیر را در اقتصاد، سیاست و توسعه کشور دارد. این تاثیرات مهم یکی از جنبه ارزآوری و درآمدزایی فوق العاده و دیگری از منظر وابستگی و تکیه بسیار زیاد سایر بخش ها بر این صنعت است که باعث شده است برخی حتی  آن را عامل ضدتوسعه ای معرفی کنند که با رانتیرکردن دولت ها باعث کندی توسعه سیاسی و اقتصادی می شود. به زعم برخی دیگر می توان از قابلیت های تکنولوژیک این صنعت جهت توسعه کشور استفاده کرد و به جای اتکای سایر بخش ها  به نفت ،‌آن را به موتور محرکه و رشد سایر بخش ها تبدیل نمود.  علی رغم جذابیت این ایده ، این  نگاه آرمانی با گذشت یک قرن هنوز تحقق نیافته و حتی خود این بخش نتوانسته است به قابلیت های تکنولوژیکی که شایسته این قدمت و تجربه است دست یابد. در این تحقیق سعی کرده ایم تا در یک بررسی تاریخی عوامل اجتماعی موثر بر این عدم توسعه مطلوب را ترسیم کنیم. می دانیم پس از حدود یک قرن ، صنعت نفت ایران نتوانسته است تمامی ظرفیت های توسعه خود را محقق کند و به قابلیت های تکنولوژیک مطلوب و متناسب با این سابقه و تجربه  در قیاس با سایر کشورهای دارای صنعت نفت جوانتر دست یابد. اینک پرسش اصلی آن است که کدام عوامل اجتماعی در این پویش هفتاد ساله(تا انقلاب) و شکل گیری وضعیت کنونی تکنولوژیکی صنعت نفت موثر بوده‌اند؟ عوامل جامعه شناختی دخیل در پویایی های کنشگران عمده برسازنده شبکه صنعت و تکنولوژی نفت ایران تا انقلاب سال57 ، چه جهت و مسیر پویایی تکنولوژیک را برای این بخش ترسیم کرده و شکل داده اند؟ کنش ها و نگاه های کنشگران اصلی برسازنده این بخش چگونه در بستری اجتماعی ‌توسعه یافته  و شکل کنونی صنعت نفت را در پی داشته اند و کدام عوامل اجتماعی مانع شکل گیری تحرکات گروهی و اجماع برای اتخاذ راهبردهایی موثرتر و کارآمدتر به ویژه در کسب قابلیت های تکنولوژیک (از پایه تا متوسط)در این صنعت شده اند؟

به منظور ترسیم ارتباط عوامل اجتماعی با شکل‌گیری و توسعه صنایع و تکنولوژی ها، چارچوب کنشگر – شبکه از میان نگاههاو چشم اندازهای موجود در جامعه شناسی تکنولوژی برگزیده شده است که به تحلیل نقش اجتماعی کنشگران برسازنده شبکه صنعت و تکنولوژی نفتی در کسب قابلیت های تکنولوژیک  می پردازد.  به دلیل گستردگی و دامنه وسیع فعالیت های این صنعت از یک سو و اثرات چندین نهاد و کنشگر مهم در اعمال نفوذ و قدرت شکل دهی به تصمیمات و جهت گیری این صنعت در قبل از انقلاب ازسوی دیگر، چارچوب کنشگر – شبکه که بر مبحث قدرت و پویایی های کنشگران متمرکز است برای این برسی مناسب خواهد بود.

جهت روشن نمودن کنش ها و تصمیمات کنشگران اصلی و نیز میزان قابلیت های تکنولوژیک حاصله، دوره مورد بررسی به سه مقطع تقسیم گردیده است که از لحاظ تاریخی، نقاط عطف وتغییرات مهم این صنعت بوده اند. سپس با بررسی اسنادی و کتابخانه ای میزان توسعه این صنعت و  کسب قابلیت های تکنولوژیک  در هر دوره مشخص شده است. در همین راستا آثار علمی- تحقیقی که موید جهت و نوع توسعه علمی و صنعتی است از نشریات و منابع مکتوب این صنعت، به ویژه کلیه مطالب منتشره در مجله انجمن نفت ایران (به عنوان نشریه علمی – فنی این صنعت) استخراج و تحلیل محتوایی شده است. از مصاحبه با آگاهان ، خبرگان و مسئولان و دست اندرکاران این صنعت و نیزمصاحبه ها و آثار مکتوب به جامانده از آنها برای ترسیم تصور و نگاه  موجود به این صنعت ، سیاستهای اتخاذشده،کنش کنشگران عمده و نیزمیزان تحقق قابلیت های تکنولوژیک و … در یک روش شناسی اسنادی وتحلیلی بهره گرفته شده است.

شبکه صنعت نفت ایران از زمان پیدایش تا سال 1330(شبکه ای شبه استعماری) در دوره ای  که آن را دوره واگذاری امتیاز نفت ایران به دارسی می نامیم ، مرحله تاسیس و آشناسازی را تحت کنترل و مدیریت خارجی شرکت نفت انگلیس و ایران سپری کرد. قابلیت‌های تکنولوژیک به دست آمده در این دوره درسطح قابلیت های پایه و عمدتاً بهره برداری و اپراتوری است.در شبکه کنشگران اصلی این صنعت که  متشکل از شرکت نفت انگلیس و ایران ، سیاستمداران ،‌دولت ، ساختار صنعت و نظام آموزشی است؛ شرکت نفت انگلیس و ایران ( که نماینده دولت بریتانیاست) نقش محوری را در جهت‌دهی شبکه صنعت ، ممانعت از شکل گیری اجماع و همگرایی سایر کنشگران و عدم پیدایش نظام تحقیق وپژوهش ایفا می کند. علی رغم عدم توفیق  کنشگران ایرانی در مدیریت و کنترل ایرانی این شبکه ،‌بواسطه تلاش و ائتلاف سیاستمداران و ایدئولوژی ناسیونالیسم حاصله ، تلاش برای تحقق خواست های ملی سازی مالکیت،مدیریت وفروش منابع نفتی، صرفاً  منجر به  تاسیس شرکت ملی نفت و حصول حق مالکیت ایران بر منابع نفتی می شود  و در برابر ائتلاف های ایجادشده از سوی انگلیس با کارتل  های بزرگ نفتی جهان عملا ناکام می ماند وقابلیت تکنولوژیک عمده ای جز آشنایی با نحوه بهره برداری این منابع برای کارکنان ایرانی باقی نمی ماند.

سال های 1330تا1352 دوره حاکمیت کنسرسیوم خارجی برحوزه قرارداد نفت قبلی است. شبکه کنشگران صنعت نفت این دوره(شبکه ای قطبی)، متشکل از کنسرسیوم شرکت های خارجی ، شاه ، دولت ،‌ساختار صنعت و نظام آموزشی / پژوهشی صنعت نفت است.بواسطه فعالیت شرکت ملی نفت در خارج از حوزه قرار داد و به موازات فعالیت کنسرسیوم شرکت های خارجی اداره کننده صنعت نفت ایران، رقابت داخلی در این شبکه میان کنشگر خارجی و کنشگران ایرانی از یک سو و رقابت میان شرکت های کنسرسیوم و سایر شرکت ها ی بین المللی فرصتی را برای کنشگران ایرانی جهت ایجاد شرکت های مختلط بهره‌برداری ، انعقاد قراردادهای مشارکتی و توسعه صنایع پتروشیمی و گاز به صورت کلید در دست فراهم ساخت. به این ترتیب امکان آزمون مدیریت و کنترل ایرانی در برخی از حوزه ها، قابلیت های تکنولوژیک اولیه و بهره برداری در این صنعت را تکمیل کرد، اما به دلیل عدم هماهنگی و هم افزایی کنشگران، فقدان روابط همگرایانه کنشگران قدرتمندی چون شاه  وکنسرسیوم با سایر کنشگران و عدم توسعه نظام پژوهشی، بنیان های قابلیت های سطوح پیشرفته تکنولوژیک در این شبکه پایه گذاری نگردید. اما وجود روابط عمودی میان کنشگراصلی ایرانی(شاه) و سایر کنشگران صرفا بالاترین میزان توسعه بهره برداری محورانه را در این دوران درپی داشت و به سایر کنشگرانی که می توانستند محمل خواست قابلیت های عالی تکنولوژیک باشند اجازه رشد نداد .

در دهه پنجاه با تغییر شرایط جهانی و افزایش قیمت نفت و افزایش قدرت مالی و نظامی شاه ، این کنشگر توانایی نسبی کنترل فروش نفت رابا انعقاد قرارداد جدید فروش و خرید نفت به دست آورد. اما با این حال قابلیت های تکنولوژیک شبکه صنعت نفت این دوره(شبکه ای رانتیه)از سطح بهره برداری و اندکی نیز مهندسی نصب و راه اندازی بالاتر نرفت . شرایط جدید جهانی و تبدیل خود نفت به یک کنشگر برجسته در توسعه کشور و نیز صنعت نفت ، اجازه جهت گیری بین المللی را به شاه و ساختار صنعت نفت در اواخر دهه 50 داد. اما با این حال وجود روابط عمودی و سلسله مراتبی میان وی وسایر کنشگران ، فضای بسته سیاسی، شکل نگرفتن نهادهای مدنی و پشتیبانِ قدرتمند برای فعالیت بخش خصوصی، مانع جریان یافتن تصویری پیشرفته و تکنولوژی- محورانه در این شبکه شد( زیرا بهره‌برداری و فروش بیش از طراحی و تحقیق وتوسعه منافع کنشگران اصلی را تامین می کرد) و نیز مانع هم افزایی کنشگران دیگر برای توسعه این سیستم گردید.

در نتیجه در هر سه دوره، پویایی کنشگران ایرانی این شبکه نه بر محور کسب توانایی های صنعتی در طراحی ومهندسی صنایع نفت بلکه بر محور و هسته مالکیت و مدیریت ایرانی منابع شکل گرفته است که خود متاثر از همان ایدئولوژی ناسیونالیستی اولیه و به طورِ کامل محقق نشده است. ایدئولوژی ناسیونالیستی که در دوره دوم منجر به تاسیس شرکت ملی نفت گردید به دلیل ناتوانی در موفقیت ونهادینه سازی خود در مرحله امتیاز،‌در دوره های بعد نیز به صور مختلف و در قالب گفتمانهای فرعی بهره برداری(ایجاد ارزش افزوده وایجاد حداکثر بهره برداری ) بازتولید شد و مانع از جهت گیری به سوی سطوح پیشرفته تر تکنولوژی (طراحی و تحقیق و توسعه) و پیدایش پیمانکاران عمومی بزرگ در این صنعت گردید. به علاوه فقدان هماهنگی و هم افزایی میان نهادها وکنشگران درون این صنعت وکنشگران بیرونی وابسته بهِ آن در پیشبرد یک برنامه توسعه تکنولوژی-محور نیز به این عدم توسعه مطلوب بیشتر دامن زده است.

بعد از انقلاب با رفع مشکل مالکیت ومدیریت برای ایرانیان  از یک سو وفشار ناشی از محدودیت ها وتحریم ها از سوی دیگر فضای نسبی برای تلاش،سرمایه گذاری وتوجه داخلی بیشتر به کسب برخی از قابلیت های تکنولوژیک پیشرفته فراهم شده است وشاهد پیشرفت هایی در امور ساختمان ،تجهیزات غیر پیچیده،مدیریت پروژه،تعمیرات ،نصب و… بوده ایم. امید می رود این تحرک در سایر بخش ها و در شرایط غیر تحریمی وبدون فشار اقتصادی و سیاسی ناشی از آن نیز به صورت بهتری تداوم یابد و در نهایت به همگرایی تمامی عوامل موثر برای توسعه قابلیت های پیشرفته تکنولوژیک در صنعت نفت بیانجامد.

فهرست

 

فصل اول :کلیات 5

پیشگفتار 5

نگاهی به تاریخ صنعت نفت ایران 11

جایگاه تکنولوژی در صنعت نفت 16

وضعیت تکنولوژی در صنعت نفت امروز ایران 19

برنامه ها وسیاست های کنونی انتقال وتوسعه تکنولوژی صنعت نفت ایران 22

اهمیت ولزوم توجه به انتقال و توسعه تکنولوژی نفتی در ایران 24

عوامل اجتماعی- سیاسی موفقیت در توسعه قابلیت های تکنولوژیک نفتی: یک الگوی موفق 30

پرسش اصلی:عوامل جامعه شناختی موثر درکسب قابلیت های تکنولوژیک نفتی 32

فصل دوم :تعاریف  و رویکرد های نظری 35

1)درآمدی بر علم و تکنولوژی 35

2) سطوح تکنولوژیک ،انتقال/توسعه تکنولوژی وقابلیت های تکنولوژیک 38

سطوح تکنولوژی 39

شیوه های انتقال تکنولوژی 41

قابلیت های تکنولوژیک 43

3) پارادایم ها ونظریات جامعه شناختی تکنولوژی 44

1-3 )پارادایم جبرگرایی تکنولوژیک 45

2-3) پارادایم بررسی تعین اجتماعی ، سیاسی و فرهنگی تکنولوژی 46

4)اشاعه وتوسعه قابلیت های تکنولوژیک ازمنظر جامعه شناختی(انتقال وترجمه تکنولوژی) 62

