دانشگاه تهران

دانشکده علوم اجتماعی

ارزیابی اثربخشی عملکرد دهیاریهای شهرستان بروجرد

نگارش : *****

استاد راهنما : دکتر مهدی طالب

استاد مشاور : دکتر مصطفی ازکیا

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد

در

رشته تحصیلی مدیریت توسعه

فهرست مطالب

فصل اول : کلیات تحقیق……………………………………………………………………………………………………..1

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………….2

1-1- بیان مسئله…………………………………………………………………………………………………………………. 6

1-2- اهمیت و ضرورت……………………………………………………………………………………………………..10

1-3- اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………………………….12

1-4- سوالات اساسی تحقیق………………………………………………………………………………………………. 12

فصل دوم : ادبیات تحقیق……………………………………………………………………………………………………13

مقدمه…………………………………………………………………….. …………………………………………………………14

2-1- تاریخچه مدیریت روستایی در ایران……………………………………………………………………………. 14

2-1-1- دوره اول ـ قبل از مشروطیت…………………………………………………………………………………..18

2-1-2- دوره دوم ـ بعد از مشروطیت تا جنگ جهانی دوم……………………………………………………. 20

2-1-3- دوره سوم ـ ازجنگ دوم جهانی تا اصلاحات ارضی……………………………………………………21

2-1-4- دوره چهارم ـ از اصلاحات ارضی تا انقلاب اسلامی…………………………………………………..22

2-1-5- دوره پنجم ـ از پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون…………………………………………………………..28

2-2- ارزیابی عملکرد……………………………………………………………………………………………………….. 30

2-2-1- اهمیت و ضرورت ارزیابی عملکرد………………………………………………………………………… 31

2-2-2- سیر تحول و تطور ارزیابی عملکرد………………………………………………………………………… 32

2-2-3- دیدگاههای سنتی و نوین در ارزیابی عملکرد…………………………………………………………… 34

2-2-4- تعاریف ارزیابی عملکرد…………………………………………………………………………………………37

2-2-5- ویژگیهای نظام ارزیابی عملکرد اثربخش…………………………………………………………………..39

2-2-6- دیگر ویژگیهای نظام ارزیابی اثربخش………………………………………………………………………40

2-2-7- گرایشهای اصلی در انتخاب معیارها و شاخصهای ارزیابی…………………………………………..41

2-2-8- محدودیتها و موانع ارزیابی………………………………………………………………………………………. 43

الف) خطای انسانی……………………………………………………………………………………………………………….44

ب) موانع سازمانی و فرهنگی…………………………………………………………………………………………………..45

2-3- مفهوم اثربخشی…………………………………………………………………………………………………………….47

2-3-1- تعاریف اثربخشی……………………………………………………………………………………………………..48

2-3-2- سطوح اثربخشی……………………………………………………………………………………………………….49

2-3-3- رویکردها و مدل‌های اثربخشی…………………………………………………………………………………..53

الف – رویکرد نیل به هدف…………………………………………………………………………………………………… 53

ب – رویکرد منبع- سیستم………………………………………………………………………………………………………55

پ – رویکرد ذینفعان استراتژیک……………………………………………………………………………………………. 56

ت – رویکرد آینده- مدار…………………………………………………………………………………………………………57

ج – مدل جامع……………………………………………………………………………………………………………………….58

2-4- پیشینه پژوهش……………………………………………………………………………………………………………..60

2-5- آشنایی با نهاد دهیاری………………………………………………………………………………………………….. 61

2-6- وظایف تفصیلی دهیار و دهیاری………………………………………………………………………………….. 64

2-7- مدل تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………69

فصل سوم : روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………….70

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………71

3-1- سطح سنجش و تکنیک‌های جمع‌آوری اطلاعات………………………………………………………………71

3-2- جامعه آماری و حجم نمونه…………………………………………………………………………………………….7

3-3- آماره‌های مورد استفاده…………………………………………………………………………………………………..73  3-4- نحوه تنظیم پرسشنامه تحقیق………………………………………………………………………………………….73

3-5- فرضیات تحقیق…………………………………………………………………………………………………………….74

3-6- تعاریف متغیرها (واژگان) کلیدی تحقیق…………………………………………………………………………..74

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل اطلاعات…………………………………………………………………………………..77

4-1- آشنایی با منطقه مورد مطالعه…………………………………………………………………………………………..78

4-2- ارزیابی دهیاران از عملکرد دهیاری در بعد بهداشتی- زیستی………………………………………………………82

4-3- ارزیابی دهیاران از عملکرد دهیاری در بعد اجتماعی……………………………………………………………………86

4-4- ارزیابی دهیاران از عملکرد دهیاری در بعد اقتصادی- عمرانی……………………………………………………..89

4-5- ارزیابی دهیاران از عملکرد دهیاری در بعد سیاسی ـ انتظامی…………………………………………………….93

4-6- ارزیابی دهیاران از رابطه دهیار و شورا……………………………………………………………………………………….96

4-7- ارزیابی اعضای شورا از عملکرد دهیاری در بعد بهداشتی- زیستی………………………………………..100

4-8- ارزیابی اعضای شورا از عملکرد دهیاری در بعد اجتماعی…………………………………………………………103

4-9- ارزیابی اعضای شورا از عملکرد دهیاری در بعد اقتصادی- عمرانی……………………………………………106

4-10- ارزیابی اعضای شورا از عملکرد دهیاری در بعد سیاسی ـ انتظامی…………………………………………110

4-11- ارزیابی اعضای شورا از رابطه دهیار و شورا…………………………………………………………………….113

4-12- ارزیابی مردم از عملکرد دهیاری در بعد بهداشتی- زیستی…………………………………………………117

4-13- ارزیابی مردم از عملکرد دهیاری در بعد اجتماعی………………………….. …………………………………….120

4-14- ارزیابی مردم از عملکرد دهیاری در بعد اقتصادی- عمرانی…………………………………………………….123

4-15- ارزیابی مردم از عملکرد دهیاری در بعد سیاسی ـ انتظامی…………………………………………………..137

4-16- ارزیابی مردم از رابطه دهیار و شورا……………………………………………………………………………….130

4-17- آزمون فرضیات تحقیق………………………………………………………………………………………………134

4-18- عمده‌ترین مسائل و مشکلات دهیاری از نظر سه گروه………………………………………………….152

4-19- نتایج مصاحبه و بحث های گروهی با مردم و دهیاران چند روستا…………………………………..153

4-20- نتیجه‌گیری………………………………………………………………………………………………………………166

فصل پنجم : جمع‌بندی و نتیجه‌گیری و ارائه پیشنهادات…………………………………………………………167

5-1- جمع‌بندی و نتیجه‌گیری………………………………………………………………………………………………168

5-2- پیشنهادات………………………………………………………………………………………………………………….172

فهرست منابع……………………………………………………………………………………………………………………….173

برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید.

دانشگاه تهران

دانشکده علوم اجتماعی

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشدعلوم اجتماعی

گرایش مدیریت توسعه

موضوع :

تلفیق دانش بومی و نوین در مدیریت پایدار مراتع

(مطالعۀ موردی شهرستان دماوند)

استاد راهنما :

دکتر مصطفی ازکیا

استادمشاور :

دکتر مهدی طالب

فهرست مطالب

فصل اول : کلیات

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 1

بیان مسئله………………………………………………………………………………………………………………………………………… 4

اهمیت و دلایل انتخاب موضوع………………………………………………………………………………………………………….. 5

اهداف تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………. 8

فصل دوم : ویژگیهای مرتع و وضعیت مراتع در ایران و منطقۀ دماوند

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 10

1- تعاریف مرتع…………………………………………………………………………………………………………………………………. 10

2- اهمیت مراتع……………………………………………………………………………………………………………………………….. 14

3- تخریب مراتع……………………………………………………………………………………………………………………………….. 18

4- کمیت و کیفیت مراتع ایران………………………………………………………………………………………………………….. 21

5- سیمای مراتع استان تهران……………………………………………………………………………………………………………. 26

6- سیمای مراتع شهرستان دماوند…………………………………………………………………………………………………….. 26

مرتع­داران منطقۀ دماوند و مراتع مورد­استفادۀ آنها…………………………………………………………………………….. 28

فصل سوم : مروری بر ادبیات موضوع و چارچوب نظری

بخش اول : الف) ادبیات موضوع

                ب) بررسی مطالعات مربوط به مدیریت مراتع

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 31

بخش اول : الف) ادبیات موضوع…………………………………………………………………………………………………………. 33

1. مدیریت مشارکتی سنتی برای حفظ مراتع…………………………………………………………………………………….. 38

دامداران عشایری و چگونگی بهره­برداری آنها از مراتع………………………………………………………………………… 40

دامداران روستایی و بهره­برداری از مراتع……………………………………………………………………………………………. 45

دانش­بومی و بهره­برداری بهینه از مراتع……………………………………………………………………………………………… 47

2. مدیریت مشارکتی ساخته­شده توسط دولت برای حفظ مراتع…………………………………………………………. 51

طرح­های مرتع­داری……………………………………………………………………………………………………………………………. 53

تعاونی­های مرتع­داری………………………………………………………………………………………………………………………… 61

نتیجه­گیری………………………………………………………………………………………………………………………………………… 65

(الف)

ب) بررسی مطالعات مربوط به مدیریت مراتع…………………………………………………………………………………….. 68

الف ـ بررسی مطالعات مدیریت­های مشارکتی سنتی برای حفظ مراتع………………………………………………… 69

ب ـ بررسی مطالعات مدیریت­های مشارکتی ساخته­شده توسط دولت برای حفظ مراتع……………………… 73

بررسی و نقد منابع مرتبط با عنوان…………………………………………………………………………………………………….. 76

بخش دوم : چارچوب نظری

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 78

1. دانش­بومی، ویژگیها و اهمیت آن…………………………………………………………………………………………………… 79

1-1- مفهوم دانش­بومی…………………………………………………………………………………………………………………….. 79

2-1- اهمیت دانش­بومی……………………………………………………………………………………………………………………. 83

3-1- ویژگیهای دانش­بومی……………………………………………………………………………………………………………….. 87

4-1- بی­اهمیت شمردن بومیان و دانش آنها……………………………………………………………………………………… 91

5-1- بی­توجهی به دانش­بومی از دلایل شکست برنامه­های توسعه……………………………………………………… 97

6-1- توجه برنامه­ریزان توسعه به دانش­بومی………………………………………………………………………………………. 98

7-1- دانش­بومی راهی برای دستیابی به توسعه…………………………………………………………………………………. 101

8-1- دانش رسمی……………………………………………………………………………………………………………………………. 103

9-1- تلفیق دانش بومی و رسمی………………………………………………………………………………………………………. 107

2- بهره­برداری پایدار از منابع طبیعی…………………………………………………………………………………………………. 109

1-2- مفهوم توسعۀ پایدار………………………………………………………………………………………………………………….. 109

2-2- حفاظت از منابع­طبیعی در توسعۀ پایدار……………………………………………………………………………………. 111

3-2- کاربرد دانش­بومی در توسعۀ پایدار……………………………………………………………………………………………. 112

فصل چهارم : روش تحقیق

روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………… 115

سؤالات مربوط به چگونگی مدیریت مراتع میان عشایر شهرستان دماوند…………………………………………….. 123

سؤالات مربوط به چگونگی مدیریت مراتع در میان دامداران روستایی شهرستان دماوند……………………… 125

سؤالات مربوط به کارشناسان ادارۀ منابع­طبیعی شهرستان دماوند……………………………………………………….. 127

فصل پنجم : یافته­های تحقیق؛ دانش­بومی در مدیریت مرتع

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 131

مدیریت مرتع در میان تیرۀ حسینی…………………………………………………………………………………………….. 131

مدیریت مرتع در میان تیرۀ النچری……………………………………………………………………………………………… 146

(ب)

مدیریت مرتع در میان دامداران روستای هویر…………………………………………………………………………….. 162

مصاحبه با کارشناسان منابع­طبیعی………………………………………………………………………………………………. 174

فصل ششم : نتیجه­گیری و پیشنهادات

1- تعیین ظرفیت درست مراتع از طریق تعامل دانش بومی و رسمی……………………………………… 193

2- تعیین تاریخی مناسب جهت ورود و خروج دام به مراتع از طریق تعامل دانش­ بومی و رسمی 194

3- بهبود وضعیت مراتع فقیر با استفاده از شیوۀ قرق از طریق تعامل دانش بومی و رسمی….. 195

4- بذرپاشی مراتع با استفاده از تعامل دانش بومی و رسمی……………………………………………………… 196

5- بهینه­سازی سطح جمع­آوری آب باران از طریق تعامل دانش­بومی و نوین…………………………. 197

6- بهینه­سازی آب انبار از طریق تعامل دانش­بومی و نوین………………………………………………………… 198

7- دادن فرصت لازم جهت آمادگی پوشش­گیاهی مراتع حریم روستا در فصل بهار از طریق تعامل دانش بومی و نوین  198

*منابع تحقیق

الف) منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………………………………… 201

ب) منابع لاتین………………………………………………………………………………………………………………………………. 207

* پیوست……………………………………………………………………………………………………. 208

فهرست جداول و تصاویر

عنوان جدول                                                                         صفحه