5)چارچوب نظری بررسی توسعه صنعت و تکنولوژی نفت ایران 65

فصل سوم: روش شناسی 77

روش تحقیق 77

فصل چهارم: یافته ها 83

بررسی تکنولوژی و صنعت نفت ایران (1357-1280) 83

1)دوره امتیاز: از تحصیلداری مالیاتی تا عزم اداره ملی در شبکه ای شبه استعماری 83

1-1) وضعیت تکنولوژی صنعت نفت 83

2-1) کنشگران اصلی 87

1-2-1) شرکت نفت ایران – انگلیس 87

2-2-1) نظام آموزشی 91

3-2-1) ساختار صنعت نفت 93

4-2-1) دولت 95

5-2-1) سیاستمداران 98

3-1) معنا و تصویرتکنولوژی صنعت نفت 100

4-1) شبکه کنشگران صنعت نفت 102

5-1)اجتماع حاملان وعاملان توسعه تکنولوژی و صنعت نفت 103

6-1)جمع بندی 109

2) دوره کنسرسیوم: از مشارکت تا کسب هویت در شبکه ای قطبی 111

1-2) وضعیت تکنولوژی صنعت نفت 111

2-2) کنشگران عمده 116

1-2-2) کنسرسیوم 116

2-2-2) شاه 118

3-2-2) دولت 121

4-2-2)ساختار صنعت 125

5-2-2) نظام آموزشی/پژوهشی 129

3-2) معنا و تصویر تکنولوژی صنعت نفت 132

4-2) شبکه کنشگران صنعت نفت دوره کنسرسیوم 133

5-2)اجتماع حاملان وعاملان توسعه تکنولوژی و صنعت نفت 135

6-2)جمع بندی 139

4) دوره فروش وخرید( قرارداد سن موریتز): استقلال نسبی در شبکه ای رانتیه 141

1-3) وضعیت تکنولوژی صنعت نفت 141

1-2-3) نفت 145

2-2-3) شاه 148

3-2-3) دولت 150

4-2-3) نظام آموزشی / پژوهشی 152

5-2-3) ساختار صنعت 154

3-3) تصویر تکنولوژی صنعت نفت 156

4-3) شبکه کنشگران صنعت نفت در دوره قرارداد سن موریتز 157

5-3)اجتماع حاملان وعاملان توسعه تکنولوژی و صنعت نفت 159

6-3)جمع بندی 162

فصل پنجم:نتیجه گیری و پیشنهادات 165

قراردادهای نفتی،نگاشت وترجمه هایی برای انتقال تکنولوژی 165

الزامات قانونی،علمی و نهادی افزایش قابلیت های تکنولوژیک 171

گفتمان های تکنولوژیک حاکم در صنعت نفت 175

تغییرات ساختار قدرت در شرکت ملی نفت 177

کنشگران ،روابط اجتماعی وقابلیت های تکنولوژیک 180

نتیجه گیری 183

پژوهش،ایجاد هماهنگی و هم افزایی:کلید توسعه صنعت نفت 192

پیشنهادات 197

ضمایم 201

ضمیمه1: نگاهی به تکنولوژی و صنعت نفت نروژ 201

سازمان نهادی نفت نروژ 203

سیاست نفتی نروژ 204

برنامه استراتژیک توسعه صنعت نفت وگاز نروژ (OG21) 205

چارچوب راهبرد توسعه تکنولوژی نفت نروژ 206

جایگاه تکنولوژی در صنعت نفت نروژ 206

ضمیمه 2: قراردادهای نفتی وانواع آنها 208

قراردادهای امتیازی 208

قراردادهای مشارکتی 208

قراردادهای خدماتی 209

قراردادهای بیع متقابل 210

منابع 213

فارسی 213

انگلیسی 215

 

**********

******

**
مقدمه

نفت در دنیای امروز خود را از ظاهر سیاه و روغن مقدس سالیان دور به ماده طلایی جهان تبدیل کرده است و به پر مصرف ترین و بزرگترین حامل انرژی دنیای مدرن و صنعتی  مبدل شده است . حدود 150سال (سال 1859 سال کشف و استخراج نفت در آمریکاست) از کشف این ماده حیاتی در  شهر پنسیلوانیای آمریکا  می گذرد( سعادت،1346: 4) و در طول این مدت ، این ماده سیاه به یکی از ذخائر گرانبهای جهانی تبدیل شده است. پس از پشت سرگذاشتن سوخت های چوبی و زغال سنگ و با توجه به مواد مشتق از نفت و نقشی که به طور مستقیم در گستره جهان صنعتی دارد، نقاط جغرافیایی دارای این ذخایر نیز به مناطق ژئوپولتیک تبدیل شده و زنجیره تامین و صنایع جانبی و پیرامونی بهره برداری از این  منبع طبیعی به بزرگترین و عظیم ترین صنعت جهانی مبدل شده است.

به این ترتیب  استفاده از خود این ذخایر و منابع طبیعی مستلزم صنعت اکتشاف ، استخراج و بهره برداری است تا آن را در نهایت به صورت فرآورده های مختلف در اختیار مصرف کننده قرار دهد. این مسیر تولید تا توزیع را در سه سطح بالادستی ، میان دستی و پایین دستی تقسیم بندی کرده اند که هر کدام عهده دار فعالیت های زیر هستند:

• بخش بالا دستی[4]: عهده دار مراحل اکتشاف و حفاری تا استخراج و تحویل نفت خام آماده فرآوری به بخش پالایش است.
• بخش میان دستی[5]: عهده دار مراحل انتقال وحمل و نقل و پالایش و توزیع محصولات اصلی حاصل از پالایش نفت به بخش پایین دستی است.
• بخش پایین دستی[6]: صنایع این بخش مصرف کننده فرآورده های مختلف تولید شده می باشند وبا تغییراتی این مواد را به محصولات گرانبهای پتروشیمیایی یا نفتی دارای ارزش افزوده تبدیل می کنند.

اداره این صنعت گسترده وبا این سطح از فعالیت مستلزم امکانات ، تجهیزات و به عبارتی تکنولوژی متنوع ،پیچیده و گسترده  وبهره گیری از  علوم و حرف مختلف است.  علوم ومشاغلی که بخشی از آنها عبارتند از: مهندسی مخازن، ابزار دقیق، مکانیک ، برق و مخابرات ، مهندسی فرآیند و کاتالیست، صنایع طراحی و ساخت پمپ، موتور ، کمپرسور( برقی و بخاری) ، مخازن و برج های تقطیر ،خنک کننده‌ها و مبدل های حراراتی، کولر و پنکه های هوایی، سیستم های کنترلی و اتاق های کنترل، شیرهای بخار ، فشارشکن،شیرهای کنترل ، خطوط لوله و اتصالات متنوع، کور ه ها ، مشعل ها و… .

اما علاوه بر داشتن ذخایر و منابع خدادادی و طبیعی نفت ، باداشتن مهارت و تکنولوژی این صنایع و تکنولوژی اکتشاف تا فرآوری و تجهیزات و ادوات نفتی می توان درآمد ، اشتغال و سرانه عظیمی را به همان اندازه ذخایر (یا گاه بیشتر از آن) برای یک کشور بدست آورد ؛چراکه وابستگی در طراحی، تهیه وساخت این تجهیزات وفقدان دانش ومهارت لازم برای به کار اندازی آنها نیز زمینه ساز عدم توسعه و  بروز مشکلات اجتماعی وسیاسی برای کشور های متکی به این صنعت خواهد شد.به نظر می رسد در کشور ایران این صنعت وتکنولوژی نفتی با گذشت نزدیک به یک قرن، توسعه مطلوب و مورد  انتظار را نیافته است وصنعتی با این پیچیدگی ،گستردگی واثر گذاری می بایست مورد توجه وتامل بیشتری قرار می گرفت.مهمتر ازآن این است که این موضوع هنوز به صورت جدی به پرسش وسوال برای تحقیق وپژوهش بیشتر تبدیل نشده است. چراکه مقدمه پژوهش های عالی پرسش های جدی وخوب است.از این رو نه تنها طرح این موضوع در حوزه ای پژوهشی واجد اهمیت است بله بررسی ابعاد انسانی وبه عبارتی جامعه شناختی آن اهمیت بیشتری دارد .زیرا با موضوعات صنعتی وتکنولوژیک از این دست عموما به صورت تکنیکی و با نگاه سخت وریاضیِ تکنوکراتیک  برخورد می شود و به نقش عوامل انسانی-اجتماعی در پیدایش وتوسعه آنها توجه چندانی نمی شود.لذا این تحقیق با در نظر داشتن این موارد در صدد است تا به گوشه ای از این موضوع بپردازد و با تاملی تاریخی، از چشم انداز جامعه شناسی تکنولوژی وسازمانی عوامل موثر در انتقال وتوسعه صنعت وتکنولوژی نفتی را از زمان پیدایش تا  انقلاب بررسی کند.

این تحقیق در 5 فصل ودو ضمیمه تنظیم شده است . درفصل  اول کلیاتی در مورد این صنعت،تکنولوژی نفتی، اهمیت آن وسیاست های کنونی اتخاذ شده در بخش نفت وگاز کشور برای توسعه تکنولوژی ولزوم واهمیت پژوهش ارائه می گردد. به این منظور نخست برای ورود به مبحث تاریخ مختصر این صنعت  مرور می گرددوسپس نقش اقتصادی واجتماعی تکنولوژی نفتی در دنیای کنونی وبه ویژه در کشور ایران مورد بررسی قرارمی گیرد و اهمیت بررسی جامعه شناسانه این موضوع از جهات مختلف طرح می گردد. دراین بررسی سعی شده است برای ایجاد تصویر قابل توجه از آینده مطلوبی که رسیدن به آن ممکن بود اما  محقق نشد وکشورهای دیگر آن را تحقق بخشیدند، به یک نمونه استناد شود ودلایل اجتماعی وسیاسی این موفقیت نیز ارائه شود.

در فصل دوم با بررسی ماهیت وتعاریف تکنولوژی ونگاهی که به این پدیده در رشته جدید مطالعات علم و تکنولوژی  می شود ،مقدمات طرح چارچوب نظری پژوهش فراهم می گردد.به این منظور نظریات جامعه شناسانه تکنولوژی و دلالت های مربوط به اشاعه وانتقال تکنولوژی وکسب قابلیت های تکنولوژیک ارائه می شوند ودر نهایت با طرح وتعریف قابلیت های تکنولوژیک (به عنوان متغیر وابسته) وشیوه های انتقال،وسطوح تکنولوژی، چارچوب نظری که عمدتا یک چارچوب کنشگر- شبکه ای است طرح می گردد تا با آن متغیر های مستقل پژوهش که شبکه صنعت نفت را ساخته اند  دریک طرح کلی مورد بررسی قرارگیرند .

فصل سوم معرفی روش شناسی تحقیق است که مبتنی بر مطالعات اسنادی وکتابخانه ای ،مصاحبه با خبرگان و افراد مطلع صنعت نفت وبه کار گیری تکنیک تحلیل محتوا برای ترسیم جریان تولید علمی وتوسعه قابلیت های تکنولوژیک ونقش کنشگران اثر گذار در شبکه این صنعت است.

فصل چهارم مهمترین فصل تحقیق ومحل ارائه یافته های مربوط به بررسی شبکه کنشگران این صنعت  در طول سال های 1287 تا 1357 است.در این فصل، مقطع 70 ساله مورد پژوهش به سه دوره تقسیم گردیده است وشبکه کنشگران هر دوره معرفی ونقش کنشگران اصلی و نوع تاثیر وتاثرات هریک به تفصیل مورد بررسی قرار گرفته اند..پس از ارائه نقش وتاثیر هر کنشگر، وضعیت کلی این شبکه ،معنا وتصور کلی حاضر در هر دوره از تکنولوژی وصنعت نفت  ارائه شده  است زیرا این تصور ونگاه به تکنولوژی است که جهت ومسیر توسعه آن را تعیین می کند.در پایان هر دوره با توجه به نقش عاملان وحاملان توسعه تکنولوژی به نهادها ،افراد ،اجتماعات وگروههای نقش آفرین در انتقال وتوسعه تکنولوژی پرداخته شده است.

در فصل پنجم پس از مرور قراردادهایی که توسعه صنعت نفت بر اساس آنها صورت گرفته است میزان توسعه قابلیت های تکنولوژیک این صنعت ارزیابی شده اند.آنگاه با ارائه خلاصه ای از یافته های فصل قبل  وطرح  موانع و دلایل عمده  عدم توسعه مطلوب شبکه صنعت پیشنهاداتی در این مورد  طرح شده اند.

بخش ضمایم اطلاعات بیشتری در مورد یک الگوی موفق توسعه تکنولوژی وصنعت در میان کشورهای  دارای این صنایع به ویژه کشورهای نفت خیزی که تازه به این منبع دست یافته اند ونیز انواع قراردادهای نفتی که در صنعت نفت ایران به کار گرفته شده اند ارائه می کند.اطلاعات این قسمت تکمیل کننده مطالبی است که در فصل کلیات در مورد تجربه نروژ   ودر بخش تعاریف طرح گردیده است.

 

 

نگاهی به تاریخ صنعت نفت ایران

قبل از پرداختن به موضوع اصلی باید نگاهی به تاریخ نفت و به ویژه سابقه این صنعت در کشور داشته باشیم تا بتوانیم صنعت و تکنولوژی نفتی را در بستر وزمینه تشکیل وتثبیت آن  بررسی کنیم. به این منظور سرگذشت این صنعت را در چندین مقطع برجسته مرور می کنیم تا این سابقه، مقدمات نگاه  تحلیلی تر آتی را فراهم سازد.به طور کلی  تاریخ شکل گیری صنعت نفت در ایران را که مقارن با انعقاد قرارداد دارسی در دوره ناصری وقاجاریه است، می توان به 5 دوره تقسیم کرد. است.این دوره ها عبارتند از:

• دوره امتیاز (1329-1280)
• دوره ملی شدن و خلع ید( 1333-1330)
• دوره قرارداد کنسرسیوم (1352-1333)
• دوره پایان کنسرسیوم وقراردادجدید فروش نفت ایران (1357-1353)
• دوره پس از انقلاب (1385-1357)

در زیر به طور خلاصه به هر کدام از این دوره ها می پردازیم.

• 1) دوره امتیاز 1329-1280 (1950-1901)

این دوره با کشف نفت در محدوده جغرافیایی واگذارشده در امتیاز نامه دادرسی آغاز می شود . به موجب امتیازنامه دادرسی که در سال1280( 1901) بین ایران و ویلیام ناکس دارسی منعقد گردید ، دولت (قاجاری) ایران حق انحصاری اکتشاف ، استخراج و حمل و نقل و فروش نفت و گاز و قیر را به مدت 60 سال در تمام کشور به جز 5 ایالت شمالی(گیلان، آذربایجان،مازندران ،استرآباد وخراسان)[7]، به دارسی انگلیسی واگذار کرد و در ضمن آن، حق انحصاری کشیدن لوله به خلیج فارس و انجام عملیات نفتی را در محدوده امتیاز به وی اعطا کرد. ایران در مقابل،16 درصد منافع به علاوه 20 هزار لیره مالیات سالیانه را برای خویش تعیین کرد و دارسی نیز از پرداخت عوارض و مالیات بر اقلام و اجناس وارداتی معاف شده بود. پس از انعقاد این معاهده در سال 1908(1287 شمسی) و پس از اکتشاف نفت و فوران نفت چاههای مسجدسلیمان ، این منطقه همراه با دو شهر آبادان و کرمانشاه به حوزه اصلی صنعت نفت تبدیل می شوند و با ایجاد پالایشگاه آبادان و خطوط لوله مرتبط با آن سنگ بنای این صنعت گذاشته می شود.

با توجه به نوع این قرارداد ، تمامی صنعت نفت در دست صاحب امتیاز خارجی قراردارد و منافع وی تعیین کننده مسیر و میزان توسعه این صنعت است. توسعه حوزه آبادان به دلیل تامین سوخت نیروی دریایی انگلستان سرعت بیشتری دارد. به علاوه شرایط مفاد قرارداد( مدت زمان 60سال و دایره عملیاتی کل کشور و سایر امتیازات واگذار‌شده مندرج در قرارداد ) جایی را برای اعمال اراده  داخلی ، تصمیم گیری و  برنامه ریزی ومهمتر از همه آموزش ویادگیری در این صنعت باقی نمی گذارد. یادگیری های موجود نیز بیشتر تا رده های میانی و در کنار خارجیان صورت می گیرد.

خود این وضعیت و نیز شرایط جهانی ( ملی شدن نفت درمکزیک) خواستی ملی را برای ملی سازی این صنعت و پایان دادن به چنین امتیازی که از روی جهل و نا آشنایی سیاستگذاران واگذار شده بود، ایجاد می‌کند. هرچند برای ایجاد این آگاهی و اراده برای اداره ملی این صنعت و حاکمیت بر ذخایر سال ها وقت لازم بود.

تجدید نظری مختصر در امتیاز (1933)

نابخردانه و ناعادلانه بودن قرارداد امتیاز به اندازه ای هویدا و بزرگ بود که بعدها سیاستگذاران و سیاستمداران وقت را نیز به فکر اصلاح یا لغو آن انداخت . از این رو، در یکی از جلسات هئیت دولت پهلوی اول، علی رغم مذاکرات فراوان ایران برای افزایش سهم خویش و عدم موفقیت در مذاکرات ، رضا شاه قرارداد را یک طرفه لغو می کند  اما با تهدید انگلیس و مذاکرات بعد از آن چیز زیادی جز اصلاح قرارداد (و تبدیل آن به قرارداد1933) به بار نمی آید.  کاهش اندکی از حوزه قرارداد (هزار مایل مربع)، الزام به عدم استفاده از خارجیان درهنگام وجود کارکنان داخلی و نیز آموزش دانشجویان این صنعت در انگلیس ، تعهد به تامین مصارف نفت داخلی ایران (و نه صدور تمام فرآورده های آبادان به خارج) و افزایش سود حاصله قبلی به 20 درصد ، 4 شلینگ حق امتیاز و مالیات6 پنس تا 1 شلینگ، از تغییرات مثبت این قرارداد است.( اداره کل روابط عمومی،1348).

اما علی رغم افزایش اندک درسود دولت ( که کشور برای توسعه به آن بسیار محتاج بود) حاکمیت و کنترل این صنعت در دستان ایرانیان نبود. این مسئله تا ملی شدن صنعت نفت در سال 1333 شمسی وجود داشت و دوره ملی شدن باهمان تفکر ناسیونالیسم منطقه ای و رد سلطه بیگانگان آغاز شد.

2) دوره ملی شدن و خلع ید 1333-1330(1954-1951)

شرکت ملی نفت ایران در سال 1330(1951) (با نام (NIOCرسماً تاسیس گردید و از همان زمان بر اساس اساسنامه تنظیم شده ، کلیه امور نفتی ایران ، اعم از اکتشاف ، تولید، توزیع و عقد قراردادهای جدید در این شرکت متمرکز شد (سعادت ،2535: 39).

اما این سال ها ، دوره اعلام رسمی ملی شدن صنعتی بود که تا آن هنگام به طور کامل توسط خارجیان اداره می‌شد و از ایرانیان جهت مشاغل یدی و کارگری در آن استفاده می شدولذا اجرای عملی آن نیاز به زمان داشت. دوره خلع ید ، دوره انتقال و پذیرش اصل ملی شدن توسط صاحب امتیاز با ماهها بحث و گفتگو تا سطح جهانی ( دادگاه لاهه، تهدید نظامی و…) و چانه زنی پیرامون غرامت پرداختی به کشور انگلیس همراه بود.

با این حال اداره صنعتی نفت توسط کارکنان ایرانی در همین دوره بنیان  نهاده  می شود. زیرا با خروج کارکنان انگلیسی از پالایشگاه آبادان که قلب صنعت نفت محسوب می شد، بیشتر واحدهای پالایشگاهی تعطیل می گردند و برای تامین سوخت داخل بایست دوباره به کار می افتادند، این کار توسط کارکنانی روی می دهد که پیش از ملی شدن ،جرء  زیردستان شرکت نفت انگلیس وایران  محسوب می شدند.

یک ماه بعد از عزیمت انگلیسی ها هیئت مدیره پالایشگاه  آبادان تصمیم گرفت یکی از واحدهای تقطیر را راه بیندازد لذا با 54 مهندس ، 82 کمک مهندس،820 کارگر در 10آبان 1330 دستگاه تقطیر شماره 7 را که بزرگترین دستگاههای تقطیر پالایشگاه آبادان بود به راه انداخت. درنتیجه این آزمایش موفقیت آمیز و مطالعات دقیق، شرکت ملی نفت اطمینان یافت که می تواند بدون استفاده از کارشناسان خارجی پالایشگاه را تا میزان یک سوم ظرفیتش به کار اندازد یعنی در سال تقریباً 8 میلیون تن نفت تصفیه کند. این افراد کسانی بودند که قبل از ملی شدن تحصیلاتشان را در آموزشکده فنی آبادان ( دانشکده نفت آبادان) در رشته های  شیمی و پالایش نفت، مهندسی برق و مکانیک به اتمام رسانده ، لیسانس گرفته بودند و کارآموزی کرده بودند، عده ای هم دیپلم را در آموزشکده فنی نفت گرفته بودند و با کمک کارگران ماهر اداره این صنعت را در دست گرفتند( روحانی،1352: 51-15).

تلاش برای ملی سازی در دوره ای صورت می گیرد که هشت شرکت عمده بین المللی نفتی بیش از نود درصد تولید و پالایش و توزیع نفت را در جهان و هشتاد و پنج درصد ظرفیت ناوگان نفتکش های دنیای آزاد را در  انحصار خود داشتند(مینا،  1988). به این ترتیب نه تنها اداره و بهره برداری (تولید و تصفیه) نفت ، بلکه فروش، بازاریابی مستقل و به تنهایی آن نیز کاری بس دشوار و شاید ناممکن می نمود. از این رو ، این سه سال بر سرحل اختلاف و شیوه پرداخت غرامت به شرکت نفت انگلیسی انگلیس- ایران  سپری شد و سرانجام با سقوط دولت مصدق وکودتای 28 مرداد1332، سرانجام دوره دیگری در صنعت نفت در سایه حکومت جدید و سیاست های جدید نفتی آغاز گردید.تمامی تلاش های دولت ایران ( مصدق) که کشورش در آن ایام 660 بشکه نفت درروز تولید می کرد، در طول 2 سال (1330تا 1332) مصروف عملی کردن اصول 6 گانه زیر بود تا ملی شدن به طور عینی تحقق یابد:

• تصدیق وقبول اصلی ملی شدن نفت و حاکم بودن آن بر کلیه شئون صنعت نفت ایران
• قرار گرفتن همه عملیات صنعت نفت در دست دولت ایران با پیش بینی تشکیل شرکت ملی نفت ایران و با این تفاهم که هیچ قسمت از عملیات مزبور به سازمانی واگذار نشود که به تمام معنی مجری تصمیمات دولت ایران نباشد.
• مجاز بودن استفاده از کارشناسان خارجی به شرط اجرای ترتیباتی برای گماشتن تدریجی ایرانیان به جای آنها.
• فروش نفت به مشتریان شرکت سابق به مقادیری که قبلاً مورد معامله بوده با این شرط که مشتریان نسبت به مقادیر زاید بر آن یا تساوی شرایط، حق تقدم نخواهند داشت.
• تعلق کلیه در آمد نفت وفرآورده های نفتی به دولت ایران با این تفاهم که تحویل گیرنده نفت هیچگونه انتقاعی جز خرید نفت تحت عنوان معامله نخواهد داشت.
• رسیدگی به دعاوی ومطالبات حقه شرکت سابق و دعاوی و مطالبات متقابل دولت ایران با پیش بینی تودیع 25 درصد از عایدات خالص نفت به منظور پرداخت غرامت به شرکت سابق.

در طی 2 سال مذکور، پیشنهادات  مختلفی (1- میسون جکسون عضو هیت مدیره شرکت نفت انگلیس و ایران 2- میسون هاریمن و ستاد رئیس جمهور آمریکا 3- میسون استوکز وزیر کابینه انگلیس 4- بانک جهانی 5- چرچیل – ترومن  6- پیشنهاد دوم چرچیل – ترومن و 7- اصلاحیه پیشنهاد دوم چرچیل – ترومن) برای محقق شدن اصول بالا به دولت وقت ارائه گردید که در نهایت به نتیجه نرسیدند و با سقوط دولت مصدق ، پرونده این منازعه در سال 1333 با قرارداد جدید دولت زاهدی موسوم به قرارداد کنسرسیوم بسته شد.

3) دوره قرارداد کنسرسیوم 1352-1333( 1973- 1954)

این دوره جدید صنعت نفت ایران را می توان دوره اداره این صنعت با قراردادهای جدید مشارکتی و به عبارتی حرکت از مرحله امتیاز-محوری به عاملیت – محوری تلقی کرد. در سال 1333(1954) برای حل موضوع نفت و پرداخت غرامت به شرکت نفت انگلیس وایران ، با مشارکت چندین شرکت کنسرسیومی تشکیل گردید که با کار درحوزه قبلی قرارداد دادرسی ، اداره عملیات صنعت نفت ایران را تحت عنوان شرکت های عامل  بر عهده گرفتند. مدت زمان این قرارداد درمقایسه با قرارداد قبلی کمتر شده و به 25 سال رسید. با ایجاد کنسرسیوم و عقد قرارداد میان آن و شرکت ملی نفت ایران ، از میان 7 شرکت عضو ایران کنسرسیوم(2شرکت های آمریکایی(40% )، شرکت نفت انگلیس (40%)، شرکت شل هلند (14%) و شرکت فرانسوی(6%) ) ، بر اساس اصل عاملیت این شرکتها و اصل تسهیم به نصف درآمد، امور تولید و تصیفه نفت توسط دو شرکت عامل زیر به مدت 25سال به انجام رسید و این کنسرسیوم دو شرکت عامل زیر را برای اداره صنعت نفت ایران در حوزه قرار داد تاسیس کرد:

• شرکت اکتشاف نفت ایران با مسئولیت کشف و استخراج نفت
• شرکت تصفیه نفت ایران با مسئولیت پالایش و توزیع نفت

شرکت های مذکور حق استفاده انحصاری از کلیه تاسیسات و حق اکتشاف در محدوده قرارداد و نیز حمل و نقل را نیز داشتند و غرامت پرداختی ایران بابت ملی شدن نیز طی اقساط دهساله 25 میلیون لیره ای بابت پالایشگاه کرمانشاه‌وتاسیس پخش داخلی و مابه‌التفاوت دعاوی طرفین تعیین گردید.(سعادت 2535: 41-40)

در این دوره، صرفاً اداره امورغیرصنعتی بر عهده شرکت ملی نفت ایران قرار گرفت و به این ترتیب در حوزه عملیاتی دارسی ، جای یک شرکت خارجی را کنسرسیومی از شرکت های غربی گرفت و تاسال 1352، ایران به حق داشتن یک نماینده در هئیت مدیره این شرکت ها (دو شرکت اکتشاف و تصفیه) و اداره امور عملیات غیر صنعتی (  توسط شرکت عملیات غیر صنعتی) و درآمد50-50 اکتفا کرد.

 

قانون نفت و قراردادهای مشارکتی و خرید خدمت ( پیمانکاری)

در سال 1336 اولین قانون جامع نفت آماده و به تصویب رسید تا وضعیت و چگونگی مسئولیت اکتشاف و توسعه و بهره برداری از منابع نفتی خارج از حوزه قرارداد کنسرسیوم را ( که تابع قوانین خاص قرار داد نبودند) مشخص نماید . بر اساس این قانون ، کشور به 27 منطقه تقسیم شد(شکل زیر) و شرکت نفت هر بار یک یا بخشی از آن را آزاد اعلام می کرد و شرکت های نفتی را برای اکتشاف بر اساس مشارکت در تولید یا پیمانکاری دعوت بعمل می آورد. به‌این ترتیب قانون نفت، به شرکت ملی نفت اجازه داد این صنعت را با دو نوع قرارداد زیر اداره کند: 1) قرارداد کنسرسیومی که از سود حاصله فقط 50 درصد بعنوان مالیات بردر آمد به ایران پرداخت می شد   2) قرارداد مشارکت در تولید شرکت ملی نفت و پیمانکاری. این قرارداد در سال1353 با تصویب قانون دوم نفت بازنگری شد و اختیارات بیشتری(مانند حق انعقاد قرارداد و وحدت سیاست مالی بازرگانی و تولیدی )به شرکت ملی نفت داده شد.