جدول شمارۀ (1): ارزش های غیرتجاری جنگل و مرتع در ایران …………………………………………….  16

جدول شمارۀ (2): درصد هرز آب تولیدی، مهارشده و نفوذیافته در خاکهای با پوشش متفاوت 20

جدول شمارۀ (3): رابطۀ پوشش­گیاهی و فرسایش خاک…………………………………………………………… 20

جدول شمارۀ (4): طبقه­بندی وضعیت و تولید مراتع کشور در ابتدای ملی­شدن جنگلها و مراتع        22

جدول شمارۀ (5): طبقه­بندی وضعیت و تولید مراتع کشور (تا قبل از سال 1375)……………….. 22

جدول شمارۀ (6): طبقه­بندی وضعیت مراتع کشور (سال 1374)…………………………………………….. 23

جدول شمارۀ (7): وسعت مراتع براساس مطالعۀ جدید سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری…. 23

جدول شمارۀ (8): وضعیت طرحهای مرتع­داری تا پایان سال 1383………………………………………… 58

جدول شمارۀ (9): آمار مساحت مراتع کشور در سال 1383…………………………………………………….. 59

عنوان تصویر                                                                         صفحه

تصویر شمارۀ (1): نقشه پوشش گیاهی کشور …………………………………………………………………………….  25

تصویر شمارۀ (2): نمای سطح صیقل…………………………………………………………………………………………… 158

تصویر شمارۀ (3): پوشش­گیاهی منطقۀ لار دماوند……………………………………………………………………… 208

تصویر شمارۀ (4): پوشش­گیاهی منطقۀ لار دماوند……………………………………………………………………… 208

تصویر شمارۀ (5): نمایی از چادر عشایر منطقه…………………………………………………………………………… 209

تصویر شمارۀ (6): نمایی از چرای دام در مراتع منطقه………………………………………………………………. 209

تصویر شمارۀ (7): گابیون­بندی در مراتع منطقه………………………………………………………………………….. 210

تصویر شمارۀ (8): چپربندی در مراتع منطقه………………………………………………………………………………. 210

تصویر شمارۀ (9): هدایت آب چشمه با استفاده از کَول…………………………………………………………….. 211

تصویر شمارۀ (10): بستن کیسۀ حاوی بذر به گردن بز و بذرپاشی مراتع……………………………….. 211

تصویر شمارۀ (11): علوفه­کاری در منطقۀ لار……………………………………………………………………………… 212

تصویر شمارۀ (12): کپه­کاری در مراتع منطقه…………………………………………………………………………….. 212

تصویر شمارۀ (13): نمای کلی فرسایش مرتع در منطقه……………………………………………………………. 213

تصویر شمارۀ (14): تراس­بندی در مراتع جهت کشت وزرع………………………………………………………. 213

برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید.

دانشگاه تهران

دانشکده علوم اجتماعی

گروه انسان شناسی

پایان نامه کار شناسی ارشد 

تحول گفتمان ادبی دو نسل از داستان نویسان معاصر ایران

 با تاکید بر جنسیت نویسندگان

استاد راهنما:دکتر ابراهیم فیاض

استاد مشاور :دکتر یحیی مدرسی

پژوهشگر: ******

1-7-اهداف تحقیق:

این رساله می کوشد تا چگونگی به کارگیری عنصر زبان را با توجه به جنسیت نویسندگان درنثر دونسل از داستان نویسان معاصر ایران بررسی کند و از این رهگذر به این شناخت نائل شود که شیوه متفاوتی که زنان و مردان در استفاده از زبان(نثر داستانی) دارند چگونه متحول شده است .این رساله اهداف جزئی تر  زیر را برای خود قائل شده است :

-بررسی و مقایسه نثر نویسندگان زن و مرد از منظر کاربردصنایع بدیع  لفظی (قاعده کاهی یا هنجارگریزی در جهت ادبی کردن متن)

– بررسی و مقایسه نثر نویسندگان زن و مرد ازمنظرکاربرد دشواژه ها  و ضرب المثل ها

1-8مروری بر تحقیقات پیشین :

موضوع این رساله نه در چارچوب انسان شناسی  یا جامعه شناسی ادبیات که در حوزه  زبان شناسی اجتماعی و زبان شناسی انسان شناسی قابل طرح است .در این رساله ادبیات به عنوان جایگاهی برای تجلی زبان در نظر گرفته می شود وبا وارد کردن متغیر جنسیت ، به تحلیل و بررسی آن پرداخته می شود . رویکردی که با افزایش تحقیقات انسان شناسان و ارائه داده هایی در باره زبانهای اقوام و گروه های  مختلف  ایجاد شد و در آن عوامل اجتماعی چون جنسیت ،طبقه ،قومیت ،مذهب و ….بر چگونگی استفاده از زبان موثر دانسته        می شوند. این رویکرد به شکل گیری  رشته زبان شناسی اجتماعی منجر شد ، در این رشته کارهای پژوهشی و ر ساله های دانشگاهی زیادی به مساله زبان و جنسیت اختصاص یافت.در بین این تحقیقات ، دو رویکرد متفاوت قابل تشخیص است. دسته اول تحقیقاتی هستند که نسبت به مساله زبان جنسیت رویکردی توصیفی دارند .در این رساله ها اغلب با رویکردی تجربی به جمع آوری و سپس تحلیل زبانی که از سوی  زنان و مردان به کا رگرفته می شود ،پرداخته شده و تفاوت های بین  شیوه به کارگیری زبان از سوی  دو جنس با توجه به بافت اجتماعی تبیین  می شود. از بین این رساله ها می توان نمونه های فارسی و غیر فارسی زیادی را بر شمرد که از میان این تعداد زیاد،  به ذکر نمونه های برجسته آن اکتفا می شود:

پیتر ترادگیل(1983) در کتاب مقدمات زبان شناسی اجتماعی ، ربین لیکاف (1975)در کتاب زبان و جایگاه زنان  ، هودسون(1990) در کتاب زبان شناسی اجتماعی[1] ولارنس ترسک  درکتاب مقدمات زبان شناسی (1983)  به مساله زبان و جنسیت می پردازند و با تحقیقات گسترده تجربی تفاوت زبان زنان ومردان را استخراج کرده اند. نتیجه این تحقیقات اغلب این است که شیوه ای که زنان و مردان زبان را به کارمی گیرند، به شدت متاثر از جایگاه اجتماعی ایشان است و جایگاه فروتر  زنان ،ایشان را به سمت به کارگیری شکل خاصی از صورتهای نحوی و واژگانی زبان سوق داده است . ازنمونه های ایرانی این تحقیقات می توان به موارد زیر اشاره کرد :

1)-جان نژاد ،محسن (1380)، پژوهش زبان شناسی اجتماعی ؛ دانشکده ادبیات و علوم انسانی ،گروه زبان شناسی همگانی . کار جان نژاد در حیطه  زبانشناختی اجتماعی  به بررسی تفاوتهای زبانی میان گویشوران مرد و زن ایرانی درتعامل مکالمه ای می پردازد. جان نژاد در این کار با استفاد آنچه در این رساله از آن با نام رویکرد توصیفی نسبت به زبان نام می برد ،تفاوت های زنان و مردان ایرانی در کاربردواژگان ،قواعد نحوی و…را بررسی می کند.

-2)جابر ،مریم ، (1381)بررسی مبالغه و رابطه آن با جنسیت در نوشتار فارسی و انگلیسی ؛ گروه زبان شناسی، دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی دانشگاه علامه طباطبایی .

خانم جابر در این رساله 1800 جمله از 149 متن غیرعلمی را  انتخاب کرده تا به آزمون این فرضیه دست بزند که آیا زنان مبالغه آمیز تر از مردان می نویسند ؟نتایج تحقیقات فرضیه مورد نظر را  به این صورت تایید کرده که  زنان در هر دو زبان فارسی و انگلیسی مبالغه آمیز تر از مردان هم زبان خویش می نویسند.

3)-عبدالحسین برزگر آق قلعه (1378)، جنسیت و تفاوت واژگان درفارسی معیار به کار رفته در ادبیات داستانی  معاصر ، گروه زبان شناسی همگانی ،دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران .آق قلعه در این کاردو اثر از سیمین دانشور و امین فقیری را مقایسه کرده و به این نتیجه رسیده است که زبان دانشور زبانی نزدیک به زبان معیار و زبان فقیری زبانی پر از اصطلاحات عامیانه (مردانه )است .

4)-اصلانی محمدرضا(1383)،تعامل زبان و جنسیت و کارکردهای آن درادبیات داستانی معاصر فارسی،گروه زبان شناسی و زبان انگلیسی دانشگاه پیام نور مرکز تهران.

اصلانی در رساله اش چهار اثر داستانی از چهار نویسنده(دو زن و مرد )انتخاب می کند و با استفاده از فن تحلیل محتوا به بررسی تفاوتهای گفتاری شخصیت ها ی داستانها می پردازد و به این نتیجه می رسد که بین جنسیت نویسندگان و جنسیت راویان داستان و بین جنسیت نویسندگان و جنسیت شخصیت اصلی داستان  تشابهی وجود ندارد و در حیطه واژگانی ایده کلی گفتار گونه زبانی زنان از مردان محدود تر است .تعداد   دشواژه های زنان و مردان برابر است و گونه زبانی زنان مودبانه تر از مردان نیست . این رساله از این جهت که چندی از فرضیه های رایج  نابرابری زبانی به نفع مردان را تایید نکرده است ، قابل تامل است .

اما دسته دوم پژوهش هایی هستند که نسبت به مساله زبان و جنسیت رویکردی نه توصیفی که رویکردی انتقادی دارند ،در این متون زبان امری ایدئولوگ در نظر گرفته می شود که ایدئولوژی مرد سالاری را در خود پنهان دارد و تنها با رویکردی انتقادی می توان این ویژگی را آشکار کرد .بیشتر تحقیقاتی که در این زمینه انجام  شده اند ،از رویکرد تحلیل انتقادی گفتمان استفاده کرده اند،از این موارد می توان به نمونه های زیر اشاره کرد :

-4)رویگریان ،شیوا (1378)سخن همدلانه و رقابت جویانه در ادبیات زنان پس از انقلاب ، گروه زبان شناسی همگانی ،دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. این رساله بر آن است که با  ابزار نقد زبان شناختی (تحلیل کلام )و با بهره جویی از نظرات فاولر و فرکلاف نشان دهد که زبان متن های نویسندگان زن آمیزه ای از دیسکورس های مختلف لیکن عمدتا زبانی همدلانه است که به اقتضای شرایط مبارزه جویانه می شود. همچنین نشان داده می شود که چگونه بعضی از این متون به رغم همنوایی شان با ایدئولوژی مردسالار با سلطه این ایدئولوژی به مبارزه بر می خیزند.

-5) علوی، فاطمه(1381)، بررسی دیدگاه روایی در سه داستان کوتاه صادق چوبک رویکرد تحلیل کلام انتقادی دانشگاه تهران ,دانشکده دانشکده ادبیات و علوم انسانی , گروه زبانشناسی همگانی ,رشته زبانشناسی همگانی  کارشناسی ارشد،علوی در رساله خود با استفاده از روش تحلیل گفتمان سه اثر ادبی را مورد بررسی قرار می دهد و زبان روای (صادق چوبک)را در سه اثروی بررسی و مقایسه و برسی می کند.

-6)شایسته پیران (1375)،نگاهی به سخن کاوی و تحلیل مکالمه ، گروه زبان شناسی همگانی ،دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران ،خانم شایسته پیران در رساله خود با استفاده از روش تحلیل گفتمان و تحلیل مکالمه به بررسی  زبان شناختی دست زده است . کار ایشان در حوزه توضیحات روشن و دقیق نظری و اجرای اصولی  روش  تحلیل گفتمان و تحلیل مکالمه حائز توجه است .

1-9تعریف برخی مفاهیم بنیادی:

تحلیل انتقادی گفتمان :

تحلیل گفتمان ،گونه ای از تحلیل زبان است که زبان را فراتر از بررسی واژه و جمله می داند و برای بررسی یک قطعه زبانی ،آن را در کلیت خود و در ارتباط با بافتی که در آن خلق شده است قرار می دهد . در این حالت به شدت بر رابطه زبان و متن اجتماعی که در آن تولید شده و این مساله که زبان برای کدامین کاربرد به کار گرفته شده است تاکید می شود. یول و براون) 1983( در توضیح این نکته می گویند :«تحلیل گفتمان ،تجزیه و تحلیل زبان در کاربرد آن است ؛در این صورت نمی تواند منحصر به صورتهای زبانی مستقل از اهداف و کارکردهایی باشد که این صورتها  برای پرداختن به امور انسانی به وجود آمده اند.» تحلیل گفتمان تنها شامل درک روابط نحوی ساختاری زمینه ی متن [2]نیست .بلکه فراتر از آن به عوامل بیرون از متن ،یعنی بافت موقعیتی [3]فرهنگی ؛اجتماعی و….نیزمی پردازد. درواقع با شناخت رابطه ی جمله ها با یکدیگر و نگریستن به کل آنها نظمی که نتیجه این روابط است،آشکار می شود. اما تحلیل گفتمان ازجایی آغاز می شود که محقق این فرضیه بنیادی را می پذیرد که زبان امری ایدئولوگ است و بنا به اقتضای ذاتی خود می کوشد که ایدئوژی را پنهان کرده و به صورت امری طبیعی جلوه دهد ، کار تحلیل انتقادی گفتمان این است که نظم یا ایدئولوژی پنهانی که در پس ساختار های متن  است را کشف کند و نشان دهد که آنچه که در زبان به عنوان امور بدیهی و یا طبیعی پذیرفته شده اند ،همگی ایدئولوژی عامتر پنهان در بافت اجتماع را باز تولید می کنند.