در قراردادهای مشارکت در تولید طرفین به نسبت مشارکت خود سهم می برند و هریک مالیات متعلقه خود را می پردازند، اما طرف خارجی ریسک عدم اکتشاف را بر عهده می گیرد و در صورت عدم اکتشاف شرکت ملی پولی نمی پردازند، اما  در صورت اکتشاف دو طرف به صورت مساوی هزینه بهره برداری را پرداخته و نفت حاصله به صورت مساوی تقسیم می گردد.

در سال های 1337و 1336 دو قرارداد مشارکتی به امضا رسد که در نتیجه آن به ترتیب دو شرکت مختلط( ایرانی – خارجی) سیریپ[8] (با حوزه عملیاتی 23 هزار کیلو مترمربع) و ایپاک[9] (16 هزار کیلومتر مربع) با دوره اکتشاف 12 سال تشکیل گردیدند و عملیات اکتشاف نفت را در حوزه خارج کنسرسیوم به انجام رساندند

[1] Fitter کمک مکانیک

[2] Faidus سوت مشهوری که در پالایشگاه آبادان در روز چند بار به صدا در می آمد وگارگران ساعت کار وزندگی خود را با آن تنظیم می کردند.

[3] Boiler suit

[4] Upstream

[5]  Midstream

[6] Downstream

[7] استثنا شدن این پنج ایالت که در مجاورت روسیه هستند نشان از بی قدرتی ایران در میان دو ابر قدرت آن عصر واعمال نفوذ آنها دارد.

[8] SIRIP

[9]

برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید.

:: بازدید از این مطلب : 121

|

امتیاز مطلب : 1

|

تعداد امتیازدهندگان : 1

|

مجموع امتیاز : 1

دانشگاه تهران

دانشکده علوم اجتماعی

 

صورتبندی میدان تولید ادبی در ایران معاصر

 

نگارش: *****

 

استاد راهنما:

 دکتر غلامرضا جمشیدیها

 

اساتید مشاور:

 دکتر یوسف اباذری و دکتر جمشید مصباحی پور ایرانیان

 

رساله برای دریافت درجه دکتری

در

رشته جامعه شناسی نظری – فرهنگی

 

 

 

چکیده

 

رساله حاضر با عنوان صورتبندی میدان تولید ادبی در ایران معاصر حاصل تلاشی است در جهت شناخت وضعیت ادبیات با توجه به سازوکارهای اجتماعی گوناگونی که در سرنوشت آن دخالت دارند. این سازوکارها در پرتو نظریه میدان های اجتماعی پییر بوردیو برجسته شده اند، به گونه ای که فهم شان تنها در گرو فهم نظریه مذبور قرار دارد. بنابراین مبانی این نظریه با واکاوی ریشه های آن در نظریه میدان های فیزیکی نشان داده می شود، زیرا این واکاوی زمینه را برای بررسی مبسوط نظریه عمل پییر بوردیو و دیالکتیک مفاهیم نوبنیاد منش و میدان در آن آماده می سازد. از رهگذر این مقدمات چارچوب تئوریک رساله با تمرکز بر منش زیبایی شناسانه از یکسوی و میدان تولید ادبی از سوی دیگرشکل می گیرد و ساختارگرایی تکوینی نیز به منزله روش شناسی پیشنهادی آن تنظیم می گردد.

این مباحث تئوریک شرایط را برای مطالعه میدان تولید ادبی ایران فراهم می آورند، چنانچه با پی گیری فرآیند تمایز به منزله ذات مدرنیته می توان شاهد طلا یه های شکل گیری میدان تولید ادبی در ایران معاصر بود. جریان نقد ادبی به پیشگامی میرزا فتحعلی آخوندزاده روشنایی بخش این قضیه می باشد.   به هر تقدیر با پیشرفت فرآیند مدرنیته ساختار میدان تولید ادبی نیز تمایز می یابد، به گونه ای که ابتدا قطب تولید گسترده و سپس قطب تولید محدود شکل می گیرند. قطب تولید وابسته در قالب دو ژانر ادبی پرفروش یعنی ژانرهای رمان تاریخی و رمان اجتماعی ظاهر می شود، که به ترتیب معطوف به بخش های فوقانی و تحتانی طبقه متوسط می باشند. از نویسندگان مشهوررمان های تاریخی می توان به محمد باقر میرزا خسروی، شیخ موسی دستجردی، محمد حسن خان بدیع و عبدالحسین صنعتی زاده و از نویسندگان معروف رمان های اجتماعی می توان به مرتضی مشفق کاظمی، عباس خلیلی، یحیی دولت آبادی و ربیع انصاری اشاره نمود.

قطب تولید مستقل در مقابل این قطب تکوین می یابد، قطبی که از قواعد عملکردی خود میدان تولید ادبی تبعیت می کند و به آثار ناب تعلق دارد. صادق هدایت بزرگترین نماینده این قطب بحساب می آید، نماینده ای که پس از محمد علی جمالزاده که در ایستگاه بین راه برای همیشه توقف نمود، راه را تا قلب قطب مستقل پیمود. مسیر زندگی هدایت در میدان تولید ادبی با توجه به منش زیبایی شناسانه متفاوت او قابل فهم است، که انعکاس آن در آثار ادبی این نویسنده نامدار تجلی می یابد. به هر روی زندگی ادبی هدایت به دو دوره تقسیم می شود. دوره نخست که سالهای 1300 تا 1315 را پوشش می دهد، سالهایی که میدان تولید ادبی شاهد بیشترین استقلال است. رمان بوف کور حاصل این دوره است. دوره بعدی از سال 1316 آغاز می شود و تا خودکشی نویسنده در سال 1329 ادامه می یابد.این سالها با از دست رفتن استقلال میدان تولید ادبی همراه است، سالهایی که در آن رمان حاجی آقا نوشته می شود. مسیر زندگی هدایت در میدان تولید ادبی در سطح صیقلی این رمان ها و مسیر زندگی قهرمانانشان بازتاب می یابد و همتایی ساختاری با آنها دارد، چنانچه پایان بخش این مطالعه تفسیر رمان بوف کور در سایه این نوع ازآموزه های نظری است. مطابق این آموزه ها در واپسین جستار رساله مسیر زندگی راوی در فضای داستانی رمان با مسیر زندگی نویسنده در میدان تولید ادبی انطباق داده می شود، تا سرانجام صدای نابودی ناب بوف کور در گلوی ادبی ناب صادق هدایت شنیده شود.

 

 

 

پیشگفتار

 

موضوع رساله حاضر صورتبندی میدان تولید ادبی ایران است. این عنوان متضمن نگاه نظری پشتیبان خود می باشد. به بیان دیگر این رساله می کوشد در چارچوب نظریه میدان های اجتماعی پییر بوردیو به نحوه تکوین میدان تولید ادبی درایران بپردازد. بی تردید انجام چنین پژوهشی مستلزم مراحل چندی است که بازنمود آن در فصول پنجگانه این رساله مشهود است.  فصل اول در قالب کلیات به بیان مسئله، چارچوب نظری وروش شناسی این مطالعه اختصاص دارد. فصل دوم بنیان های تئوربک نظریه میدان های اجتماعی را واکاوی می کند. بدین منظور ابتدا جایگاه این نظریه تلفیقی در زمینه سنت های عین گرایی و ذهن گرایی جامعه شناسی تعیین و پس از آن مناسبت معرفت شناسی رابطه گرا و جامعه شناسی بازاندیشانه پییر بوردیو بیان می گردد.در این رهگذر تاریخچه نظریه میدان درفیزیک وروانشناسی تعقیب می شود تا به فهم هرچه بیشتر نظریه میدان های اجتماعی پییر بوردیو یاری رساند. تشریح این نظریه از مبادی آن آغاز می شود و تا توصیف نظریه عمل بواسطه مفاهیم نوبنیاد منش و میدان ادامه می یابد. با این تفاصیل نوبت به فصل سوم می رسد که صرفأ به نظریه پییر بوردیو در زمینه جامعه شناسی ادبیات تعلق دارد و فرایند شکل گیری عمل ادبی را با توجه به دیالکتیک منش زیبایی شناسانه و میدان تولید ادبی توضیح می دهد. روش ساختارگرایی تکوینی وانتقادات مطرح در باره نظریه بوردیو از دیگر مباحث این فصل می باشند. فصل چهارم با عنوان میدان تولید ادبی ایران در واقع تلاشی است برای صورتبندی ساختار میدان تولید ادبی ایران که با استفاده از نظریه بوردیو صورت می گیرد. در این فصل پس از بیان زمینه های تاریخی تمایز و ظهور همه جانبه آن در سالهای بعد به طلایه های شکل گیری میدان تولید ادبی  در ایران پرداخته می شود. پس از آن ساختار این میدان با توجه به آرایش  نیروهای  ادبی  در  اقطاب  گسترده  و  محدود  زیر میدان شعر و زیرمیدان داستان به گونه

 

یک

جداگانه ترسیم می گردد و سرانجام صادق هدایت، سرآمد نویسندگان آوانگارد ایران، و رمان بوف کور او مورد تحلیل واقع می شود. فصل پنجم نیز دستاوردهای این مطالعه را بیان می نماید. این تصویر شمای کلی رساله حاضر است. فارغ از این مطالب ذکر این نکته الزامی است که تمامی تاریخ ها به سالشمار شمسی می باشد، مگر در مواردی که به عمد سالشمار میلادی و یا قمری قید شده باشد.

اینک نوبت به تقدیر از کسانی می رسد که مرا در نگارش این رساله یاری رسانده اند. پیش از همگان باید از استاد راهنمای گرانقدرم جناب آقای دکتر غلامرضا جمشیدیها سپاسگذاری نمایم که با صعه صدر، کندی مرا تحمل کردند و همواره پشتیبانم بودند. پس از ایشان بی گمان باید از اساتید مشاورم جناب آقایان دکتر یوسف اباذری و دکتر جمشید مصباحی پور ایرانیان تشکر نمایم که مرا با تعلیمات خود  همواره مورد لطف قرار داده اند. در اینجا همچنین باید از سرکار خانم بریژیت فولر، استاد دپارتمان جامعه شناسی و انسانشناسی دانشگاه گلاسگو، یاد نمایم که با تکیه بر مشورت های ایشان و تفاسیرشان بر نظریه بوردیو در کتاب پییر بوردیو و نظریه های فرهنگی این مطالعه قوام گرفت. همچنین نباید زحمات دوستم دکترمهندس محمد جواد عفاف رافراموش کنم که باملایمت مفاهیم فیزیکی مربوط به نظریه بوردیو را برایم تشریح نمودند، ضمن آنکه باید از زحمات دوست دیگرم سید جواد غفاریان قدردانی نمایم. سرانجام نوبت به خانواده ام می رسد، همسرم یلدا که با مهرورزی های بی دریغ خود همیشه مرا به یاد آب می اندازد، و پسرم محمد امین که زندگی من است.

 

 

 

 

 

 

دو

فهرست مطالب

 

• فصل اول: کلیات 1- 12                                                                            

 

بیان مسأله (1-1)                                                                          2

چارچوب نظری ( 1-2)                                                                 6

روش شناسی (1-3)                                                                      11

 

• فصل دوم: بنیان های نظری 13- 83

 

مقدمه (2-1)                                                                                      14

معرفت شناسی رابطه گرا و جامعه شناسی باز اندیشانه (2-2)                20

تاریخچه نظریه میدان (2-3)                                                          29

میدان های فیزیکی (2-3-1)                                                          29

میدان های روانی (2-3-2)                                                            38

نظریه میدان های اجتماعی پییر بوردیو (2-4)                                    41

مبادی (2-4-1)                                                                          41

نظریه عمل (2-4-2)                                                                   48

منش (2-4-3)                                                                           53

میدان (2-4-4)                                                                          61

برآیند بحث (2-4-5)                                                                   83

 

 

 

 

 

 

سه

       

                     فهرست مطالب

عنوان                                                                                     صفحه

 

• فصل سوم: نظریه و روش 84- 148

 

علم آثار ادبی (3-1)                                                                        85

درآمد (3-1-1)                                                                              85

منش زیبائی شناسانه (3-1-2)                                                          92

میدان تولید ادبی (3-1-3)                                                               99

ساختارگرائی تکوینی به منزله روش (3-1-4)                                     120

ملاحظات انتقادی (3-1-5)                                                             132

انتفادات مربوط به جامعه شناسی عمومی (3-1-5-1)                            133

انتقادات مربوط به جامعه شناسی هنر و ادبیات (3-1-5-2)                  140               

 

• فصل چهارم: میدان تولید ادبی ایران 149- 261  

 

زمینه های تاریخی تمایز (4-1)                                                      150

طلایه های شکل گیری میدان تولید ادبی ایران (4-2)                           152

ظهور همه جانبه تمایز (4-3)                                                        158

ساختار میدان تولید ادبی ایران (4-4)                                              165

زیر میدان شعر (4-4-1)                                                             167

زیر میدان داستان (4-4-2)                                                          178

قطب تولید گسترده (4-4-2-1)                                                     178

قطب تولید محدود (4-4-2-2)                                                      196

 

 

 

 

 

چهار

  

                         فهرست مطالب

عنوان                                                                                     صفحه

 

تصویر میدان مغناطیسی                                                                      39

تصویر برآیند نیروهای وارد بر یک ذره باردار                                         40

بردارتوزیع سرمایه های فرهنگی و اقتصادی                                            85

محور سرمایه ترکیبی                                                                         86

تصویر ساختار میدان تولید ادبی                                                           120

نمودار توزیع نیروی میدان                                                                 121

نمودار درختی میدان تولید ادبی                                                           122

شکل روابط هومولوژیک                                                                  124

شجره نامه خانواده هدایت                                                                  210

عکس هدایت(شماره1)                                                                      212

عکس هدایت(شماره2)                                                                      213

1-1 بیان مسأله

 

مدرنیته زادگاه رمان است، نوع ادبی نوظهوری که به تعبیر میخاییل باختین کیهان شناسی مرکززدایی شده گالیله را در ساختار چندآوایی[1] خود بازمی تاباند. به لحاظ تاریخی نیز تقارن محاکمه گالیله در سال 1603میلادی وانتشار دون کیشوت اثر نویسنده مشهور اسپانیایی سروانتس، بعنوان نخستین رمان، در سال 1605ازروابط پنهان این دو پدیده پرده برمی دارد. اصولأ رمان، به منزله یک نوع ادبی مدرن، فرزند شرایط جدیدی است که سابقه آن را در دنیای قدیم نمی توان جستجو کرد. زلزله شگرفی که ارکان زندگی اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و علمی جهان را پس از رنسانس تکان داد، رمان را بر ویرانه های حماسه بنیاد نمود. گویی حماسه دیگر نمی توانست مناسبات جهان جدید را تحمل نماید وجای خود را به رمان داد که بقول جورج لوکاچ مظهر ناسازگاری سوژه و ابژه بود. با این تفاصیل به ناگاه صفحه روزگار از وجود حماسه سرایان بزرگی چون هومر و فردوسی تهی گردید و رمان نویسان قدرتمندی نظیر تولستوی، داستایووسکی، تورگینف، شولوخوف، گورکی، اسکات، آستین، وولف، برونته، جویس، هاکسلی،اورول، بکت، کنراد، دوما، هوگو، شاتوبریان، بالزاک، زولا، فلوبر، مالرو، رولان، رب گریه، ساروت، دوراس، هسه، سیلونه، کوندرا، کازانتزاکیس، اشتاین بک، همینگوی، گرین، مارکز، بورخس، کوییلو، ساراماگو، یوسا و…آنرا تسخیر نمودند. بدین ترتیب با پیشرفت فرایند مدرنیته در گوشه و کنار جهان رمان بعنوان محملی برای روایت تجربه امر مدرن توسعه یافت. واز آنجا که هیچ نقطه ای حتی در اقصی نقاط جهان وجود نداشت که به تعبیر مارشال برمن مدرنیته در آن راه نیافته باشد، رمان نیز عمومیت پیدا کرد.

در پرتو این بینش اینک آشکار می گردد که چرا تاریخ ادبیات جدید وبخصوص پیدایش رمان در ایران با تاریخ مدرنیته همخوانی دارد، به گونه ای که نخستین رمان فارسی با عنوان شمس و طغرا اثر میرزا باقر خسروی در سال 1287 خورشیدی در حالی انتشار یافت که فقط دو سه سال قبل از آن انقلابیون مشروطه خواه پرچم مدرنیته را به نشانه گسست از سنت برافراشته بودند. درحقیقت انقلاب مشروطه نماد پیشروی فرایند تمایز به منزله ذات مدرنیته در ایران بود. دراین انقلاب مردم برای نخستین بار از زیر سایه سنگین شاه بیرون آمدند، تا حدی که توانستند در مقابل او قیام کنند و خانه خود یعنی خانه ملت را از شاه طلب نمایند.با این اعتبار تأسیس مجلس شورای ملی بیش از هر چیز نشانه تعمیق فرایند مدرنیته تا اعماق روح جامعه و هویت یابی متمایز مردم می باشد. این فرایند همچنین با شکل گیری نهادهای مستقلی همراه بود که از جمله آنها میتوان به ادبیات – به مثابه یک نهاد اجتماعی متمایز – اشاره نمود. نهاد ادبیات هنجارهای حاکم بر فعالیت ادبی را دربرداشت وبه استقلال وجودی ادبیات انجامید. این نهاد شرایط پیدایش رمان را فراهم کرد. با استفاده از تعابیر پییر بوردیو می توان گفت که رمان محصول شکل گیری میدان تولید ادبی ایران است، همچنانکه مفهوم نویسنده یا رمان نویس نیز در این میدان تولد یافت. رمان نویس ایرانی از چنان منش متفاوتی برخوردار بود که دریافت او از واقعیت را به کلی متمایز کرد، تا آنجا که این دریافت جدید دیگر در قالب های قدیمی ادبیات نمی گنجید و برای بیان خود نوع ادبی جدیدی را دست وپا می کرد. این  نوع ادبی جدید رمان بود. جالب این است که سیر رمان نویسی در ایران از تاریخ جهانی این ژانر تبعیت می کند و نخستین رمان نویسان ایرانی – همانند همکاران خود در سراسر جهان – شکل رمان تاریخی را برای بیان تجربیاتشان در ابتدا آزمون نمودند. فرانکو مورتی راز این قضیه را در همراهی نهاد دولت – ملت و نهاد رمان می داند. در ایران نیز نخستین نشانه های تکوین دولت مدرن را در آینه رمان های تاریخی نویسندگانی چون محمد باقر میرزا خسروی، شیخ موسی دستجردی، محمد حسن خان بدیع وعبدالحسین صنعتی زاده می توان مشاهده نمود. پس از رمان تاریخی وبعدها در کنار آن، قالب دیگری که مورد توجه رمان نویسان ایرانی واقع گردید ژانر رمان اجتماعی بود که درواقع به آسیب شناسی مدرنیته تعلق داشت. رمان نویسانی چون مرتضی مشفق کاظمی، عباس خلیلی، یحیی دولت آبادی و ربیع انصاری این ژانر را اختیار نمودند تا در آن به مسایل اجتماعی مختلف از جمله فقر، فحشاء، ارتشاء و دیگر مفاسد فرهنگی بپردازند. در مقابل این نوع رمان نویسانی که با تولید انبوه همراه بود، بتدریج قطب مستقلی شکل گرفت که در تولید آثار ادبی به مصرف کنندگان داخلی میدان عطف نظر داشت. بجز محمد علی جمالزاده که درواقع نقش یک نویسنده درحال گذار از قطب تولید انبوه به قطب تولید محدود را بازی می کرد، باید از صادق هدایت سرآمد ادبیات ناب ایران یاد نمود که با نوشتن بوف کور به این قطب هویت بخشید. پس از هدایت نیز نوبت به نسل دوم آوانگارد از جمله صادق چوبک و جلال آل احمد رسید که با طرح رمان ریالیستی خود درواقع رمان سوریالیستی نسل اول را به آثار کلاسیک میدان تولید ادبی تبدیل نمودند. بدین ترتیب میدان تولید ادبی ایران شکل گرفت، میدانی که آشنایی بیشتر با مشخصات آن و چگونگی شکل گیری اش مستلزم طرح سووالات زیر می با شد:

• صورتبندی میدان تولید ادبی ایران چگونه است و از چه زیر میدان هایی تشکیل شده است ؟
• وضعیت اقطاب متقابل تولید گسترده وتولید محدود در ساختار تقاطعی هر زیر میدان چگرنه است ؟
• منازعه شعر نو و شعر کهنه در زیرمیدان شعر چگونه توجیه می شود ؟
• وضعیت منازعات در زیرمیدان داستان با توجه به منازعات درونی هر قطب چگونه است ؟ به بیان دیگرمنازعه ادبیات اشرافی در مقابل ادبیات عامه پسند ومنازعه سبک های ادبی در قطب ادبیات ناب چگونه توضیح پذیر است ؟
• میدان تولید ادبی با میدان قدرت چه مناسباتی دارند و چگونه می توان هومولوژی ساختاری آنها را نشان داد ؟
• توزیع عاملان ادبی در ساختار میدان تولید ادبی چگرنه است و سرمایه های فرهنگی و اقتصادی آنها در موقعیت شان چه نقشی دارند ؟
• صادق هدایت، بعنوان آوانگاردترین نویسنده میدان تولید ادبی ایران، از چه موقعیتی در این میدان برخوردار می باشد و چگونه می توان بین موقعیت او در میدان قدرت و موقعیت او در میدان ادبی هومولوژی برقرار نمود ؟
• وضعیت قهرمان رمان بوف کور در جهان این رمان چگونه با وضعیت هدایت در میدان تولید ادبی همتایی دارد ؟

این سؤالات محدوده تاریخی پژوهش حاضر را تعیین می نماید که از انقلاب مشروطه تا سال 1330را دربرمی گیرد. البته سالهای قبل و بعد از این محدوده نیز بنا به مورد باید بررسی گردند، زیرا ریشه بعضی ار پدیده های ادبی مدرن در سالهای قبل از انقلاب مشروطه قرار دارد، و پیامد بعضی از پدیده های دیگر در سالهای بعد از 1330. اما تمرکز این مطالعه روی همان محدوده ای است که میدان تولید ادبی در آن شکل می گیرد و ساختار درونی اش تکمیل می گردد. به هر تقدیر با پاسخگویی به این سووالات می توان به شناخت کاملتری از نقشه میدان تولید ادبی ایران و نحوه تکوین تاریخی ادبیات ناب در برابر ادبیات متعهد دست یافت.

[1]  polyphonic

 

1-2 چارچوب نظری

 

دو رویکرد متفاوت در قرائت آثارادبی وجود دارد :رویکرد درونی و رویکرد بیرونی. رویکرد نخست اثر ادبی را شکل نابی می داند که فهم آن نیازمند مطالعه درونی اثر است، بدون آنکه به عوامل بیرونی توجه گردد. به نظر بوردیو این رویکرد تقلیل گرا از یک طرف در سنت نوکانتی صور نمادین و از طرف دیگر در ساختارگرایی ریشه دارد(Bourdieu, 1993: 166)  هدف سنت نوکانتی کشف صور جهانی عقل ادبی یا شعری است که الزامأ ساختاری فراتاریخی دارند. اما ساختارگرایی آثار ادبی را به منزله ساختارهایی فرض میکند که فاقد سوژه ساختار دهنده هستند. بنابراین اثر را بدون توسل به شرایط اجتماعی و اقتصادی تولید آن یا تولید پدیدآورنده اثر تحلیل می کند. رویکرد بیرونی تحت تأثیر مارکسیسم شکل گرفته است. جورج لوکاچ، لوسین گلدمن و تیودور آدورنو در شمار پیروان این سنت می باشند. ایشان می کوشند آثار ادبی را در رابطه با منافع طبقاتی یا جهان بینی طبقه ای خاص تبیین نمایند. در این دیدگاه فهم اثر به معنی فهم جهان بینی گروهی است که خود را در این رسانه بازنموده است. به نظر بوردیو در این رویکرد علت تولید اثر وکارکرد نهایی آن در گروه اجتماعی قرار دارد و آفرینندگان ادبی در آن نقشی ندارند. البته آشکار است که بیان کارکردهای اثری خاص به هیچ روی به فهم اثر یاری نمی رساند. نزد  بوردیو رویکرد درون گرا از کارکرد اثر غفلت می کند و رویکرد برون گرا با یک جانبه نگری از منطق درونی اثر وفهم ساختار آن باز می ماند. بوردیو درمقابل این دو نوع تقلیل گرایی رویکرد رابطه گرایانه خود را درباره فضای اجتماعی تولیدکنندگان آثار ادبی پیشنهاد می کند.بر اساس این رویکرد نویسنده با منش خود در میدان ادبی اثر تولید می کند.آرائ بوردیو در اینجا به مبانی تئوریک وی درباره منش ومیدان بازمی گردد.

بوردیو به جای قواعد هنجاربخش و اراده آزاد، شرایط سازنده عمل را قرار می دهد. این شرایط منش و تمایلاتی را در عامل بوجود می آورند که امکانات کنش به حساب می آیند (ریتزر، 1378، 716). منش[1]مجموعه ای از خوی و خصلت های نسبتأ ماندگار است، خصلت هایی که به درک وداوری درباره جهان می انجامند و کنشگر به کمک آنها دست به عمل می زند. همچنین منش محصول تجربیات پیشین است، اگرچه تجربیات جدید را مشروط می سازد چنانچه همیشه در حال تغییر است. بنابراین می توان گفت منش نظامی از علایق نسبتأ پایدار است که تغییرپذیر می باشد. به بیان دیگر ساختاری است که هم ساخت یافته وهم ساخت دهنده است(Bourdieu, 1999: 108).منش از یک طرف ساخت یافته است زیرا نیروهای اجتماعی قاعده مند آنرا تولید می کنند واز طرف دیگر ساخت دهنده است چون با تولید عمل به ساختارهای اجتماعی شکل می بخشد. همچنین منش به فعالیت های گوناگون کنشگر در موقعیت های مختلف زندگی نظم می دهد.