گونه زبانی :[4]

این اصطلاح در جامعه شناسی زبان و سبک شناسی درباره هر نوع نظام بیان زبانی است که استفاده ازآن با شاخص های زبانی تعیین می شود .در برخی موارد شاخص های زبانی ممکن است به آسانی در گونه های شغلی و جغرافیایی جای بگیرند در مورادی دیگر گونه ها ی زبانی  از شاخص های متعددی چون جنسیت ،سن و شغل تعیین می شوند.  (کریستال 1992:370)گونه زبانی زنان بیشتر ازسوی زنان استفاده می شود و گونه زبانی مردان بیشتر از سوی مردان.

گونه زبانی معیار:

در جامعه شناسی زبان به آن گونه  معتبر زبانی گفته می شود که در هر جامعه زبانی ورای تفاوت های منطقه ای است و به عنوان وسیله ارتباطی واحد در رسانه های گروهی و در تدریس زبان به خارجیان به کار می رود. (کریستال 1992:325). مدرسی (1368:231)زبان  معیار را گونه معتبری از زبان تعریف می کند که بیشتر به وسیله گویندگان تحصیل کرده ای که در شهرهای فرهنگی و سیاسی  یک کشور زندگی می کنند به کار گرفته        می شود.این گونه زبانی بالاترین شان و منزلت را در جامعه دارد و می تواند نشانه تحصیلات بالا ،طبقه اجتماعی بالاتر و منزلت اجتماعی افزونتری باشد .

برجسته سازی :

فرمالیستهایی چون اشکلوفسکی[5] ،موکاروفسکی[6]  و هاروانک [7]بر این عقیده اند که در زبان دو فرایند زبانی خودکاری[8] و برجسته سازی[9]  از یکدیگر قابل  تشخیص هستند . هاروانک(1932) می گوید،  فرایند خودکاری، زبان را به قصد اطلاع رسانی و برای بیان موضوعی به کار می برد، بدون اینکه شیوه بیان جلب نظر کند و یا مورد توجه اصلی قرار گیرد. ولی برجسته سازی به کارگیری عناصر زبان است ،به گونه ا ی که شیوه بیان جلب نظر کند،غیر متعارف باشد و در مقابل فرایند خودکاری زبان ،غیر خودکاری باشد .خودکاری در گفتگوها ی معمولی و برجسته سازی در متون ادبی  به کار گرفته می شود و در شعر به اوج می رسد . لیچ(1969) درباره زبان ادبی  می گوید که از زبان کاربردی پیچیده تر است ، خود ارجاع است و از پیچیدگی بیشتری بر خورداست . وی فرایندی که در آن زبان ادبی (از زبان کاربردی ) متمایز می شود را فرایند برجسته سازی می نامد. در این فرایند قواعد یا معیارهای زبان هنجار به نفع ادبیت متن حذف و نادیده گرفته می شوند.لیچ دو اصل  کلی ، قاعده کاهی و قاعده افزایی را دراین مورد عنوان کرده و برای هریک مواردی را  بر می شمارد که در فصل روش شناسی  به ذکر آنها پرداخته ام .

دشواژه :

دشواژه یا تابو امری است که ممنوعیت شدیدی درباره آن وجود دارد و جامعه بنا بر دلایل اعتقادی  یا اخلاقی از به زبان آوردن نام آن ،لمس آن و… پرهیز می کند.امر تابویی به شیوه ای غیر عقلانی حرام و ممنوع است است و تنها در حالت خاصی می توان ازآن تابو زدایی کرده و به آن نزدیک شد. در زبان هرگونه اشاره صریح و یا مستقیم به واژه هایی تابویی ممنوع بوده و همراه با اعمال مجازات است.مک کارتی (1994) دشواژه ها را واژگانی         می داند که قدرت تکان دهنده و توهین آمیزی دارند و در نوشته های چاپی ذکر نمی شوند.(ترادگیل 1376:38)

گرچه الزاما همه واژگان تابویی توهین آمیز نیستند ولی از اشاره مستقیم به آنها پرهیز می شود . مثلا به کارگیری واژه کانسر[10] به جای سرطان که حالت تابویی دارد و یا معادل های متفاوت دستشویی رفتن،توالت رفتن ،قضای حاجت و…

برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید.

این 140 پایان نامه که لیست عناوینش رو در این پست درج میکنم هنوز فرصت نکردم برای فروش اینترنتی در سایت درج کنم ولی متن کامل همه این پایان نامه ها با فرمت ورد موجود هستش

همگی از دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

از تمام گرایش ها هم می تونید توش پیدا کنید :

جامعه شناسی،مردم شناسی ،پژوهش اجتماعی ،توسعه روستایی ، رفاه اجتماعی و…

اگر کسی خواست به این  ایمیل  پیام بدهید :

info@fuka.ir

قیمت برای هر کدام 17 هزار تومان

«بررسی تأثیر ویژگیهای اجتماعی – جمعیتی خانواده بر محرومیّت تحصیلیِ فرزندان در ایران
بررسی ابعاد و مؤلفه‌های شکل‌دهنده ساختار طبقات اجتماعی و سبک زندگی
هویت قومی در اینترنت(بررسی عملکرد اینترنتی گروه های قومی آذری، بلوچ، ترکمن، عرب خوزستانی و کرد)
بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر گرایش روستاییان به مشارکت اجتماعی(مطالعه موردی روستای کرفس از توابع شهرستان رزن

بررسی عوامل اجتماعی وفرهنگی مؤثر برمشارکت روستائیان درطرحهای عمران روستایی-دهستان شروینه ازتوابع شهرستان جوانرود

عوامل اجتماعی موثر بر انتخاب گروه‏های مرجع توسط دانش ‏آموزان مهاجر روستایی(مطالعه موردی شهر قدس)
پژوهش تطبیقی در زمینه توسعه اقتصادی- اجتماعی جامعه عشایری تالش، قبل و بعد از اسکان مطالعه موردی؛ روستای طولارود
نقش تعاونیهای فرش دستباف در حذف واسطه‏های فرش(مطالعه تجربی تعاونی فرش دستباف میبد
عنوان نقش اعتماد اجتماعی در میزان کارایی شوراهای اسلامی مطالعه موردی مراکز دهستان بخش مرکزی شهرستان سندج
بررسی ابعاداقتصادی- اجتماعی مهاجرت های روستایی درشهرستان گچساران (مطالعه موردی دهستان بابویی )
«نخبگان قدرت در شهر تهران» نقش تصمیم‌گیران در مسائل اجتماعی

بررسی انسان‌شناختی سبک زندگی مهاجران هزاره افغانستانی(شهرک قائم قم )

بررسی انسان‌شناسانه پدیده کودکان کار خیابان درشهر کرج

بررسی مردم شناختی روستای سرتک زر در شهرستان کهنوج ( با تأکید بر مسکن ، پوشاک و خوراک )

بررسی فرهنگ سیاسی و نظام طایفه‌ای در شهر دلفان

سازماندهی فضایی خانه و فرهنگ مطالعه موردی خانه‌های تاریخی کاشان

فرهنگ نظام اداری ـ مدیریتی ایران (مطالعه موردی وزارت جهاد کشاورزی)
مشارکت اجتماعی زنان و تأثیر آن بر رفاه خانواده(مطالعه موردی در منطقه 9 شهر تهران)
بررسی عوامل اقتصادی- اجتماعی مؤثر در اشتغال مجدد بازنشستگان تحت پوشش سازمان تأمین اجتماعی (شهرتهران)
تأثیر رفاه خانواده بر موفقیت تحصیلی دختران (بررسی سال سوم مقطع متوسطه مدارس دولتی مناطق 1 و 17 شهر تهران)

بررسی جایگاه بازارچه‌های مشترک مرزی در وضعیت رفاهی مرزنشینان(مطالعه موردی بازارچه‌های مرزی سردشت و پیرانشهر)
تغییرات اجتماعی و سینما1384-1374
سینمای ممنوعه در ایران پس از انقلاب(تحلیل محتوای فیلمهای دوگانه و ممنوعه)

بررسی جامعه‌شناختی بحران‌هویت درجامعه معاصر ایران
بررسی عوامل خانوادگی موثر در ایجاد و تقویت انگیزش پیشرفت نوجوانان دختر (18-14) ساله در دبیرستانهای دولتی روزانه نواحی چهارگانه آموزش و پرورش شهرستان کرج

بررسی ابعاد اجتماعی، فرهنگی و جمعیت شناختی ازدواج خویشاوندی در ایران
مطالعه وضعیت فعالیت و اشتغال جمعیت با تأکید بر اشتغال دانش آموختگان آموزش عالی شهرستانهای استان مازندران

بررسی وجوه اجتماعی- جمعیتی ازدواج زودهنگام زنان در ایران

بررسی عوامل مؤثربر آگاهی و عمل شهروندی جوانان

بررسی عوامل خانوادگی مؤثر بر فرار دختران از منزل در شهر تهران

بررسی عوامل یادگیری اجتماعی رفتاردینی

تفاوتهای اساسی بین مناطق در پذیرش نوآوری(با تکیه بر پذیرش کشت ارقام پرمحصول برنج مطالعه موردی دو روستا در آمل)

بررسی اعتماد اجتماعی شهروندان به عنوان مولفه موثر بر مشارکت و همکاری آنان با شهرداری (مطالعه مناطق 22گانه تهران)
مهناز مقبول اقبالی

بررسی پدیده کودکان کار ( مطالعه موردی شهر اردبیل )
مطالعه میزان و کیفیت استفاده از اینترنت در ایران و تأثیر آن بر میزان مشارکت سیاسی مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه تهران

بررسی جامعه شناختی جشن های سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران (با تأکید بر رویکرد وحدت ملی، امنیت ملی و تهدیدزدایی)
بررسی میزان اثربخشی شوراها(مقایسه تطبیقی شورای شهر تهران و اصفهان)
رسانه ها ، جرائم اجتماعی و احساس امنیت و آگاهی(تاثیر انعکاس جرائم اجتماعی در مطبوعات بر میزان احساس امنیت و آگاهی شهروندان تهرانی)
بررسی جامعه شناختی احساس ناامنی جنسی زنان وعوامل موثر برآن( مطالعه موردی دربین زنان 15 الی 29 ساله در شهر تهران)

بررسی نقش برنامه های ماهواره ای خارج از کشور، در تغییر رفتارهای اجتماعی جوانان شهر تهران (با تاکید بر مُدگرایی)

تحلیل محتوای عکسهای نهمین انتخابات ریاست جمهوری

تعیین میزان رضایت شغلی زنان شاغل در روزنامه همشهری نسبت به ابعاد و جنبه‌های مختلف وضعیت شغلی آنها و یافتن عوامل مؤثر در افزایش میزان خشنودی شغلی

‌بررسی کیفیت زندگی مرتبط با سلامت (HRQL) سالمندان بالای 60 ساله و بالاتر شهر رامهرمز.

بررسی نقش سرمایه اجتماعی متجلی در نهادهای مشارکتی (شورای اسلامی روستای دهنگ) در فرایند توسعه محلی (¬روستای دهنگ

بررسی و توصیف علمی تأثیر شاخصهای رفاهی بر موفقیت تحصیلی

پیامد های اجتماعی –فرهنگی ناباروری زنان مطالعه موردی تهران

بررسی تاثیر نظام مالیاتی بر توزیع درآمد

عوامل مؤثر از قبیل اشتغال زنان، مشارکت مردان،تحصیلات زنان،استفاده از وسایل جلوگیری،قومیت،سن زنان،مشارکت مردان در برنامه های تنظیم خانواده و… بر باروری با تأئید برنقش توسعه در شهرستان آبادان

بررسی تفاوت میزان باروری در طبقات اجتماعی مختلف در شهر اهواز

پایان نامه رشته ارتباطات-تحلیل نشانه شناختی بازنمایی هویت کُردی در سینمای ایران بعد از انقلاب 1357(مطالعه فیلم¬های سینمای ژانر جنگی و ژانر اجتماعی کارگردانان غیرکُرد ایرانی)
پایان نامه گرایش مدیریت توسعه بررسی پیامدهای اعتبارات خرد روستایی برتوانمندسازی اقتصادی زنان سرپرست خانوار روستایی با تاکید بر طرح حضرت زینب کبری (س)
بررسی هویت قومی وملی کردها

گرایش انسان شناسی – بررسی انسان‏شناختی استراتژی‏های قدرت زنان کُرد(بررسی موردی زنان طبقه متوسط شهرستان سنندج)

رساله جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد برنامه ریزی رفاه اجتماعی «بررسی آسیب های اقتصادی-اجتماعی اچ آی ویایدز بر خانواده های مبتلا به ایدز و واکنشهای آنان» (مطالعه موردی مرکز بهداشت غرب تهران

رساله برای دریافت درجه کارشناسی ارشد دررشته جامعه شناسی توسعه روستایی بررسی مشارکت روستاییان درتوسعه (مطالعه موردی در استان کردستان)