اما کنشگردر خلأ عمل نمی کند، بلکه در موقعیت های انضمامی درون میدان قرار دارد. بوردیو تحلیلی روشنگرانه از نیروهای اجتماعی واقعی، نقش ها و استراتژی هایی ارائه می دهد که میدان را شکل می دهند(Shusterman, 1999:18).اما میدان نشانه درغلتیدن بوردیو به جبرگرایی عین گرایانه نیست، بلکه نقش شرایط اجتماعی در شکل گیری عمل را بیان می کند(بوردیو،1378: 381). هر صورتبدی اجتماعی به واسطه مجموعه ای از میدان های گوناگون ساخته می شود که به نحو سلسله مراتبی سازمان یافته اند. بدین ترتیب هر میدان نسبتأ مستقل است، اگرچه با میدان های دیگرهومولوگ ساختاری دارد. ساختار هر میدان نیز با مناسبات میان موقعیت های دررون خود مشخص می شود. با این تعابیر میدان نوعی پس زمینه مبهم نیست، بلکه ” یک جهان اجتماعی واقعی است که مطابق قوانین اش شکل خاصی از سرمایه درآن انباشت می شودومناسبات ویژه مبتنی بر قدرت در آن جریان دارد”(Bourdieu, 1999: 146) .هر میدان از موقعیت های گوناگونی شکل می گیرد که کنشگران اجتماعی در آنها قرار دارند. البته این به معنی پیشینی بودن موقعیت ها نیست، بلکه در برخی از موارد کنشگران می توانند موقعیت های جدیدی را خلق نمایند، همانند همه موقعیت های جدیدی که هنرمندان آوانگارد در میدان هنری آنها را بوجود می آورند. در هر حال موقعیت های مختلف در هر میدان متناظر با انواع سرمایه است و هر موقعیت به میزان متفاوت از سرمایه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی برخوردار می باشد (واکوانت، 1379: 335).این سرمایه ها قابلیت تبدیل دارند و نحوه توزیع شان در میدان به گونه نامتقارن است. بنابراین کسب سرمایه موضوع اصلی منازعه در هر میدان است. از اینرو کشمکش خصوصیت دایمی همه میدان ها است، که در هر میدان به نحو خاصی ظهور می یابد. بعنوان مثال منازعه اساسی در میدان تولید فرهنگی بر سر تصاحب حق انحصاری تعریف مواد فرهنگی و تولید کنندگان حقیقی آنها است. به عبارت دیگربرسر اینکه “چه چیزی هنری وادبی است و یا هنرمند ونویسنده کیست؟” (بوردیو، 1379: 151). جدای از این مطالب خصوصیت دیگر هر میدان استقلال نسبی آن است که موجب می گردد میدان به لحاظ مفهومی از میدان های دیگر تمایز بیابد و همانند یک منشور عمل نماید، یعنی اثرات محیطی را منکسر کند و آنها را به زبان خود بازگرداند.

میدان تولید ادبی یکی از میدان های مهم مورد مطالعه بوردیو است، میدانی که در آن نویسنده و اثر ادبی خلق می شوند. تمامی خصوصیات یک میدان از جمله استقلال نسبی و منازعه بین موقعیت های متعارض در میدان تولید ادبی نیز وجود دارد. همچنین این میدان از ویژگی های خاصی برخوردار است، چنانچه قانون بنیادی اش به تعبیر بوردیو اصل بی طرفی[2]  است. بدین ترتیب با الهام از این اصل میتوان گفت که میدان تولید ادبی در واقع جمهوری ادبیات است، به این معنی که قواعد حاکم بر این میدان از قواعد حاکم بر میدان های دیگر متفاوت است . به هر روی اصل بی طرفی میدان تولید ادبی را باژگونه جهان اقتصادی جلوه می دهد.این اصل بین موفقیت مالی و ارزش ادبی یک اثر رابطه معکوس برقرار می کند. بعبارت دیگر در این میدان نوع متفاوتی از بازی جریان دارد که برخلاف بازی های دیگر در آن بازنده بازی را می برد. درحقیقت کنشگرانی که به میدان تولید ادبی وارد می شوند به منافع خود نگاه نمی کنند، بلکه همچون پیامبرانی عمل می نمایند که همه چیز خود را بر سر دعویشان می گذارند چنانچه ” این برداشت از ارزش رنج بردن برای رستگاری است که بوردیو در مفهوم خود از هنرمند بوهمی بکار می برد”(Fowler,1998: 51). نویسنده  واقعی همانند پیامبر راستین آینده میدان را در ازای ناکامی های حال به دست می آورد. در اینجا به منظور روشنتر شدن ساختار درونی میدان تولید ادبی باید به روابط این میدان با میدان قدرت پرداخت. میدان قدرت در دستگاه نظری بوردیو مهمترین میدان در فضای اجتماعی است و میدان تولید ادبی در بخش تحتانی این میدان قرار می گیرد. به بیان دیگر میدان تولید ادبی و بازیگران آن جایگاه فرادستان فرودست[3] را در میدان قدرت اشغال کرده اند، زیرا از موقعیت تحت سلطه در طبقه مسلط برخوردارند. در این میدان نویسندگان و شاعرانی قرار دادند که همه مشخصات طبقه فرادست بجز مکنت مالی را دارا هستند. بنابراین آنها خویشاوندان فقیر خانواده های بورژوا شمرده می شوند (بوردیو،1375: 107).این وضعیت نویسندگان وشاعران را با سه امکان در میدان تولید ادبی مواجه می سازد: نزدیکی با طبقات فرودست یا مردم، نزدیکی با طبقات فرادست یا اشراف و سرانجام وضعیت میانجی یا بین الاقطاب. بوردیو در تحلیل خود از میدان ادبی فرانسه در طی سالهای 1830 تا 1850 سه موقعیت مذکور را به روشنی تشریح و بازسازی کرده است (Bourdieu, 1993:166). این سه موقعیت به قرار زیر می باشند :

• ادبیات اجتماعی : گروهی که از موقعیت پایین هم در میدان قدرت وهم در میدان تولید ادبی برخوردار بودند و از کارکرد اجتماعی سیاسی ادبیات دفاع می کردند.
• ادبیات بورژوایی : گروهی که از موقعیت بالا در میدان قدرت برخوردار بودند و جهت گیری تولید شان در عرصه ادبی معطوف به بازارهای بورژوایی بود.
• ادبیات ناب : گروهی که از موقعیت پایین در میدان قدرت و موقعیت بالا در میدان تولید ادبی برخوردار بودند. این وضعیت آنها را دچار تناقض در موضع گیری هایشان می کرد به نحوی که هیچگاه نتوانستند تکلیف خود را با مردم از سویی واشراف از سوی دیگر تعیین کنند. به عبارت دیگر این موقعیت متناقص موجبات ابهام در جهت گیری سیاسی و زیباشناختی آنها را فراهم آورد، چنانچه در عرصه سیاست نه با اشراف ونه با توده مردم کنار آمدند و در عرصه ادبیات نیز آنها را مخاطب خود قرار ندادند، بلکه به ادبیات ناب تمایل یافتند.

با این احتساب می توان ساختار میدان تولید ادبی را در ذهن به گونه ای تجسم نمود که مرکز آن به قطب مستقل تولید ادبی یا ادبیات ناب تعلق دارد و حاشیه هایش به قطب وابسته یا ادبیات متعهد ی که بنا به مورد به اشراف یا مردم معطوف است. این ساختار با ساختار میدان قدرت هومولوژی دارد و محصول یک نظام رتبه بندی دوگانه است که با دو معیار متعارض یعنی معیار رتبه بندی مستقل [4]و معیار رتبه بندی وابسته[5] مشخص می شود. این دومعیار با میزان خودگردانی میدان تولید ادبی رابطه دارند. معیار نخست ارزش ادبی اثر را تعیین می کند؛ حال آنکه معیار دوم ناظر بر موفقیت بازاری اثر می باشد. در هر حال هرچه میدان خودآیین تر باشد، نشانه تفوق اصل رتبه بندی مستقل بر اصل رتبه بندی وابسته است. در حالت بیشترین استقلال، میدان تولید ادبی قادر خواهد بود قواعد خود را حتی بر نزدیک ترین تولید کنندگان ادبی به قطب وابسته تحمیل نماید. این تحمیل بواسطه نوع تعریف  مستقلانه از نویسنده و ادبیات صورت می گیرد. آشکار است که در این حالت ادبیت اثر بر اساس معیارهای درونی تعیین می گردد. اما میزان استقلال میدان بنا بر شرایط تاریخی از یک دوره به دوره دیگر تغییر می کند. بنابراین منازعه بر سر تعریف ادبیات معیار همیشه در میدان وجود خواهد داشت. نهایت آنکه میدان تولید ادبی نظیر سایر میدان های فضایی از امکانات را برای شاعران و نویسندگان فراهم می آورد. این میدان با تعریف معیارها و هرآن چیزی که برای ورود به بازی ادبی لازم است به تولیدات عاملان خود جهت می دهد (بوردیو، 1380: 80). فضای امکانات در این میدان موجب می شود که هر اثری به یک دوره تاریخی خاص تعلق داشته باشد، ضمن آنکه بررسی نسبتأ مستقل میدان را پیشنهاد می کند. بدین ترتیب دریافت اثر ادبی منوط به روی آوری به تاریخ تولید آن و شرایط حاکم بر میدان تولید ادبی می گردد.

برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید.

:: بازدید از این مطلب : 140

|

امتیاز مطلب : 0

|

تعداد امتیازدهندگان : 0

|

مجموع امتیاز : 0

دانشگاه تهران

دانشکده علوم اجتماعی 

پایان­نامه دفاعیه کارشناسی ارشد

رشته جامعه ­شناسی

تحول فرهنگی ایرانیان

(تطبیق انتقادی نظریه اینگلهارت بر ارزشها و نگرشهای ایرانیان)

استاد راهنما: سعید معیدفر

استاد مشاور: یوسف اباذری

دانشجو: *****

 

فهرست مطالب

فصل اول 1

1-1- طرح مسأله. 2

1-2- ضرورت و اهمیت تحقیق. 6

1-3- سؤالات تحقیق. 8

فصل دوم: ادبیات نظری و تجربی 10

2-1- ادبیات تجربی: پژوهشهای پیشین. 11

2-1-1- پیمایش سال 1379. 11

2-1-2- پایان نامه ها. 11

2-1-3-تطبیق نظریه اینگلهارت در دیگر کشورها. 13

2-1-4- تحلیل های ثانویه. 18

2-2- ادبیات نظری:جایگاه نظری اینگلهارت در مقایسه با نظریات نوسازی. 23

2-2-1- نظریه نوسازی. 23

2-2-2 تفاوتهای نظریه اینگلهارت و نظریه نوسازی. 25

2-3- چارچوب نظری. 29

2-3-1- رویکردهای نظری به مفهوم فرهنگ. 30

2-3-2- نظریه عمومی کنش. 34

2-3-3- بررسی کتاب تحول فرهنگی در جوامع پیشرفته صنعتی. 40

2-3-3-1- بیان فرضیات نظریه اینگلهارت. 41

2-3-3-2- مدل تحلیلی اینگلهارت. 46

2-3-4– تعیین جایگاه نظریه اینگلهارت در نظریه عمومی کنش. 47

2-4- فرضیات تحقیق. 49

فصل سوم: روش شناسی تحقیق 51

3-1- روش تحقیق. 52

3-1-1- تحلیل ثانویه داده ها. 53

3-1-2- تحلیل ثانویه جداول. 54

3-2- جامعه آماری. 57

3-3- حجم نمونه. 57

3-4- تعریف مفاهیم. 58

3-4-1- مفاهیم نظری. 58

3-4-2- مفاهیم عملیاتی(شاخص ها). 60

3-4-2-1- شاخص های مادی/فرامادی. 60

3-4-2-2- شاخص های رشد اقتصادی و رفاه. 63

3-4-2-3- شاخصهای ارزشی- نگرشی. 63

3-4-2-4- شاخص امنیت سازنده. 65

3-5- روش تجزیه و تحلیل داده ها. 65

3-6- مراحل تجزیه و تحلیل داده ها. 66

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها 68

4-1- تطبیق سنخهای ارزشی. 72

4-1-1- روش اول. 72

4-1-2- روش دوم. 75

4-1-3-روش سوم. 80

4-1-3-1-نگرشهای دینی. 85

4-1-3-2- نگرشهای جنسیتی. 89

4-1-3-3-نگرشهای دینی(در ایران). 93

4-1-3-4- نگرشهای جنسیتی(در ایران). 96

4-2- تطبیق از منظر شاخص امنیت سازنده. 102

4-3- آزمون مدل تحلیلی، نظری اینگلهارت طی سالهای (1382 – 1353). 104

4-3-1- روش اول. 104

4-3-2- روش دوم. 112

4-3-2-1- مرحله اول. 114

4-3-2-2- مرحله دوم. 117

4-3-2-2-1- نگرشها و رفتارهای مذهبی. 117

4-3-2-2-2- نگرشها و ارزشهای مربوط به جنسیت و خانواده. 124

4-3-2-2-3- رضایت از زندگی. 132

4-3-2-3- مرحله سوم. 136

4-3-2-3-1-ارزشها و نگرشهای دینی. 136

4-3-2-3-2-خانواده و جنسیت. 147

4-3-2-3-3-رضایت از زندگی. 159

4-3-3- روش سوم. 165

4-4- تحلیل ابتکاری. 173

فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهاد 179

5-1- نتیجه‌گیری. 180

5-2- پیشنهادات. 183

منابع و مآخذ 185

پیوست 188

 

فهرست جداول

جدول 2-1: تغییرات در درصد مادیون و فرامادیون طی سالهای 82 تا 2000(ایالات متحده)   13

جدول 2-2: تغییرات در درصد مادیون و فرامادیون طی سالهای 82 تا 2000(ترکیه). 15

جدول 2-3: تغییرات در درصد مادیون و فرامادیون طی سالهای 82 تا 2000(اسپانیا). 15

جدول 2-4: تغییرات در درصد مادیون و فرامادیون طی سالهای 97 تا 2000(پاکستان). 15

جدول 2-5: تغییرات در درصد مادیون و فرامادیون طی سالهای 82 تا 2001(کره جنوبی)   16

جدول 2-6: تغییرات در درصد مادیون و فرامادیون طی سالهای 82 تا 2000(ژاپن). 16

جدول 2-7: تغییرات در درصد مادیون و فرامادیون طی سالهای 90 تا 2000(هند). 16

جدول 2-8: تغییرات در درصد مادیون و فرامادیون طی سالهای 81 تا 2000(آلمان). 17

جدول 2-9: تغییرات در درصد مادیون و فرامادیون طی سالهای 81 تا 2000(کانادا). 17

جدول 3- 1: بارهای ارزشهای گوناگون در کشورهای مختلف( اینگلهارت،1990؛جدول 4-1)   62

جدول 4-1:فراوانی نسبی سنخهای ارزشی در پایان نامه محمدرضا منفرد. 72

جدول 4-2: درصد مادیون و فرامادیون و التقاطیون در پیمایش سال 79 (ایران). 73

جدول 4-3: درصد مادیون و فرامادیون و التقاطیون در پیمایشهای  سالهای 2000 تا 2003 (جهانی)   73