پایان نامه کارشناسی ارشد رشته توسعه اجتماعی بررسی اثر و پیامدهای توسعه صنعتی بر توسعه اجتماعی در منطقه احمدآباد مستوفیبا تاکید بر دانش آموزان دوره دبیرستان

پایان‌نامه برای دریافت درجه کارشناسی‌ ارشد در رشته ارتباطات اجتماعی-جهانی‌گرایی قومی و مصرف رسانه‌ای-مطالعه موردی مصرف رسانه‌ای تلویزیونی ترکمنهای جرگلان

دانشکده علوم اجتماعی گروه توسعه روستایی پژوهش تطبیقی در زمینه توسعه اقتصادی- اجتماعی-جامعه عشایری تالش، قبل و بعد از اسکان( مطالعه موردی؛ روستای طولارود
بررسی جامعه شناختی کلیشه‌های جنسیتی و ساخت خانوادهدر سریال‏های تلویزیونی ایرانی

بررسی پیامدها و آثار ICTs در توسعه و بخصوص توسعه روستایی

بررسی جمعیت و مهاجرپذیری شهر تهران

پایان نامه دکتری – رشته جامعه شناسی نظری – فرهنگی -عنوان -تحلیل اجتماعی گفتمان فولکلور در ایران معاصر-( نمونه مورد مطالعه حوزه فولکلور ترکمن

بهره وری و خرسندی از وب لاگ نویسی در بین دختران و پسران شهر تهران
رساله بازنمایی هویت اجتماعی روشنفکر در سینمای بعد از انقلاب

بررسی میزان مشارکت زنان عضو شورای اسلامی روستایی در مدیریت مربوط به روستا وعوامل موثر برآن
گردشگری روستایی وآثار اقتصادی و اجتماعی آن بر توسعه منطقه ای( مطالعه موردی آبگرم لاریجان آمل)

تبیین عوامل مؤثر بر وضعیت رفاهی خانواده‏های شاغل درکوره‏های آجرپزی در شهر وایقان

بررسی احساس تعلق به هویت ملی و قومی در بین جوانان شهر پیرانشهر

بررسی رابطه استفاده از بازیهای رایانه ای و ارتباطات میان فردی نوجوانان
رویکردی فـرهنگی بر آمـوزشهای جـنسی (نمونه موردی مدارس راهنمایی و دبیرستانهای دخترانه شهر تهران

بررسی فرهنگ‌پذیری مهاجران (فصلی) روستای فرهادآباد ازشهرستان دلفان به شهر تهران

بررسی مقایسه‌ای وضعیت اشتغال مهاجرین روستا- شهری وشاغلین بومی در مناطق شهری ایران

مقایسه ویژگیهای اقتصادی،اجتماعی وجمعیتی مهاجرین و افراد بومی

بررسی عوامل اجتماعی وفرهنگی مؤثر برمشارکت روستائیان درطرحهای عمران روستایی
بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر گرایش روستاییان به مشارکت اجتماعی (مطالعه موردی روستای کرفس از توابع شهرستان رزن )
تحلیل ارتباطی برنامه‌سازی در سازمان صدا و سیما؛مطالعه موردی برنامه‌سازی ویژه نوجوانان
فشارهای روانی، تنش‏ها، چالش‏ها و تکنیک‌های مقابله در ارتباطات انسانی مطالعه موردی زوج‏های بین فرهنگی
میزان آسیب پذیری اجتماعی سالمندانمیزان آسیب پذیری اجتماعی سالمندان

بررسی رابطه بین خدمات کمیته امداد و توانمند سازی اقتصادی، اجتماعی و روانی زنان سرپرست خانوار
بررسی تأثیر ابعاد متفاوت استقلال بر رفتارباروری زنان در ایران
دروازه‌بانی در روزنامه‌ها بررسی تغییرات در اخبار اخذ شده از خبرگزاری‌ها
حکومت الکترونیک در ایران-مطالعه و ارزیابی برنامه‌ها، رویکرد مدیران و وب‌سایتهای‌ دولتی
نقش معلمان در توسعه مناطق روستایی

حافظـه جمعـی و روایـت با تأکید بر رمان تاریخ‌گرا و نگاهی به رمان فارسی دهه چهل

– بررسی عوامل اجتماعی و جمعیتی مؤثر بر سن ازدواج زنان ترکمن شهر بندرترکمن

تبیین نقش و جایگاه فن آوری اطلاعات و ارتباطات بر توسعه روستایی با تاکید سرمایه اجتماعی

رساله برای دریافت درجه دکتری در رشته جامعه شناسی زندگی روزمره در مراکز خرید(مطالعه موردی مراکز خرید در شهر تهران

تلویزیون و هژمونی فرهنگی(قرائت‌های زنان از سریال‌های تلویزیونی)
دوفضایی شدن جهان تفاوت های جنسیتی دربازنمایی هویت در فضای واقعی و فضای وبلاگ
فشارهای روانی، تنش‏ها، چالش‏ها و تکنیک‌های مقابله در ارتباطات انسانی مطالعه موردی زوج‏های بین فرهنگی

جهان‌نگری ایرانی در فضای دو جهانی شده
پایان‌نامه برای دریافت درجه کارشناسی ‌ارشد در رشته مطالعات فرهنگی و رسانه- منازعات قدرت و تکوین تاریخی میدان تولید سینمای ایران
بررسی نقش سرمایه اجتماعی متجلی در نهادهای مشارکتی (شورای اسلامی روستای دهنگ) در فرایند توسعه محلی (¬روستای دهنگ)

مهاجرت از شهر به روستامطالعه موردی روستای کاظم¬آباد از توابع شهرستان رباط¬کریم

بررسی مشارکت روستاییان درتوسعه کشاورزی(مطالعه موردی در استان کردستان)

مطالعه‌ای در زمینه گرایش جنگل‌نشینان بندپی شرقی به پذیرش خروج دام از جنگل

انجام پژوهشی جامعه‌شناختی پیرامون سبک زندگی در طبقات بالا،‌ متوسط و پایین و همچنین بررسی ابعاد و مؤلفه‌های شکل‌دهنده ساختار طبقات اجتماعی و سبک زندگی

برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید.

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده درج نمی شود

تکه هایی از متن به عنوان نمونه :

مقدمه

از عصر روشنگری و همزمان با رشد جریان عقلگرایی، این ایده که «افول دین حتمی است» در محافل روشنفکری غرب فراگیر شد. این ایده از دو جهت تقویت میشد: یکی، به دلیل جدایی روزافزون نهادهای دینی از نهادهای سیاسی و اقتصادی و دیگری، به دلیل کشفیات و نظریه های جدید عملی و ایدئولوژی های فکری که با ادعاهای کلیسا –بعنوان نهاد متولی دین – در مورد طبیعت و انسان که بصورت نیرویی بیبدیل در کشورهای حامل 1 ناهمخوانی های بسیار داشت. فرآیند فراگیر نوسازی مدرنیته در آمده بود به همراه تبیینها و تفسیرهای غیردینی که از طبیعت، جامعه و هستی انسان توسط نظریه های جدید علمی و ایدئولوژی های فکری ارائه میشد، نفوذ و حضور اجتماعی دین را به چالش میکشید و کارویژههایی را که در گذشته بر عهده دین بود برعهده نهادهای غیردینی مینهاد. کاهش نفوذ دین در حوزه عمومی و عقبنشینی دین از بسیاری از حوزههایی که قبلاً در آن حضور داشت این ایده را تنها در سطح ساختی جامعه محدود نمی شود بلکه روز به روز بر تعداد 2 تقویت کرد که عرفی شدن کسانی که مبتنی بر تفسیر دینی از جهان زندگی میکنند نیز افزوده میشود. بنیانگذاران جامعه شناسی دین- ماکس وبر و امیل دورکیم – پیشبینی میکردند که با رشد علم و عقلانیت و تخصصی شدن امور، روز به روز انحصار دین بر نهادهای جامعه، اخلاق و ذهن عمومی کاسته خواهد شد تا جاییکه این روند به محو دین سنتی منجر خواهد شد. در قرن بیستم، در دهه 50 و 60 میلادی، بسیاری از جامعه شناسان دین با تأیید نظر اسلاف خویش، عرفیشدن ذهنی را نتیجه حتمی عرفی شدن عینی میدانستند و کمرنگ شدن نقش نهادها، سمبل ها و نمادهای دینی در جامعه را پیش بینی میکردند. پیتر برگر از پیشقراولان نظریه عرفی شدن، افول دین در دو سطح را پیش بینی میکرد: سطح 3 ساختی جامعه (عینی) و سطح فردی (ذهنی). بعلاوه، وی به روند عرفی شدن درون دینی نیز قائل بود، یعنی روندی که طی آن محتوای دین روز به روز از مضامین مربوط به ماوراء طبیعت و جهان آخرت تهیتر، و نهادهای دینی هر چه بیشتر با جامعه عرفی شده سازگار خواهند شد. 1 -Modernization 2 – Secularization 3 – Peter Berger مقدمه ٢ خیزش های دینی در قالب جریانات فکری و اجتماعی در نیمه دوم قرن بیستم بویژه دهه های هفتاد و هشتاد میلادی اما، نشان از واقعیتی دیگر داشت. پیش بینی بنیانگذاران جامعه شناسی دین غلط از آب در آمده بود. ظهور دوباره دین و حضور فعال آن در صحنههای اجتماعی و سیاسی در کشورهای در حال توسعه و نیز در کشورهای صنعتی پیشرفته، بسیاری از جامعه شناسان را بر آن داشت تا بر نقش فعال دین در دنیای کنونی صحه گذارند و به تبیین خیزش ها و جنبش های دینی و نسبت آن با سیاست بپردازند. از جمله این نظریه پردازان پیتر برگر است. وی در یک چرخش قابل توجه در بخشی از آراء قبلی خود در باب عرفی شدن و وضعیت دین در دنیای کنونی، اذعان میکند: «نمیتوان گفت ما در جهانی سکولار زندگی میکنیم. بجز چند مورد استثناء، جهانی که ما در آن زندگی میکنیم همانند گذشته آکنده از احساسات دینی است و در برخی مناطق این احساسات بسی بیشتر از گذشته است» (برگر، 18 :1380). وی تصریح میکند اولاً، دین در دنیای کنونی با پیوند دوباره با سیاست و اجتماع تأثیری مهم و غیر قابل انکاری بر فرآیند توسعه در بسیاری از جوامع، سیاست جهانی و مباحث اساسی دنیای کنونی -حقوق بشر، عدالت، جنگ و صلح- خواهد داشت. ثانیاً، عرفی شدنِ عینی لزوماً با عرفیشدنِ ذهنی ارتباط ندارد؛ چه در یک جامعه در سطحِ ساختی سکولار، دین در سطح فرهنگی و آگاهی فردی جایگاه و منزلت بلند مرتبهای داشته باشد و یا بعکس(همان، ص19). برگر با اشاره به ظهور نظریه های جدید علمی بویژه در حوزه های علوم طبیعی (فیزیک، کیهان شناسی و …)، چالشهایی که در قالب نظریات ضد مدرن ظهور یافته، و نیز نیاز مبرم دنیای جدید به اخلاق و در نتیجه فراهم شدن شرایط لازم برای زیست ادیان در دنیای کنونی، معتقد است که مدرنیته لزوماً به افول دین نمیانجامد (برگر، 1980)؛ تجربیات کشورهای در حال توسعه نشان میدهد که فرآیند نوسازی در آنها بعنوان فرآیندی تکخطی و بیبدیل به چالش کشیده شده بطوریکه در بسیاری از این 4 کشورها نیروهای نوسازی ستیز که توانی به اندازه نیروهای حامی نوسازی دارند، ظهور یافته اند و سرنوشت این کشورها درگرو نحوه تعامل این نیروها است. در کشورهای صنعتی نیز فرآیند نوسازی را بوجود آورده است که در قالب جنبشها و سبکهای جدید زندگی ظهور یافتهاند. 5 نیروهای نوسازیزدا 4 – Counter-Modernization 5 – De-modernization مقدمه ٣ اما وضعیت این نیروها در ایران چگونه است؟ پاسخ به این سوال یعنی تبیین وضعیت تعامل نیروهای نوسازی و نوسازی ستیز در سطح کلان و نیز نحوه تعامل آگاهی مدرن (آگاهی حاصل از مهمترین نهادهای مدرن, یعنی بوروکراسی و تولید صنعتی) با آگاهی دینی در جامعه ما، میتواند روشنگر بسیاری از چالشهای موجود در جامعه باشد. این همان چیزی است که این رساله در کانون توجه خود قرار داده است( البته نه در سطح کلان بلکه در سطح میانی جامعه، یعنی در دانشگاه بعنوان یک نهاد میانی در جامعه). و در واقع، این رساله دو هدف را دنبال میکند: نخست بررسی میزان چندگانهشدن زیست جهان دانشجویان و میزان موجهنمایی دینی(مقبولیت تعاریف، مضامین و نمادهای دینی) در این وضعیت و دوم، تأثیر چندگانه شدن آگاهی زندگی روزمره دانشجویان بر باورها و عقاید دینی آنها. چارچوب نظری این رساله مبتنی بر آراء پیتر برگر است. از زمانی که وی به همراه توماس لاکمن کتاب پرخواننده «ساخت اجتماعی واقعیت, 1375» را نوشت, در واقع، بنیان نظریی را برای خود برگزیـد که تقریبا در تمامی آثارش به آن پایبند بوده است. وی این بنیان نظری را در جامعه شناسی پدیداری قـرار داده بود تا توجه جامعه شناسی شناخت را از “ایدئولوژ ی” به “شناسایی زندگی روزمـره” جلـب کنـد. بنابراین در فصل اول از بخش نظری به معرفی و تبیین این بنیان نظری خواهیم پرداخـت. در فـصل دومِ این بخش رویکردهای گوناگون جامعه شناختی به دین معرفی خواهند شد بویژه، رویکرد پدیدارشناسـیی ” در مورد دین پرورانده، معرفی خواهد شد. و در فـصل سـوم بـه آراء 6 که برگر در کتاب “سایبان مقدس جامعهشناسان کلاسیک در باب عرفی شدن خواهیم پرداخت. در ایـن فـصل بـویژه آراء دوره اول و دوم برگر در مورد عرفی شدن شرح داده خواهد شد. و سرانجام، در فصل چهارم این بخش به منظـور فـراهم آوردن مقدمهای برای ورود به بخش تجربیِ رساله، خلاصهای از چارچوب نظری تحقیق خواهد آمد. بخش دوم این رساله پژوهشی تجربی است در دانشگاه امیرکبیـر بـه منظـور بررسـی نـوع تعامـل آگاهی مدرن و آگاهی دینی در آن. در فصل اول از این بخش (فصل ششم) به تبیین هـدف ایـن بخـش , تدوین سوالات و فرضیه های تحقیق, تعریف عملیاتی متغیرها, روش تحقیق و تعیین حجم پرداخته شـده است. فصل هفتم توصیفی است از نتایج حاصل از پیمایشِ صـورت گرفتـه در دانـشگاه امیرکبیـر. فـصل 6 -Berger, Peter L. (1967). Sacred Canopy; Elements of a Sociological Theory of Religion, Anchor Books/ Doubleday. مقدمه ۴ هشتم به آزمون فرضیهها اختصاص یافته است و فصل نهم به جمعبندی و نتیجهگیری. در بخش ضـمائم کانون های فرهنگی و هنری و تشکلهای دانشجویی دانشگاه امیرکبیر معرفی شـده انـد و لیـست برنامـه هـا وفعالیت های آنها ارائه شده است.

برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید.

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد «M.A»

رشته : علوم اجتماعی

گرایش : جمعیت شناسی

عنوان:

بررسی نقش عوامل اجتماعی و فرهنگی بر تعیین آرزوهای شغلی

دانش آموزان دختر دوره ی متوسطه شهرستان اندیمشک

استاد راهنما:

دکتر نصراله پورافکاری

استاد مشاور:

 دکتر امیرعلی درستی

نگارش:

*******

تابستان90

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده درج نمی شود

تکه هایی از متن به عنوان نمونه :

1-1 مقدمه :

اشتغال از جمله مسائلی است که همواره ذهن انسان ها، دولت ها و ملت ها را به خود مشغول داشته است. هر چند شغل و حرفه به ظاهر، به بعد اقتصادی – معیشتی انسان ها مربوط می شود، ولی با بعد فردی، خانوادگی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی آنان نیز ارتباط تنگاتنگ دارد. رضایت شغلی حوزه ای است که در آن دیدگاه های روان شناختی اجتماعی، جامعه شناختی، اقتصادی، علوم سیاسی و تربیتی هر یک به سهم خود در آن سخن گفته اند. امروزه در هر کشوری، هزاران هزار شغل و حرفه وجود دارد که افراد به آن اشتغال داشته و از این طریق، به زندگی خود ادامه  می دهند.

آنچه همواره مورد توجه روان شناسان و اندیشمندان علوم اجتماعی بوده رضایت شغلی افراد و آثار این رضایت در روحیه آن ها و بازدهی کارشان می باشد. اگر کسی به شغل خود علاقه مند باشد، خلاقیت و استعداد وی در زمینه کاری اش شکوفا خواهد شد و هرگز دچار خستگی و افسردگی نخواهد شد. به عکس، اگر کسی از حرفه اش راضی نباشد، هم خودش دچار افسردگی و سرخوردگی می شود و هم کارش بی نتیجه خواهد بود و از این رهگذر، جامعه نیز دچار آسیب خواهد شد (محسنی تبریزی و میرزایی، 1383، 8).

آرزوهای هر انسانی نمادی از سازمان شخصیت اوست و زندگی مجموعه ای از هدف ها و آرزوهای هر فرد است. یکی از راه های شناسایی انسان ها که روان شناسان هم به آن توجه دارند، پی بردن به آمال و آرزوهای آنها بوده است. آرزوهای افراد می تواند برای خود آنها و جامعه آنها و جامعه آثاری مثبت و سازنده و یا مخرب و ویرانگر به همراه داشته باشد. به عنوان مثال، آرزوی پرواز برای برادران رایت، منشأ خلق وسیله ای به نام هواپیما شد که این ابداع، تأثیر شگرفی بر دنیای ارتباطات و ابعاد زندگی انسان گذاشت. در مقابل، آمال و آرزوهایی هم وجود دارند که ریشه در انگیزه های خود خواهانه و نادرست برخی دیگر از افراد دارند. بخش قابل توجهی از جمعیت جامعه ما و شهرستان اندیمشک را نوجوانان و جوانان تشکیل می دهند. نوجوانان، در آستانه بلوغ، با ظرفیت و توان ذهنی و روانی بالا، آمال و آرزوهای بسیاری را در سر می پرورانند. مطالعه، بررسی و شناخت این آرزوها امری واجب و ضروری است. از این نظر که با شناخت آنها می توان انگیزه های آفریننده و خلاق را از انگیزه های مخرب و ناپسند تمایز کرد و به منظور تقویت، باروری و تحقق آرزوهای مطلوب و سازنده و بازداری و تغییر نگرش های حاکم بر آرزوهای نامطلوب و مخرب همت گماشت.

انتخاب شغل فرآیند مهمی در زندگی است که بر همه جنبه های زندگی فرد تأثیر می گذارد و در عین حال، برخاسته از انتظارات شغلی فرد است که متأثر از عوامل متعدد اجتماعی و اقتصادی است. شغل موضوعی است که انتخاب آن تصادفی نیست، نیازمند عوامل بسیاری است که عبارتند از:

الف) وضعیت جسمانی

هر شغل به خصوصیات جسمانی مشخصی نیاز دارد. در برخی مشاغل، جثه بزرگ و قوی لازم است، در حالی که در برخی مشاغل ممکن است این امر مانع از انجام وظایف باشد. همچنین در بعضی مشاغل، وجود و سلامت دست و پا لازم است، در حالی که در برخی دیگر، فقدان و یا نقص دست و پا و سایر اعضا مشکلی به وجود نمی آورد.

ب) برخورداری از استعداد کافی

استعداد یکی از عوامل مهم در انتخاب شغل و ادامه اشتغال موفقیت آمیز است. استعداد به معنای مهیا شدن، آمادگی و توانایی بر انجام کاری است. توانایی فطری فرد که به یادگیری او کمک می کند و آن را تسریع می نماید. بدین معنا، استعداد نحوه و میزان یادگیری را در زمینه های گوناگون در آینده پیش بینی می کند و کسی که در زمینه خاصی استعداد دارد، از تجربیات خود در آن مورد بهره بیش تری می برد.

ج) داشتن میل و رغبت

میل و رغبت به معنای میل داشتن و خواستن و آرزوی چیزی است. همچنین احساس خوشایند یا تمایل و کنجکاوی نسبت به چیزی یا موضوعی، «رغبت» نامیده می شود. رغبت انگیزه مهمی برای تلاش و حرکت انسان به حساب می آید. موفقیت در انجام هر شغلی، مستلزم داشتن رغبت است.

د) داشتن امکانات فردی – اجتماعی

علاوه بر موارد مذکور، عوامل دیگری نظیر شخصیت فردی، واقع نگری، امکانات محیطی و نیازهای جامعه در انتخاب شغل تأثیر بسزایی دارد (شفیع آبادی، 1388، 144).

روان شناسان معتقدند زمانی که فرد، «هویت جنسی» خود را شناخت، به تدریج «آرزوهای شغلی» در او پایدار می شود. مثلاً دخترها به کارهای ظریف و پر حوصله علاقه مندند و به عکس، پسرها به کارهایی که احتیاج به نیروی جسمانی دارد، علاقه بیشتری دارند.

به طور خلاصه، می توان گفت: عوامل فردی از قبیل وضعیت جسمانی، استعداد، رغبت و صفات شخصیتی، عوامل اجتماعی مانند فشار خانواده، ارزش های اجتماعی و فرهنگی، میزان امکانات هر جامعه و فرصت هایی که در اختیار افراد قرار می دهد، عوامل اقتصادی همانند فقر و بیکاری و نیز وراثت و جنسیت در انتخاب شغل مؤثر است،لذا هدف از پژوهش حاضر ،بررسی نقش عوامل اجتماعی و فرهنگی بر تعیین آرزوهای شغلی دانش آموزان دختر دوره ی متوسطه شهرستان اندیمشک می باشد.

1-2 بیان مساله

بدون شک، مهم ترین عاملی که آهنگ رشد و توسعه اقتصادی- اجتماعی را تسریع می بخشد منابع انسانی آن جامعه است. هر جامعه انسانی نیز متشکل از زنان و مردانی است که تحت روابط متقابل اجتماعی، در عین وابستگی متقابل هر یک از دو جنس به یکدیگر، نقش و کارکرد ویژه ای را ایفا می کنند و بی تردید زنان، به عنوان نیمی از جمعیت نیز، تأثیر مستقیمی در توسعه جامعه دارند. لذا استراتژی های یک جامعه توسعه یافته، لازم است بر مبنای مشارکت هر چه  فعال تر زنان در اموراقتصادی، سیاسی و اجتماعی پی ریزی گردد.

در قلمرو علوم انسانی، علی الخصوص در حوزه های جامعه شناسی کار و شغل و مکاتب روانشناسی صنعتی، مفهوم کار، طبیعت و ماهیت آن، کارکردها، آثار و نتایج آن، عوامل موجده و متغیرهای تاثیرگذار بر آن و نقشی که کار، تولید و آفرینندگی در حیات اجتماعی انسان ها ایفا می کند از ابعاد و جهات مختلف مورد تدقیق و تحقیق قرار گرفته است.

انتخاب شغل و آمادگی برای اشتغال یکی از مهمترین تکالیف مربوط به دوران رشد است که نوجوانان و جوانان در جوامع مختلف، بویژه در جوامع صنعتی، با آن مواجه می شوند. اگر چه این مساله همیشه برای
پسران مصداق داشته، اما شواهدی وجود دارد که سال­های اخیر برای دختران نیز اهمیت پیدا کرده است. عوامل اقتصادی و اجتماعی، بین تجربیات روزمره نوجوانان و دنیای کار فاصله انداخته است. یکی از مهمترین عوامل اجتماعی که بر آرزهای شغلی نوجوانان تاثیر می گذارد خانواده است. آرزوهای شغلی نوجوانان و جوانان با خواسته های والدین آنان برای موفقعیت های شغلی فرزندانشان رابطه دارد.
به نظر می رسد که مادران و پدران اثرات متفاوتی بسته به سن فرزندان بر ارزش های شغلی فرزندان خود دارند. مادرانی که شاغل هستند نگرش مثبتی نسبت به کار خود، به عنوان یک زن و نیز یک نیروی کار دارند و می توانند الگوهای شغلی مثبتی برای فرزندان خود باشند تا آن حد که پدران بتوانند نگرش مثبتی
نسبت به زنان به عنوان نیروی کار داشته باشند. وضعیت اجتماعی و اقتصادی خانواده تاثیر نیرومندی بر انگیزش والدین نسب به کار دارد که آن هم به نوبه خود بر آرزوهای شغلی نوجوانان و جوانان تاثیر می گذارد (شفیع آبادی، 1388: 149).

تحقیقات نشان می دهد که پدران طبقه متوسط تاثیر قابل توجهی برآرزوهای شغلی پسران و دختران خود دارند. پدران طبقه پایین تاثیر کمتری دارند و بیشترین تاثیر را پدرانی داشته اند که وضعیت طبقه بالا را داشته و رابطه بسیار نزدیکی با پسران خود دارند .همچنین تحقیقات نشان داده است که دخترانی که
موفقیت های بالایی داشته اند رابطه خوبی با پدران خود دارند. همسالان و دوستان نیز به میزان زیادی می توانند بر آرزوهای شغلی دختران تاثیر داشته باشند. مطالعات نشان می دهد که مشاوران آنطور که باید در مشاوره شغلی موفق نبوده اند بسیاری از مشاوران شغلی در مورد مشاغل زنان نگرشهای قالبی و
جنسیتی دارند. نیاز است که بر تعداد مشاوران افزوده شده و آنها را برای مشاوره و نیازهای شغلی از جمله امکان استفاده از دستگاههای کامپیوتری، تصمیم گیری شغلی، مورد آموزش قرار دهند. طبقه اجتماعی و
اقتصادی به دلایل متعددی بر آرزوهای شغلی دختران تاثیر می گذارند. نخست: نوجوان به طور معمول سطوح آموزشی و شغلی را آرزو می کنند که با آن آشنا هستند. دوم : به نظر می رسد طبقه اجتماعی-
اقتصادی امکان دستیابی به برخی مشاغل را تعیین می کند. و سوم اینکه طبقه اجتماعی و اقتصادی بر ادراک نوجوانان از فرصت های شغلی موجود برای وی تاثیر می گذارد.
به دلایل زیادی طبقه اقتصادی- اجتماعی پایین تر احتمال کمتری، برای دستیابی به مشاغل طبقه بالاتر را دارا هستند از جمله این دلایل عبارتند از:  تحصیلات پایین، فرصت های کمتر برای آموزش پیشرفته به علت تحصیلات پایین و محدودیت های مالی و عدم آشنایی با مهارتهای اجتماعی و ارزشهای طبقه متوسط.

هوش و استعداد نیز به نوبه خود بر آرزوهای شغلی نوجوانان تاثیر گذار است. تحقیقات آشکار ساخته که نوجوانان باهوش تر، آرزوهای شغلی و آموزشی بالاتری نسبت به همسالان کم هوش تر خود دارند. احتمال کمی وجود دارد که این در مورد دختران صحت داشته باشد، همچنین نوجوانان باهوش تر تصمیمات شغلی واقع گراتری می گیرند، یعنی احتمال بیشتری وجود دارد که مشاغلی با توانائی ها، علایق وفرصت­های شغلی خود انتخاب کنند. نوجوانان امروز اغلب نسبت به شرایط و فرصت های شغلی یا بی اطلاعند یا اطلاعات نادرست دارند. آنها همچنین در مورد مهارتها و علائق خودشان و فرایند تصمیم گیری شغلی اغلب بسیارکم می­دانند (ایران محبوب و طاهریان فرد،1383). علاوه براین وضعیت اقتصادی موجود بسیاری
از کشورها بر نوجوانان فشار می آورد تا هر شغلی بدست آورند. در جامعه ما به طور عموم برنامه ها دبیرستانی و دانشگاهی با توجه به آموزش شغلی افراد نوجوان طراحی نشده است به جز دبیرستان های فنی تاکید اصلی آموزش بر باسواد کردن افراد متمرکز است. برخی انتقاداتی که از نظام آموزشی می شود این است که فارغ التحصیلان مدارس و دانشگاه­ها، مهارت­های شغلی و مناسب بازار را فرا نمی گیرند بسیاری از دانش آموزان بین برنامه های تحصیلی خود و مشاغل آینده رابطه ای نمی بینند، همچنین باعث شده است
که آنها در انتقال از نقش دانش آموز به نقش نیروی کار مشکلاتی داشته باشند. بسیاری از این مشکلات در صنعتی شدن فرایندجوامع ریشه دارد.

مطالعات انجام‌شده نشان می‌دهد که جوانان تصویر روشنی از شغل آینده ندارند بر این اساس بر آن شدیم تا در پژوهش حاضر به بررسی آرزوهای شغلی دختران شهرستان اندیمشک بپردازیم

1-3 اهمیت و ضرورت پژوهش

دانش ­آموزان دوره متوسطه چون با انتخاب شغل و اشتغال فاصله چندانی ندارند مقدمات اشتغال آنان باید فراهم شود. در پایان این دوره دانش­آموزان باید با توجه به آموخته هایشان بتوانند به بازار کار وارد شوند و مسئولیت شغلی را بپذیرند و زندگی مستقلی را آغاز کنند. دانش­آموزان در این دوره باید اطلاعات دقیق­تری درباره خصوصیات خود و مشاغل کسب کنند و با امکانات و فرصت های استخدامی جامعه بخوبی آشنا شوند. اطلاعات شغلی در دوره متوسطه باید دانش­آموزان را به اشتغال و انتخاب شغل بطور جدی علاقمند سازد و آنان را به تفکر درباره مشاغل ترغیب کند تا مناسب ترین شغل را برگزینند (شفیع­آبادی، 1388: 127).

انتخاب شغل فرآیند مهم و پیچیده‌ای است که به عوامل متعدد بستگی دارد. انتخاب شغل برای هر فرد یکی از مراحل مهم زندگی اوست که جریان زندگی وی را شکل داده و آنرا هدفمند می‌کند. انتخاب شغل جریان مستمری است که در یک دوره طولانی- نه در یک لحظه- به وقوع می‌پیوندد. عمل انتخاب مستلزم آن است که فرد احتیاجات را بشناسد، به معضل‌های انتخاب آگاهی یابد، ارزش‌ها را تعیین کند و اولویت‌ها را معین سازد. هر کدام از ما انسانها وقتی به سنی می‌رسیم که باید از خانواده خود مستقل شویم، ناگزیر از انتخاب شغل هستیم. بنابراین در جوامع امروزی، داشتن شغل برای حفظ عزت نفس فرد مهم است. کار معمولاً عنصر شکل دهنده‌ای در ترکیب روانی مردم و فعالیت های روزانه آنهاست. انسان بیکار فردی است که نه تنها سربار دیگران است، بلکه در درون خود نیز احساس پوچی و سرگردانی می‌کند، او شخصیت خود را ناقص می‌داند. مردم وقتی به یک فرد بزرگسال می‌رسند، می‌خواهند بدانند که او چه کاره است و از این طریق تصور خود را در مورد شخصیت او شکل می‌دهند. به عبارت دیگر، شغل برای انسان بخشی از شخصیت او به شمار می‌آید. آرزوهای شغلی با انتخاب شغل تفاوت دارد. آرزوهای شغلی آن گروه از مشاغل را در بر می‌گیرد که فرد آرزو دارد در آینده به آنها بپردازد. انتظارات شغلی بیش تر جنبه رویا دارند و تا حدودی از واقعیت به دورند. آرزوهای شغلی معمولاً در زمینه مشاغلی است که فرد تمایل به اشتغال در آن زمینه‌ها را دارد. آرزوهای شغلی جریان زندگی شخص را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. دست یافتن    به شغل‌های مورد نظر برنامه‌ر‌یزی، تلاش، فعالیت ها و منابع گوناگونی را طلب می‌کند. فراهم کردن بستر حرکت بطرف مقصد و یا آرزوها به تأمین این نیازمندی ها بستگی دارد که خود بخشی از جریان زندگی است. برای جوانان داشتن شغل و تحصیل درآمد و رسیدن به استقلال از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. معمولاً اکثر نوجوانان قبل از پایان تحصیلات به شغل آینده خود فکر می‌کنند. جوانان در انتهای دوران بلوغ         با فرآیند تصمیم‌گیری و انتخاب شغل روبرو می‌شوند. از لحاظ فکری دوره جوانی تفکر انتزاعی یا عملیات منطق صوری است. در این دوران شتابزدگی کودکانه از بین می‌رود و جای خود را به نوعی آرامش و تفکر منطقی می‌دهد. نوجوان به تدریج وابستگی دوران کودکی به والدین را کم می‌کند و مستقل می‌شود. به همین علت، معاشرت و همکاری جانشین تک روی‌های دوران نوجوانی می‌شود و فرد نیاز دارد که به احساس هویت دست یابد. در این فرآیند نوجوان خود را می‌شناسد و با دیگران ارتباط برقرار می‌کند.

علیرغم اهمیت شغل در زندگی فردی و اجتماعی انسانها، مردم کشور ما تصور روشنی در مورد شغل و نقش آن در زندگی ندارند و به دلیل نبودن یک بینش صحیح در مورد شغل، جامعۀ ما بهره کافی از زحماتی که مردم متحمل می‌شوند، نمی‌برد. حال اینکه جوانان چگونه به انتخاب شغل دست می‌زنند و چرا برخی مشاغل را رها می‌کنند مساله‌ای است که مورد توجه جامعه‌شناسان، روانشناسان و مشاوران راهنمایی شغلی قرار گرفته است.

امروزه در حالی که اقتصاد ما از نداشتن نیروی انسانی ماهر و نیمه ماهر در رنج است و مشاغل سنتی ما که بعضا” منبع نیرومندی برای ایجاد درآمد و اشتغال هستند، می روند که به بوته فراموشی سپرده شوند، همه ساله شاهد دیپلمه شدن صدها هزار جوان هستیم که غالبا” فاقد مهارت فنی و حرفه ای هستند و از مشاغل یدی، فنی و حرفه ای رویگردان هستند و دارای ذهنیتی هستند که تناسبی با وضعیت فعلی اقتصاد ما ندارد. همانطور که می دانیم تغییر ساختار نظام آموزشی در کشور ما به منظور ترغیب دانش آموزان به رشته ها و شاخه هایی صورت گرفته است که در آنها تأکید عمده بر مهارت آموزی است. اما بدیهی است که تحمیل شاخه و رشته بر دانش آموزان، انتخاب های کور و تصادفی، آرزوهای شغلی نامتناسب با نیازهای واقعی جامعه موجب اتلاف سرمایه های هنگفتی در سطح کشور خواهد شد. لذا در مقطع کنونی ضرورت دارد تا به سنجش آرزوهای شغلی دانش آموزان پرداخته شود و تحقیق حاضر نیز از این منظر واجد اهمیت و ضرورت قابل توجهی است.

1-4 اهداف پژوهش

چنانچه از عنوان طرح بر‏می‏آید، هدف عمده و اصلی پژوهش حاضر شناخت عوامل تأثیرگذار بر آرزوهای شغلی دختران شهرستان اندیمشک می‌باشد. تعیین اهداف جزئی تحقیق موجب می‏شود که هدف کلی بیشتر قابل دسترس بوده و دستیابی به آن میسر گردد. اهداف جزئی و ویژه که در این تحقیق به آن پرداخته شده به شرح ذیل می‏باشند:

• تعیین رابطه بین پایگاه اقتصادی-اجتماعی و آرزوهای شغلی دانش آموزان دختر.
• تعیین رابطه بین سطح تحصیلات خانواده و آرزوی های شغلی دانش آموزان دختر.
• تعیین رابطه بین وضعیت تحصیلی دانش آموز و آرزوهای شغلی او.
• بررسی رابطه بین شغل پدر و آرزوهای شغلی دانش­آموزان دختر.
• بررسی رابطه بین میزان درآمد خانواده و آرزوی شغلی دختران دانش­آموز.
• بررسی رابطه بین پایه تحصیلی دانش­آموزان و آرزوی شغلی آنان.

با توجه به اهداف یاد شده، سؤالات زیر پیش می‏آید:

1-5 سوالات تحقیق

1- آیا پایگاه اقتصادی-اجتماعی خانواده دانش آموزان با آرزوهای شغلی او رابطه دارد؟

2- آیا بین سطح تحصیلات خانواده دانش آموز با آرزوهای شغلی او رابطه وجود دارد؟

3- آیا بین وضعیت تحصیلی دانش آموز (معدل) و آرزوهای شغلی او رابطه وجود دارد؟

4- کدامیک از عوامل خانواده، دوستان، اقوام.اولیاء مدرسه نقش مهمتری در کسب شکل گرفتن آرزوهای شغلی دانش آموزان ایفا می کند؟

5- آیا بین شغل پدر و آرزوی شغلی دختران رابطه وجود دارد؟

6- چه رابطه­ای بین پایه تحصیلی دختران دانش­آموز و آرزوی شغلی آنان وجود دارد؟

1-6 فرضیات

1-  به­نظر می­رسد بین پایگاه اقتصادی اجتماعی والدین و آرزوهای شغلی دختران رابطه دارد.

2- به­نظر می رسد بین معدل دانش­آموزان دختر و آرزوی شغلی آنان رابطه وجود دارد.

3- به­نظر می رسد بین تحصیلات پدر و آرزوی شغلی دانش­آموزان رابطه وجود دارد.

4- به­نظر می رسد بین میزان درآمد خانوار و آرزوی شغلی دانش­آموزان دختر رابطه وجود دارد.

5- به­نظر می رسد بین شغل پدر و آرزوی شغلی دانش­آموزان دختر رابطه وجود دارد.

6- به­نظر می رسد بین پایه تحصیلی دختران دانش­آموز و آرزوی شغلی آنان رابطه وجود دارد.

1-7 متغیر وابسته

متغیر وابسته در پژوهش حاضر آرزوهای شغلی دختران مقطع متوسطه شهرستان اندیمشک می باشد.

1-8 متغیر های مستقل

متغیر های مستقل در پژوهش حاضر که تاثیر آنها بر آرزوهای شغلی دختران مورد بررسی قرار می گیرند عبارتند از: پایگاه اقتصادی-اجتماعی، معدل، درآمد، مقطع تحصیلی، شغل پدر، شغل مادر، سطح تحصیلات والدین و بعد خانوار.

1-9 تعریف مفاهیم (نظری- عملیاتی)

در این قسمت مفاهیم اصلی بکارگرفته شده در پیمایش از منظر نظری و عملیاتی مورد بررسی قرار می‏گیرند تا در درک مفاهیم و شاخص‏سازی آنها مشکلی پیش نیآید. مفاهیم اصلی عبارتند از: آرزوهای شغلی، متغیر های مستقل و سایر عوامل فردی که در ذیل به تعاریف نظری و عملیاتی هر یک از مفاهیم یاد شده پرداخته می‏شود.