جدول 4-4: درصد مادیون و فرامادیون و التقاطیون در پیمایش سال 2000 (دانمارک. آلمان، ایرلند، ایتالیا، بلژیک، فرانسه، ایالت متحده، پرتغال، یونان، اسپانیا). 74

جدول 4-5: درصد مادیون و فرامادیون و التقاطیون در پیمایشهای  سالهای 2000 تا 2003   74

جدول 4-7: نتایج عاملهای تشکیل شده از 12 سوال اهداف و آرزوها  از پیمایش 79 (ایران)   75

جدول 4-8: عاملهای تشکیل شده از 12 سوال اهداف وآرزوها  از پیمایش 79(ایران). 76

جدول 4-9: رد یا قبول ارزش‌های یهودی مسیحی (تحلیل عوامل مولفه‌های اصلی). 80

جدول 4-10: اهمیت خدا بر حسب سنخ ارزشی و کشور (درصد کسانی که اهمیت اندکی برای خدا متصور هستند:4 یا پایینتر در مقیاس(1-10)) (سال1981). 85

جدول 4-11: اهمیت خدا بر حسب سنخهای ارزشی و کشور(سال 2000-2003  پیمایشهای جهانی )   85

جدول 4-12: نگرشهای مذهبی بر حسب سنخهای ارزشی(سال1981). 86

جدول 4-13: نگرشهای مذهبی(اعتقاد به خدا) بر حسب سنخهای ارزشی و کشور، پیمایشهای جهانی (سال 2000-2003  ). 86

جدول 4-14: نگرشهای مذهبی(اعتقاد به زندگی پس از مرگ) بر حسب سنخهای ارزشی و کشور ،پیمایشهای جهانی (سال 2000-2003). 87

جدول 4-15: نگرشهای مذهبی(مذهبی شمردن خود) بر حسب سنخهای ارزشی و کشور، پیمایشهای جهانی (سال 2000-2003  ). 87

جدول 4-16: اندیشیدن به معنا و مفهوم زندگی بر حسب سنخهای ارزشی(سال1981). 87

جدول 4-17: اندیشیدن به معنا و مفهوم زندگی بر حسب سنخهای ارزشی، پیمایشهای جهانی(2000 – 2003  ). 88

جدول 4-18: اندیشیدن به معنا و مفهوم زندگی بر حسب سنخهای ارزشی و کشور، پیمایشهای جهانی(2000 – 2003  ). 88

جدول 4-19:رد همجنس بازی بر حسب سنخ ارزشی(درصد کسانی که هرگز همجنس بازی را جایز نمی شمارند، سال 1981). 89

جدول 4-20: نگرشهای اخلاقی و اجتماعی بر حسب سنخ ارزش(سال1981). 90

جدول 4-21:رد همجنس بازی بر حسب سنخ ارزشی(درصد کسانی که هرگز همجنس بازی را جایز نمی شمارند)، پیمایشهای جهانی(2000-2003). 90

جدول 4-22:رد فحشا بر حسب سنخ ارزشی(درصد کسانی که هرگزفحشا را جایز نمی شمارند)، پیمایشهای جهانی(2000-2003). 91

جدول 4-23:رد سقط جنین بر حسب سنخ ارزشی(درصد کسانی که هرگز سقط جنین را جایز نمی شمارند)، پیمایشهای جهانی(2000-2003). 91

جدول 4-24:رد طلاق بر حسب سنخ ارزشی(درصد کسانی که هرگز طلاق را جایز نمی شمارند)، پیمایشهای جهانی(2000-2003). 91

جدول 4-25:رد کشتن از روی ترحم بر حسب سنخ ارزشی(درصد کسانی که هرگز کشتن از روی ترحم را جایز نمی شمارند)، پیمایشهای جهانی(2000-2003). 92

جدول 4-26:رد داشتن روابط جنسی غیر قانونی بر حسب سنخ ارزشی(درصد کسانی که هرگز داشتن روابط جنسی غیر قانونی را جایز نمی شمارند)، پیمایشهای جهانی(2000-2003). 92

جدول 4-27: اهمیت خدا بر حسب سنخ ارزشی ‏، پیمایش79. 94

جدول 4-28: نگرشهای مذهبی(اعتقاد به خدا) بر حسب سنخ ارزشی ، پیمایش79. 94

جدول 4-29: نگرشهای مذهبی(اعتقاد به زندگی پس از مرگ) بر حسب سنخ  ارزشی ، پیمایش79   94

جدول 4-30: نگرشهای مذهبی(مذهبی شمردن خود) بر حسب سنخ  ارزشی ، پیمایش79. 95

جدول 4-31: اندیشیدن به معنا و مفهوم زندگی بر حسب سنخ  ارزشی، پیمایش79. 95

جدول 4-32:رد همجنسبازی بر حسب سنخ ارزشی(درصد کسانی که هرگز همجنسبازی را جایز نمی شمارند)، پیمایش79. 96

جدول 4-33:رد فحشا بر حسب سنخ ارزشی(درصد کسانی که هرگزفحشا را جایز نمی شمارند)، پیمایش79   97

جدول 4-34:رد سقط جنین بر حسب سنخ ارزشی(درصد کسانی که هرگز سقط جنین را جایز نمی شمارند)، پیمایش79. 97

جدول 4-35: رد طلاق بر حسب سنخ ارزشی(درصد کسانی که هرگز طلاق را جایز نمی شمارند)، پیمایش79   97

جدول 4-36:رد کشتن از روی ترحم بر حسب سنخ ارزشی(درصد کسانی که هرگز کشتن از روی ترحم را جایز نمی شمارند)، پیمایش79. 98

جدول 4-37 : ادای فریضه نماز بر حسب سنخ ارزشی، پیمایش 79. 99

جدول 4-38:اهمیت خدا در زندگی بر حسب سنخ ارزشی، پیمایش 79. 100

جدول 4-39: اهمیت فرزند داشتن برای زن بر حسب سنخ ارزشی، پیمایش 79. 100

جدول 4-40: اهمیت کار بیرون از خانه برای زن بر حسب سنخ ارزشی، پیمایش 79. 100

جدول 4-41: فراوانی نسبی سنخهای ارزشی بر حسب تحصیلات، پیمایشهای جهانی(2000-2003)   102

جدول 4-42: فراوانی نسبی سنخهای ارزشی بر حسب تحصیلات، پیمایشهای جهانی(2000-2003)10 کشور غربی:. 103

جدول 4-43: فراوانی نسبی سنخهای ارزشی بر حسب تحصیلات، پیمایش79. 103

جدول 4-44: درصد مادیون و فرامادیون و التقاطیون در پیمایش سال 79 (ایران). 110

جدول 4-45: سوالات مشابه در 4 پیمایش سالهای 53، 74، 79 و 82(گرایشات مذهبی). 114

جدول 4-46: سوالات مشابه در 4 پیمایش سالهای 53، 74، 79 و 82(گرایشات جنسیتی). 115

جدول 4-47: سوالات مشابه در 4 پیمایش سالهای 53، 74، 79 و 82(رضایت از زندگی). 116

جدول 4-48: اعتقاد به خدا بر حسب سنخهای ارزشی،پیمایش79. 119

جدول 4-50: اعتقاد به روح بر حسب سنخهای ارزشی،پیمایش79. 119

جدول 4-51: اعتقاد به دوزخ  بر حسب سنخهای ارزشی،پیمایش79. 120

جدول 4-52: اعتقاد به بهشت  بر حسب سنخهای ارزشی،پیمایش79. 120

جدول 4-53: انجام فرایض مذهبی بر حسب سنخهای ارزشی،پیمایش 79. 121

جدول 4-54: انجام فرایض مذهبی(نماز در مسجد) بر حسب سنخهای ارزشی،پیمایش 79. 122

جدول 4-55: تعلق مذهبی بر حسب سنخهای ارزشی،پیمایش 79. 122

جدول 4-56: اهمیت خدا در زندگی بر حسب سنخهای ارزشی،پیمایش 79. 123

جدول 4-57: احساس آرامش به وسیله دین بر حسب سنخهای ارزشی،پیمایش 79. 124

جدول 4-58: برتری رهبری سیاسی مردان بر زنان بر حسب سنخهای ارزشی،پیمایش 79. 125

جدول 4-59: اهمیت بیشتر تحصیلات مردان نسبت به زنان بر حسب سنخهای ارزشی،پیمایش 79   125

جدول 4-60: نتایج آماری  گاما (انتخاب زن سنتی بر حسب سنخهای ارزشی)،پیمایش79. 126

جدول 4-61: نتایج آماری  گاما (انتخاب زن مدرن بر حسب سنخهای ارزشی)،پیمایش79. 127

جدول 4-62: نتایج آماری  گاما (انتخاب زن مذهبی بر حسب سنخهای ارزشی)،پیمایش79. 127

جدول 4-63: تعداد ایده آل فرزند بر حسب سنخهای ارزشی،پیمایش 79. 128

جدول 4-64: کار کردن زنان(مادری که کار نمی‌کند رابطه گرم و پایدار با فرزندانش برقرار می‌کند) بر حسب سنخهای ارزشی،پیمایش 79. 129

جدول 4-65: کار کردن زنان(کدبانو و خانه‌دار بودن درست به اندازه کارکردن برای دستمزد ارضاکننده است) بر حسب سنخهای ارزشی،پیمایش 79. 129

جدول 4-66: کار کردن زنان(زن و شوهر هر دو باید در کسب درآمد خانواده سهیم باشند) بر حسب سنخهای ارزشی،پیمایش 79. 130

جدول 4-67: کار کردن زنان(حس می‌کنید وجود کدام یک از خصوصیات زیر در یک زن از همه مهمتر است : کار کردن بیرون از خانه؟) بر حسب سنخهای ارزشی،پیمایش 79. 130

جدول 4-68: اعتقاد به تعدد زوجات بر حسب سنخهای ارزشی،پیمایش 79. 131

جدول 4-69: اعتقاد به پیروی زن از مرد  بر حسب سنخهای ارزشی،پیمایش 79. 131

جدول 4-70: رضایت از زندگی بر حسب جنس و کشور (1980-1986)(اینگلهارت،1373،جدول7-1)   133

جدول 4-71: رضایت از زندگی و احساس خوشبختی  بر حسب سن (1980-1986) (اینگلهارت،1373،جدول7-2). 134

جدول 4-72: اهمیت درآمد خوب برای یک شغل بر حسب سنخهای ارزشی ،پیمایش 79. 136

جدول 4-73: فراوانی نسبی سنخهای ارزشی بر حسب تحصیلات، پیمایشهای جهانی(2000-2003)   167

جدول 4-74: فراوانی نسبی سنخهای ارزشی بر حسب سطح درآمد، پیمایشهای جهانی(2000-2003)   167

جدول4-75: فراوانی نسبی سنخهای ارزشی بر حسب طبقه اجتماعی، پیمایشهای جهانی(2000-2003)   167

جدول 4-76: فراوانی نسبی سنخهای ارزشی بر حسب تحصیلات، پیمایشهای جهانی(2000-2003)10 کشور غربی:. 168

جدول 4-77: فراوانی نسبی سنخهای ارزشی بر حسب سطح درآمد، پیمایشهای جهانی(2000-2003) 10 کشور غربی:. 169

جدول 4-78: فراوانی نسبی سنخهای ارزشی بر طبقه اجتماعی، پیمایشهای جهانی(2000-2003) 10 کشور غربی:. 169

جدول 4-79: فراوانی نسبی سنخهای ارزشی بر حسب تحصیلات، پیمایش79. 170

جدول 4-80: فراوانی نسبی سنخهای ارزشی بر طبقه اجتماعی، پیمایش79. 170

جدول 4-81: فراوانی نسبی سنخهای ارزشی بر حسب سطح درآمد، پیمایش79. 170

جدول 4-82: فراوانی نسبی جمعیت نمونه هر پیمایش بر حسب تحصیلات(طولی). 172

جدول 4-83: فراوانی نسبی جمعیت نمونه هر پیمایش بر حسب تحصیلات(نسلی). 172

جدول 4-83: تعداد نمونه آماری بر حسب استانهای کشور،پیمایش 79. 175

جدول 4-84: تعداد نمونه آماری بر حسب 8  استان کشور،پیمایش 79. 176

جدول 4-85: شاخص رفاه نسبت به استانهای کشور. 177

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست نمودارها

نمودار 4-1: تغییرات در درصد فرامادیون طی سالهای 53 تا 82. 111

نمودار 4-2: درصد افرادی که بسیار به مسجد می روند(طولی). 138

نمودار 4-3: درصد افرادی که بسیار به مسجد می روند(نسلی). 138

نمودار 4-4: درصد افرادی که اظهار داشته اند که نماز خود رامرتب می خوانند(طولی)   138

نمودار 4-5: درصد افرادی که اظهار داشته اند که نماز خود رامرتب می خوانند(نسلی)   139

نمودار 4-6: درصد افرادی که برای معرفی انسان صوابکار دلایل مذهبی را عنوان نموده اند(طولی)   139

نمودار 4-7: درصد افرادی که برای معرفی انسان صوابکار دلایل مذهبی را عنوان نموده اند(نسلی)   139

نمودار 4-8: درصد افرادی که برای معرفی انسان گناهکار دلایل مذهبی را عنوان نموده اند(طولی)   140

نمودار 4-9: درصد افرادی که به گویه “از قدیم گفته اند که سرنوشت هر کس روی پیشانیش نوشته شده است” پاسخ مثبت داده اند(طولی). 141

نمودار 4-10: درصد افرادی که به گویه “از قدیم گفته اند که سرنوشت هر کس روی پیشانیش نوشته شده است” پاسخ مثبت داده اند(نسلی). 141

نمودار 4-11: درصد افرادی که برای گویه “آینده توجه به مذهب بیشتر خواهد شد یا کمتر” پاسخ بیشتر می شود را انتخاب کرده اند(طولی). 142