1-9-1 کار (شغل)

با استنباط از نشریات متعدد انتشار یافته توسط مرکز آمار ایران، در تعریف کار می توان گفت: کار، آن دسته از فعالیت های اقتصادی (فکری یا بدنی)  است که به منظور کسب درآمد(نقدی یا غیر نقدی) انجام شود و هدف آن تولید کالا یا ارائه خدمت باشد. برای شروع به کار یک حداقل سن درنظر می گیرند.  در نشریات مرکز آمار به غیراز سرشماری 1365، در بقیه سرشماری ها سن 10 سالگی بعنوان حداقل سن ورود به فعالیت و بازار کار است. بنابراین، تمام افراد 10 ساله و بیشتر را می توان در دو طبقه فعال و غیرفعال قرار داد. افراد 10 ساله وبیش تر که در هفته تقویمی قبل از هفته آمارگیری(هفته مرجع)، در تولید کالا و خدمات مشارکت داشته (شاغل) و یا از قابلیت مشارکت برخوردار بود ه اند(بیکار(، جمعیت فعال محسوب می شوند. سایر افراد10 ساله و بیشتر تحت عنوان جمعیت غیرفعال قلمداد می شوند.

تعابیر گوناگونی که از کار شده عبارتند از:

• استفاده از نیروی مادی و معنوی در راه تولید ثروت یا ایجاد خدمات؛
• انجام وظایفی که متضمن صرف کوشش های فکری و جسمی بوده، هدف از آن، تولید کالاها و خدماتی است که نیازهای انسانی را برآورده می سازد؛
• فعالیتی قانونی که در مقابل آن مزد دریافت می شود (کاظمی پور، 1382: 35).

1-9-2 آرزوهای شغلی

     این متغیر انتظار فرد را از موقعیت شغلی، ترجیح فردی از پایگاه و موقعیت شغلی را که تحصیل خواهد کرد و نیز رغبت، خواست و آرزوی فرد را از پایگاه و موقعیت شغلی و حرفه ایی که احراز خواهد نمود تبیین می کند (محسنی تبریزی و میرزایی، 1383: 22).

به عبارت دیگر آرزوهای شغلی، آن گروه از مشاغل را شامل می شود که فرد در آینده آرزو دارد به آنها بپردازد و معمولا در زمینه مشاغلی است که فرد تمایل به اشتغال در آن زمینه ها را دارد (شفیع آبادی، 1371: 94).

1-9-3 تعریف عملیاتی

منظور از آرزوهای شغلی در این پژوهش، پاسخی است که آزمودنی به پرسشنامه 23 سوالی که جهت سنجش میزان ترجیحات و آرزوهای شغلی در نظر گرفته شده است می دهد. عملیاتی کردن آرزوهای شغلی در فصل روش تحقیق به تفصیل مورد بررسی قرار گرفته است.

1-9-4 عوامل فردی

عوامل فردی یکی از مهمترین عوامل تعیین کننده آرزوهای شغلی می‏باشند. عوامل فردی به ویژگی­های فردی دانش­آموزان ازجمله؛ سن، تحصیلات، ویژگیهای روانی و شخصیتی افراد، پایگاه اجتماعی- اقتصادی و غیره اطلاق می‏شود. تحت تأثیر چنین ویژگی­هایی افراد شغل های متفاوت را ترجیح می‏دهند. از میان عوامل فردی پایگاه اجتماعی- اقتصادی که نیاز به شاخص سازی دارد مورد بررسی قرار می گیرد.

1-9-5 پایگاه اجتماعی-اقتصادی

طبقه اجتماعی به بخشی از اعضای جامعه اطلاق می‏شود که از نظر ارزش­های مشترک، حیثیت، فعالیت­های اجتماعی، میزان ثروت و متعلقات شخصی دیگر و نیز آداب معاشرت، از بخش­های دیگر جامعه تفاوت داشته باشند. در جوامع نوین سه شاخص بنیادی برای طبقه اجتماعی وجود دارند که عبارتند از درآمد، شغل و تحصیلات. علاوه ‏براین شاخصهای بنیادی، متغیرهای مهم دیگر طبقات اجتماعی عبارتند از مذهب، ملیت، جنسیت، محل سکونت و زمینه خانوادگی (کوئن، 1375: 178).

به لحاظ عملیاتی، برای سنجش و تعیین پایگاه اجتماعی- اقتصادی فرد از گویه‏های تحصیلات پدر و مادر، شغل پدر و مادر و میزان درآمد خانوار در ماه استفاده می شود.

برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید.

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد «M.A»

رشته : علوم اجتماعی

گرایش : جمعیت شناسی

عنوان:

بررسی رابطه بین تمایل به مهاجرت از آبادان با رضایت از زندگی

استاد راهنما:

دکتر ابوالقاسم فاتحی

استاد مشاور:

 دکتر نقیب السادات

نگارش:

************

تابستان90

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده درج نمی شود

فهرست مطالب

فصل اول : کلیات تحقیق

مقدمه ………………………………………… 2

بیان مسأله…………………………………….. 4

اهمیت و ضرورت پژوهش ……………………………. 8

اهداف پژوهش …………………………………… 9

سوالات اصلی و فرعی تحقیق ………………………… 10

فرضیه ها………………………………………. 11

معرفی متغیرها …………………………………. 11

تعریف مفاهیم…………………………………… 12

فصل دوم : چهارچوب نظری و ادبیات تحقیق

نظریه های گرایش………………………………… 19

نظریه نظریه فیش باین و آیزن …………………….. 20

نظریه های رضایت از زندگی ……………………….. 21

نظریه­های مهاجرت………………………………… 24

نظریه کارکردگرایی………………………………. 24

نظریه محرومیت نسبی …………………………….. 25

مدل موریسون……………………………………. 26

نظریه تودارو   ………………………………… 27

نظریه سرمایه انسانی ……………………………. 30

نظریه اورت لی …………………………………. 31

نظریه شبکه…………………………………….. 33

پیشینه تجربی تحقیق …………………………….. 35

تحقیقات انجام گرفته در داخل کشور ………………… 36

تحقیقات انجام گرفته در خارج از کشور ……………… 39

مدل نظری پژوهش ………………………………… 41

فصل سوم : روش پژوهش

روش پژوهش …………………………………….. 44

سطح مشاهده (واحد تحلیل) ………………………… 45

جامعه آماری …………………………………… 46

نمونه آماری …………………………………… 47

روش نمونه گیری ………………………………… 48

ابزار اندازه گیری ……………………………… 49

تعریف مفاهیم…………………………………… 49

روش­های تجزیه و تحلیل داده ها…………………….. 58

فصل چهارم : یافته های پژوهش

یافته های توصیفی (تحلیل یک متغیره) ………………. 61

یافته های استنباطی (تحلیل دو متغیره و آزمون فرضیه­های تحقیق)     69

تحلیل چند متغیره (رگرسیون چند متغیره) ……………. 78

فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات

بحث و نتیجه گیری……………………………….. 83

پیشنهادات …………………………………….. 85

محدودیت های پژوهش………………………………. 86

منابع و مآخذ

منابع فارسی……………………………………. 87

منابع لاتین ……………………………………. 92

پیوست ها

پرسشنامه

تکه هایی از متن به عنوان نمونه :

1-1 مقدمه

مهاجرت قدمتی به اندازه زندگی بشر دارد. انسان اولیه همچون انسان امروزی برای دست یافتن به امکانات بهتر زندگی و رضایت هر چه بیشتر اقدام به مهاجرت می­کرده است. این مساله با رشد جوامع تبدیل به یک مساله اجتماعی شده است.

مهاجرت در کشورهای توسعه یافته موجب بهبود شرایط زندگی افراد در دو نقطه مهاجر پذیر و مهاجر فرست می­شود. در حالی که در کشور های جهان سوم به دلیل محدودیت امکانات رفاهی، شغلی و نیروی انسانی متخصص مهاجرت بیشتر مشکل­زاست.

در سطح داخلی تعداد زیادی از افراد دارای تخصص به دلیل عدم تعادل در توزیع منابع و امکانات داخلی کشور از بخش­های مواجه با کمبود امکانات به سمت مادر شهر ها و مناطق مرفه­تری که از امکانات نسبی بیشتری برخوردارند مهاجرت می­کنند (افشانی، 1381: 12).

استان خوزستان در دهه­های گذشته به دلیل مسایل مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی و همچنین وقوع 8 سال جنگ تحمیلی با نقل و انتقالات شدید جمعیتی روبرو بوده است. آبادان از جمله شهرهای استان خوزستان است که ظهور و شکل گیری آن ارتباط تنگاتنگی با پدیده مهاجرت دارد و اگر بگوییم این شهر زاده مهاجرت است گزاف نگفته­ایم. این شهر به دنبال تاسیس پالایشگاه نفت ایجاد گردید و در فاصله زمانی محدودی توسعه فزاینده ای پیدا کرد و به یکی از مهمترین مناطق اقتصادی و توریستی کشور تبدیل گشت. صرف نظر از آمار و ارقام در سطح عموم همیشه این مقوله مطرح می­شود که به علت عدم بازسازی کامل و اصولی این شهر، ظهور پدیده­های نامطلوب جوی مانند گرو و غبار، شوری آب شرب، بروز مشکلات فرهنگی اجتماعی مانند اعتیاد، بیکاری و نبودن امنیت در سطح شهر، نبود امکانات رفاهی نسبت قابل توجهی از مردم آبادان در حال مهاجرت به دیگر شهرهای توسعه یافته و خوش آب و هوای کشور می­باشند که یکی از مهم­ترین دلایل این مهاجرت ها عدم رضایت مردم از زندگیشان است. بنابراین در تحقیق حاضر بر آن شدیم تا تاثیر مقوله رضایت از زندگی بر تمایل به مهاجرت از شهر آبادان را مورد بررسی قرار دهیم.

1-2 بیان مساله

مهاجرت بعنوان یکی از موضوعات محوری رشته جمعیت‏شناسی شناخته شده و از زمینه‏هائی است که در مطالعات جمعیت‏شناسی جایگاه ویژه‏ای پیدا کرده است. مهاجرت از عوامل اصلی تغییر و تحول جمعیت و مهمترین عامل خارجی تغییر تعداد و ساخت جمعیت می‏باشد.

طبق تئوری گزینشی بودن مهاجرت، همراه با هرگونه فرصتی که به‏وجود می‏آید، بعضی از افراد مهاجرت را برمی‏گزینند و برخی ماندن را، این امر برحسب تصادف نیست. معمولاَ مهاجران ویژگی­هایی دارند که موجب می‏شود زمینه‏های رفتن یا ماندن را در مقایسه با آنهایی که می‏مانند متفاوت ارزیابی کنند (اوبرای، 1370: 82). مطابق با این تئوری، حداقل در ابتدا مهاجرت گرایش دارد افراد نسبتاَ آموزش دیده، ماهر، خلاق و دارای انگیزه‏های بالای کاری را از جوامع فرستنده جذب کند. بررسی‏های داخلی و خارجی که درباره مهاجرت انجام شده توافق دارند که تمایل و تصمیم‏گیری برای مهاجرت با سن، جنس، تحصیلات و رضایت از زندگی بستگی دارد. مطابق بررسی اسکلدون[1]، کسانی­که مهاجرت می‏کنند معمولاَ از بین افراد تحصیل‏کرده‏تر جامعه هستند، یعنی از خانوارهائی که توان صرف‏نظر کردن از نیروی کار خانوادگی فرزند خود را داشته و آنها را به دانشگاه می‏فرستند. افراد باسوادتر موقعیت­های شغلی را که در دیگر مناطق وجود دارد بهتر شناسایی کرده و با موقعیت­های جدید بهتر برخورد می‏کنند. اولین مهاجران از هر جامعه‏ای به نحو تقریباَ تغییرناپذیری از نخبگان آن محل هستند (اسکلدون، 1380: 115).

مبدأهای مهاجرین که اکثراَ از نقاط کوچک و محروم هستند، سرمایه‏گذاری عظیمی برنیروی انسانی خود نموده ولی به دلیل نداشتن سیستم­های جذب افراد تحصیلکرده همانند؛ دانشگاه­ها، ادارات و صنایع بزرگ و غیره، بسیاری از نیروهای انسانی ماهر خود را از دست می‏دهند، که این امر مسائل مختلفی را در سطح جامعه به وجود می‏آورد. از نظر تحلیل ساختاری، مسائل ناشی از این الگوی مهاجرت را می‏توان در سه سطح؛ محیط مبدأ، محیط مقصد و مهاجر و خانواده مهاجر بررسی نمود. گرچه بیشترین مسائل دامنگیر مبدأ می‏باشد، ولی نباید مسائل مربوط به مقصد و مهاجر را از نظر دور داشت.

مساله‏آمیزترین جنبه این الگوی مهاجرت، محروم شدن مناطق فرستنده از نیروی انسانی ماهر با تحصیلات عالی می‏باشد. نیروی انسانی متخصص و ماهر در توسعه اقتصادی و اجتماعی هر جامعه‏ای نقش اساسی دارد. سرمایه مادی در هر جامعه‏ای با نیروی انسانی متخصص و کارآمد است که به جریان افتاده و به توسعه اجتماعی و اقتصادی جامعه می‏انجامد.