نمودار 4-12: درصد افرادی که برای گویه ” به نظر شما مردم نسبت به سابق به چه میزانی به امور دینی توجه می کنند ” پاسخ بیشتر شده است را انتخاب کرده اند(طولی). 142

نمودار 4-13: افرادی که زیاد به زیارت اماکن متبرکه می روند(طولی). 142

نمودار 4-14: افرادی که زیاد به مجالس روضه خوانی می روند(طولی). 143

نمودار 4-15: فراوانی نسبی افرادی که زیاد به دعای کمیل می روند(طولی). 143

نمودار 4-16: فراوانی نسبی افرادی که به جهان آخرت اعتقاد دارند(طولی). 144

نمودار 4-17: فراوانی نسبی افرادی که زیاد نذر و نیاز می کنند(طولی). 144

نمودار 4-18: فراوانی نسبی افرادی که زیاد نذر و نیاز می کنند(نسلی). 144

نمودار 4-19: درصد افرادی که زن ایده آل خود را زن سنتی معرفی کرده اند(طولی). 147

نمودار 4-20: درصد افرادی که زن ایده آل خود را زن سنتی معرفی کرده اند(نسلی). 148

نمودار 4-21: درصد افرادی که زن ایده آل خود را زن مدرن معرفی کرده اند(طولی). 148

نمودار 4-22: درصد افرادی که زن ایده آل خود را زن مدرن معرفی کرده اند(نسلی). 149

نمودار 4-23: درصد افرادی که زن ایده آل خود را زن مذهبی معرفی کرده اند(طولی). 149

نمودار 4-24: درصد افرادی که زن ایده آل خود را زن مذهبی معرفی کرده اند(نسلی). 149

نمودار 4-25: درصد افرادی که اظهار داشته اند در خانواده شان تصمیمات اساسی را مرد می گیرد(طولی). 150

نمودار 4-26: درصد افرادی که اظهار داشته اند در خانواده شان تصمیمات اساسی را همه می گیرند(طولی). 150

نمودار 4-27: درصد افرادی که اظهار داشته اند در خانواده شان تصمیمات اساسی را همه می گیرند(نسلی). 151

نمودار 4-28: درصد افرادی که موافق کار کردن زنان در بیرون از خانه هستند(طولی)   151

نمودار 4-29: درصد افرادی که موافق کار کردن زنان در بیرون از خانه هستند(نسلی)   151

نمودار 4-30: درصد افرادی که زن باحجاب را ترجیح می دهند(طولی). 152

نمودار 4-31: درصد افرادی که زن باحجاب را ترجیح می دهند(نسلی). 152

نمودار 4-32: درصد افرادی که با تعدد زوجات مخالفند(طولی). 153

نمودار 4-33: درصد افرادی که با تعدد زوجات مخالفند(نسلی). 153

نمودار 4-34: درصد افرادی که تعداد فرزند 2 و یا کمتر را به عنوان تعداد ایده ال خود بیان داشته اند(طولی). 153

نمودار 4-35: درصئ افرادی که تعداد فرزند 2 و یا کمتر را به عنوان تعداد ایده ال خود بیان داشته اند(نسلی). 154

نمودار 4-36: درصد افرادی که اولویت ازدواج را با فامیل می دانند(طولی). 154

نمودار 4-37: درصد افرادی که اولویت ازدواج را با فامیل می دانند(نسلی). 154

نمودار 4-38: درصد افرادی که برای تربیت فرزند از رفتار مسالمت آمیز استفاده می کنند(طولی)   154

نمودار 4-39: درصد افرادی که با مهریه موافقند(طولی). 155

نمودار 4-40: درصد افرادی که با اظهار نظر والدین در امور فرزندان پس از ازدواج  موافقند(طولی). 155

نمودار 4-41: درصد افرادی که با اظهار نظر والدین در انتخاب دوست فرزندان موافقند(طولی)   156

نمودار 4-42: درصد افرادی که با معاشرت دختر و پسر قبل از ازدواج موافقند(طولی)   156

نمودار 4-43: درصد افرادی که سن مناسب برای ازدواج دختران را زیر 20 سال عنوان کرده اند(طولی). 157

نمودار 4-44: درصد افرادی که معتقدند بهتر است پدر و مادر پس از ازدواج .با فرزندان زندگی کنند (طولی). 157

نمودار 4-45: افرادی که با این گویه موافقند:در زمانی که مشاغل محدودند مردان حق بیشتری برای اخذ آن کارها دارند(طولی). 157

نمودار 4-46: افرادی که با این گویه موافقند:در کل مردان نسبت به زنان رهبران سیاسی بهتری هستند (طولی). 158

نمودار 4-47: درصد افرادی که از وضع مالی خود اظهار رضایت نموده اند(طولی). 159

نمودار 4-48: درصد افرادی که از وضع مالی خود اظهار رضایت نموده اند(نسلی). 159

نمودار 4-49: درصد افرادی که در  مجموع از زندگی خود اظهار رضایت نموده اند(طولی)   160

نمودار 4-50: درصد افرادی که در  مجموع از زندگی خود اظهار رضایت نموده اند(نسلی)   160

نمودار 4-51: درصد افرادی که از وضع سلامتی خود اظهار رضایت نموده اند(طولی). 160

نمودار4-52: درصد افرادی که از وضع سلامتی خود اظهار رضایت نموده اند(نسلی). 161

نمودار 4-53: درصد افرادی که از وضع محیط اجتماعی خود اظهار رضایت نموده اند(طولی)   161

نمودار 4-54: درصد افرادی که از وضع محیط اجتماعی خود اظهار رضایت نموده اند(نسلی)   161

نمودار 4-55: درصد افرادی که از زندگی خانوادگی خود اظهار رضایت نموده اند(طولی)   162

نمودار 4-56: درصد افرادی که از زندگی خانوادگی خود اظهار رضایت نموده اند(نسلی)   162

نمودار 4-57: درصد افرادی که از شانس و اقبال خود اظهار رضایت نموده اند(طولی). 162

نمودار 4-58: درصد افرادی که از موقعیت شغلی خود اظهار رضایت نموده اند(طولی). 163

نمودار 4-59: درصد افرادی که از وضع مسکن خود اظهار رضایت نموده اند(طولی). 163

نمودار 4-60: عوامل موفقیت از دیدگاه افراد(طولی). 164

نمودار 4-61: عوامل موفقیت از دیدگاه افراد(نسلی). 164

 

 

 

 

 

فصل اول

کلیات

1-1- طرح مسأله

تحولات و تغییرات فرهنگی پدیده‌ای است که همواره با بشریت همراه و همنشین بوده است، پیدایش آتش، کشاورزی، خط، تولید ابزار و زایش صنعت، ظهور پیامبران، جنگ و کشورگشایی همه در تحولات و تغییرات فرهنگی انسان نقش داشته­اند.

در چند سده اخیر, انقلاب صنعتی یکی از مهمترین دلایل و یا شاید مظهر تغییرات فرهنگی در جهان به شمار می‌رود. اما در چند دهه گذشته تغییرات اقتصادی، تکنولوژیکی، اجتماعی و سیاسی، فرهنگهای جوامع پیشرفته صنعتی را از جنبه‌های بسیار مهم دگرگون ساخته است. انگیزه‌هایی که مردم را به کار وامی‌دارد، مسائلی که سبب بروز برخورد سیاسی می‌شود و اعتقادات مذهبی مردم، نگرش آنها درباره طلاق، سقط جنین، همجنس‌بازی و اهمیتی که به داشتن بچه و تشکیل خانواده می‌دهند همه دگرگون شده است.

انقلاب صنعتی جریانی از تغیرات با خود آورد و شکل نوینی به فرهنگهای مغرب­زمین بخشید، با گذشت سالها که از اهمیت رشد اقتصادی به منزله مهمترین هدف جوامع می‌گذرد، هم­اکنون دگرگونیهای فرهنگی هستند که جامعه پیشرفته صنعتی را هدایت می‌کنند (اینگلهارت, 1373).

اما مظاهر انقلاب صنعتی، علی‌الخصوص مظاهر مادی آن، در چارچوب کشورهای مغرب زمین محصور نماند، بلکه با ورود اجتناب‌ناپذیر خود به همه کشورها و جوامع، تجربه‌های فرهنگی متفاوت و البته در برخی وجوه، تجربه­های مشترکی را نیز موجب شد. مسلماً جامعه ایران نیز مستثناتی بر این قاعده نبوده و نیست. پژوهش حاضر کوششی است برای مقایسه برخی وجوه تحول فرهنگی ارزشها و نگرشهای افراد در جوامع پیشرفته صنعتی با مؤلفه‌های مشابه در جامعه ایران و تطبیق نظریات پیرامون این تحولات در مورد تجربه خاص ایران.پ

در واقع همانگونه که از عنوان پایان­نامه استنتاج می­شود مساله اصلی ما در این تحقیق تحول فرهنگی است‎‏‏، که به صورت تطبیق نظریه تحول فرهنگی اینگلهارت بر ارزش­ها و نگرش­های ایرانیان مطرح می­شود.

 

آنچه که در این میان غامض است بازه زمانی این تغییرات است یا به عبارت دقیق­تر این پژوهش تحولات فرهنگی را در چه بازه زمانی مورد توجه قرار می‌دهد.

با توجه به روش‌شناسی پژوهش (در قسمت روش‌شناسی به صورت مسبوط توضیح داده خواهد شد) یکی از روش­های این تحقیق تحلیل ثانویه پیمایش‌های ملی درباره ارزشها و نگرشهای ایرانیان است بنابراین نتایج حاصل از پیمایش‌های ملی، داده خام پژوهش حاضر به شمار می‌رود. با توجه به این موضوع که قدیمی‌ترین پیمایش انجام گرفته در کشور به سال 1353 بازمی‌گردد و اخیرترین آنها در سال 1382 انجام گرفته بازه زمانی تحقیق را تحولات فرهنگی ایرانیان از سال 1353 تا 1382 در نظر می­گیریم.

گذشته از بحث طرح مساله، مبحث مهم بعدی در این قسمت بحث اثبات مسأله یعنی اثبات وجود تغییرات است. درواقع باید قبل از تبیین و تحلیل تغییرات فرهنگی در ایران، به اثبات این مساله پرداخت که اساسا تغییراتی رخ داده است. دلایلی که موید وجود مساله تغییرات فرهنگی می­باشد به شرح زیر است:

• جهش‌های اقتصادی و تکنولوژیکی در جهان، ورود تکنولوژی‌های مدرن به عرصه زندگی روزمره، ورود تلویزیون و رسانه‌های جدید مانند ماهواره، اینترنت و … تحولات بسیاری را در تمام جهان باعث شده است که جامعه ایران نیز در این میان تاثیرات مشابهی را نیز پذیرا شده است.

گذشته از تحولات جهانی، جامعه ایران طی 30 سال اخیر (1382 – 1353) تغییراتی منحصر به خود را نیز از سر گذرانده است. وقوع یک انقلاب عمیق اجتماعی و ایدئولوژیک و از سرگذراندن یکی از طولانی­ترین و فرسایشی­ترین جنگ‌ها در دهه­های اخیر، وقوع تغییراتی را در طرز فکر و نگرش افراد اجتناب ناپذیر می­نماید. از نظر شاخص‌های مدرنیزاسیون نیز، اجرای چندین برنامه توسعه (چه قبل از انقلاب و چه بعد از جنگ)، دوبرابر شدن جمعیت و 4 برابر شدن شهرنشینی (http://www.sci.org.ir ، سایت مرکز آمار ایران) و افزایش ناگهانی جوانان در چند سال اخیر، تغییرات گسترده در قیمت نفت و بالطبع تولید ناخالص ملی، به وجود آمدن کلان­شهرها و تغییرات گسترده در چهره شهرها، افزایش تولیدات و همچنین واردات به طوری که برای هر محصول چندین آلترناتیو از لحاظ مارک در بازار وجود دارد، افزایش درصد باسوادان از 48.5 درصد در قبل از انقلاب به 86.5 درصد در سال 1384(روزنامه همشهری، 20/11/84)، افزایش درصد زنان تحصیل کرده و افزایش حضور آنها در محیط کار و اجتماع و … همه و همه نشان‌دهنده تغییرات فیزیکی، جمعیتی و اجتماعی گسترده‌ای در کشورمان طی 30 سال اخیر است که با توجه به تعریف فرهنگ در نظام کنش[1]، تغیرات فرهنگی را نیز موجب شده است.

• تقریباً می‌توان در نگرشهای سنجیده شده در تمام پیمایش‌ها، تفاوت‌های محسوسی را میان نگرشهای افراد در سنین مختلف مشاهده نمود. این به گونه‌ای است که از 186 گرایش سنجیده شده در پیمایش سال 79، 107 گرایش با مؤلفه سن همبستگی نشان می‌دهند. البته این همبستگی هیچگاه از وضعیت ضعیف و متوسط ضعیف بالاتر نمی‌رود زیرا فرآیند جامعه‌پذیری در هر حال اجازه گسست‌های بنیادی را نداده است.
• با مراجعه به دو پیمایش مورد استفاده در این پایان‌نامه درمی‌یابیم که افراد خود به تغییرات ارزشی، نگرشی و فرهنگی خود و دیگران اذعان دارند. تغییرات ارزشهای مذهبی به عنوان یکی از مهمترین و پایه‌ای‌ترین ارزشها و هنجارها(اینگلهارت, ص 208)، موید این ادعاست.

در پیمایش سال (1353) به دو گویه زیر بر­می­خوریم:

الف) به نظر شما مردم ………………………………………………

1) بیشتر از سابق به امور دینی توجه می‌کنند

2) کمتر از سابق به امور دینی توجه می‌کنند

3) همین اندازه به امور دینی توجه می‌کنند.

ب) به نظر شما در آینده توجه به مذهب بیشتر خواهد شد یا کمتر یا فرقی نمی‌کند.

برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید.

:: بازدید از این مطلب : 122

|

امتیاز مطلب : 1

|

تعداد امتیازدهندگان : 1

|

مجموع امتیاز : 1