درخصوص اهمیت نیروی انسانی ماهر، ادوارد دانشن از کارشناسان اقتصاد آمریکا در تحقیقی راجع به عوامل موثر بر پیشرفت صنعتی کشورها بیان داشته که: از میان 31 عامل مؤثر در امر پیشرفت صنعتی، مهمترین عامل، پرورش نیروی انسانی متخصص می‏باشد. به نظر وی، پیشرفت نیروی انسانی مهمترین عامل رشد اقتصادی و پیشرفت تحقیقات و علوم عامل دوم در رشد اقتصادی می‏باشد (شعبانلو، 1380: 8). این الگوی مهاجرت به نوعی تداعی کننده مسئله فرار مغزها می‏باشد. گرچه اصطلاح «فرار مغزها» برای نخستین بار به مهاجرت عظیم مهندسین انگلیسی به ایالات متحده آمریکا نسبت داده شده بود، ولی با این اصطلاح می‏خواستند به اهمیت مهاجرت متخصصین و تحصیل‏کرده‏ها اشاره نمایند.

همچنین مهاجرت جوانان موجب کاهش نیروی جوان و رشد جمعیت، افزایش نسبت سالخوردگی و در نتیجه افزایش نسبت وابستگی در مبدأ می‏گردد. طبق بررسیهای وزارت امور اقتصادی و دارایی (1375: 25)، در روستاها و شهرهای کوچک، نرخ رشد جمعیت پایین‏تر از نرخ طبیعی می‏باشد. بنابراین، این الگوی مهاجرت، برای مبدأ چیزی جز فقر، عقب‏ماندگی و وابستگی نمی‏تواند به‏همراه داشته باشد.

علاوه ‏بر مسائل یاد شده، مهاجران و خانواده‏هایشان در محیط جدید با مسائل بی‏شماری مواجه می‏شوند. مسائل روانی، عاطفی‏، اقتصادی و فرهنگی می‏تواند ازجمله این مسائل باشد. مطالعه‏ای که در زمینه اثر مهاجرت بر مرگ‏و‏میر در هند صورت گرفته بود نشان داد که مسکن مهاجرین اغلب بهداشت و تسهیلات بهداشتی رسمی ندارند. شرایط چنین مساکنی برای امید زندگی کودکان زیان‏آور نشان داده شده بود. پایین بودن اقتصاد مهاجران، آنها را مجبور کرده بود که زمین را در مجاورت صنایع سنگین بدست آورند، که این امر آنها و خانواده‏هایشان را در معرض بیماری عفونی و تنفسی قرار می‏داد (Stephenson etal., 2003).

رضایت از زندگی به عنوان ارزیابی کلی کیفیت زندگی بر اساس ملاک­های انتخاب شده عبارت است از مقایسه بین شرایط زندگی با ملاک­های شخصی. افراد هنگامی سطوح بالای رضایت از زندگی را تجربه می­کنند که شرایط زندگی آن­ها با ملاک­هایی که برای خود تعیین کرده­اند، مطابقت داشته باشند. رضایت از زندگی را می­توان به عنوان جامع­ترین ارزیابی افراد از شرایط زندگی خود در نظر گرفت.

رضایت از زندگی، یک فرایند داوری است که افراد، کیفیت زندگی خود را بر اساس ملاک­های منحصر به فرد خود ارزیابی می­کنند. رضایت از زندگی، یک صفت پایدار و عینی نیست بلکه به تغییرات موقعیتی، حساس بوده و بر اساس برداشت و دیدگاه خود افراد در نظر گرفته می شود.

عوامل متفاوتی در رضایت از زندگی مشارکت دارند. برای مثال گیبسون (1986) تعامل اجتماعی، امونس و دینر (1985) عوامل شخصیتی، جورج (1981) سطح درآمد و طبقه اجتماعی، ویلیتس و کرایدر (1988) مذهب را در میزان رضایت از زندگی موثر دانسته­اند. از طرفی رابطه رضایت از زندگی با عوامل گوناگونی مورد بررسی قرار گرفته: حمید (1389)رابطه رضایت از زندگی با پیشرفت تحصیلی، کشاورز و دیگران (1388) پیش بینی کننده­های روانشناختی رضایت از زندگی، صادق مقدم و دیگران (1385) رضایت از ندگی در زنان شاغل و خانه دار و… ملاحظه می­شود که بررسی­های مختلف از یک سو به نقش متغیرهای متعددی در رضایت از زندگی و از سوی دیگر به تاثیر رضایت از زندگی بر پدیده­های دیگر پرداخته­اند، اما پژوهشی­هایی که تاثیر رضایت از زندگی بر تمایل به مهاجرت را مورد بررسی قرار دهند کمتر مورد توجه قرار گرفته­اند. لذا در پژوهش حاضر تلاش می­شود تا با رویکردی بین رشته­ای به بررسی رابطه بین رضایت از زندگی و تمایل به مهاجرت پرداخته شود.

شهرستان آبادان در دهه های گذشته به دلایل مختلف سیاسی، اقتصادی،  اجتماعی و فرهنگی از جمله افزایش زیر ساخت های صنعتی و کشاورزی و همچنین وقوع 8 سال جنگ تحمیلی با نقل و انتقالات شدید جمعیتی روبرو شده است. بطوری که روند مهاجرت در این استان از روند ویژه ای برخوردار بوده است. این شهرستان در 50 سال گذشته از نظر مهاجر پذیری و مهاجر فرستی تغییرات عمده ای داشته است. شهرستان آبادان امروزه نیز نقش قابل ملاحظه ای در فرهنگ، اقتصاد، تاریخ و جغرافیای ایران دارد چرا که با داشتن پتانسیل های مساعد طبیعی و منابع معدنی بی شمار توانسته همواره نقشی مهم و سازنده در پویایی اقتصاد ایران بازی کند. با توجه به آنچه در بالا گفته شد می توان نتیجه گرفت که افراد به دنبال رضایت بیشتر از زندگی دست به مهاجرت می زنند. بر این اساس مساله محوری تحقیق حاضر این است که چه رابطه­ایی بین تمایل به مهاجرت از آبادان و رضایت از زندگی وجود دارد؟

 برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید.

دانشگاه تهران

دانشکده علوم اجتماعی

گروه جمعیّت شناسی

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته جمعیت شناسی

   عنوان :

«بررسی تأثیر ویژگیهای اجتماعی – جمعیتی خانواده بر محرومیّت تحصیلیِ فرزندان در ایران»

استاد راهنما :

 دکترحسین محمودیان

استاد مشاور :

دکتر محمود قاضی طباطبایی

نگارش :

****** 

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده درج نمی شود

تکه هایی از متن به عنوان نمونه :

«فهرست مطالب»

فصل اول : طرح مسئله ، ضرورت و اهمیت

1-1 طرح مسئله و ضروت تحقیق …………………………………………………………………………………. 2

1-2 اهداف تحقیق ………………………………………………………………………………………………………..10

فصل دوم : مباحث نظری و تجربیِ تحقیق

2-1 چارچوب و مباحث نظری ……………………………………………………………………………………. 11

2-1-1 دیدگاه کارکرد گرایی ……………………………………………………………………………………… 11

2-1-2 دیدگاه ستیز …………………………………………………………………………………………………… 12

2-1-2-1 طبقه اجتماعی و آموزش ………………………………………………………………………………….. 14

2-1-2-2 برابری فرصتهای آموزشی ……………………………………………………………………………… 19

2-1-3 بُعد خانواده و پیشرفت فرزندان ……………………………………………………………………… 21

2-1-4 ساختار و کارکرد خانواده ……………………………………………………………………………… 27

2-2 مدل تحلیلیِ تحقیق ……………………………………………………………………………………………… 32

فصل سوم : روش تحقیق

3-1 فرضیات تحقیق …………………………………………………………………………………………………. 34

3-1-1 فرضیات کلی تحقیق …………………………………………………………………………………………… 34

3-1-2 فرضیات جزئی تحقیق ……………………………………………………………………………………….. 34

3-2 روش تحقیق و ابزار جمع آوری اطلاعات ………………………………………………………….. 36

3-3 دوره مطالعاتی ………………………………………………………………………………………………….. 37

3-4 جامعه آماری ……………………………………………………………………………………………………. 37

3-5 روش نمونه گیری …………………………………………………………………………………………….. 37

3-6 حجم نمونه آماری …………………………………………………………………………………………….. 38

3-7 تعاریف نظری و عملی متغیرها …………………………………………………………………………. 38

3-7-1 متغیر وابسته ……………………………………………………………………………………………………. 38

3-7-2 متغیرهای مستقل ……………………………………………………………………………………………..  39

3-8 تعیین سطح سنجش متغیرها …………………………………………………………………………….. 44

3-9 پردازش و آماده سازی داده ها ………………………………………………………………………… 45

فصل چهارم : تحلیل داده ها

4-1 متغیرهای اصلی تحقیق ……………………………………………………………………………………… 50

4-2 یافته های توصیفی تحقیق ………………………………………………………………………………….. 51

4-2-1 توصیف متغیرهای وابسته ………………………………………………………………………………….. 51

4-2-2 توصیف متغیرهای مستقل …………………………………………………………………………………. 55

4-3 تحلیلهای دومتغیره و آزمون فرضیات تحقیق ……………………………………………………. 70

4-3-1 آزمون فرضیات مربوط به وضعیت تحصیل فرزندان …………………………………………. 71

4-3-2 آزمون فرضیات مربوط به تعدادفرزندان محروم ازتحصیل درهر خانوار…………… 91

4-4 تحلیل چند متغیره …………………………………………………………………………………………….. 100

4-4-1 مدل رگرسیون لوجیستیک مربوط به وضعیت تحصیل فرزندان …………………… 101

4-4-1-1 وضعیت تحصیل تنها فرزندان 17تا30ساله درخانوار ………………………………….. 101

4-3-1-2 وضعیت تحصیل اولین فرزندان واقع در رده سنی 17تا30ساله …………………… 109

4-3-2 مدل رگرسیون لوجیستیک مربوط به داشتن یا نداشتن فرزندِ محروم از

تحصیل درخانواده …………………………………………………………………………………….. 113

فصل پنجم : خلاصه ، بحث و نتیجه گیری

5-1 خلاصه یافته های توصیفی تحقیق ………………………………………………………………… 121

5-2 خلاصه یافته های مربوط به تحلیلهای دو متغیره …………………………………………. 122

5-3 خلاصه یافته های مربوط به تحلیلهای چندمتغیره ………………………………………… 124

5-4 بحث و نتیجه گیری ……………………………………………………………………………………… 126

فهرست منابع و مآخذ …………………………………………………………………………………………  132

«فهرست جداول»

شماره وعنوان جدول                                                                           صفحه

1-1 درصد بیسوادان درکل کشوربه تفکیک جنس و محل سکونت1355 ، 1365 ، 1375 …………………….. 4

1-2 میزان رشد و کاهش بی سوادی در قبل و بعد ازانقلاب ………………………………………………………………. 4

1-3 درصد بی سوادی برحسب سن ، جنس و محل سکونت دربین گروههای سنی 15تا34 سال ، 1375 …………. 5

1-4 درصد باسوادانی که درحال حاضر تحصیل نمی کنندبرحسب سن، دوره تحصیلی و محل سکونت 1375 … 6

1-5 درصد باسوادانی که درحال حاضرتحصیل نمی کنند برحسب سن، جنس و دوره تحصیلی ، 1375 ………….. 7

4-1 توزیع فرزندان 17تا30ساله برحسب سطح سواد وتحصیلات …………………………………………………… 50

4-2 میزانهای محرومیت تحصیلی فرزندان برحسب دوره تولد ………………………………………………………… 52

4-3 توزیع فرزندان واقع درفاصله سنی 17تا30سال برحسب وضعیت تحصیل ……………………………….. 53

4-4 توزیع خانوارها برحسب تعدادفرزندان محروم ازتحصیل به تفکیک محل سکونت ……………………… 54

4-5  توزیع کل خانوارها،خانوارهای دارای فرزندمحروم ازتحصیل و خانوارهای بدون فرزندمحروم ازتحصیل برحسب

تعداداعضا (بعد خانوار)………………………………………………………………………………………………………………….. 56

4-6 توزیع کل خانوارها، خانوارهای دارای فرزندمحروم ازتحصیل و خانوارهای بدون فرزندمحروم ازتحصیل برحسب

تعداد فرزندان ………………………………………………………………………………………………………………………………. 57

4-7 توزیع خانوارها برحسب جنس سرپرست و محل سکونت …………………………………………………………. 58

4-8 توزیع خانوارها برحسب وضع زناشویی سرپرست ………………………………………………………………….. 58

4-9 توزیع خانوارها برحسب محل سکونت ………………………………………………………………………………………. 59

4-10 توزیع خانوارها برحسب زبان محلی و قومی ………………………………………………………………………….. 60

4-11 توزیع خانوارها برحسب نوع ساختار خانواده ………………………………………………………………………… 61

4-12 توزیع خانوارها برحسب وضع شغلی سرپرست …………………………………………………………………….. 61

4-13 توزیع خانوارها ، فرزندان محروم ازتحصیل وبهره مندازتحصیل برحسب سطح تحصیلات سرپرست ….. 62

4-14 توزیع کل خانوارها، خانوارهای دارای فرزندمحروم ازتحصیل و خانوارهای بدون فرزندمحروم ازتحصیل

برحسب میزان درآمد خالص سالانه …………………………………………………………………………………………………. 64

4-15 توزیع خانوارها برحسب نحوه تصرف محل سکونت ………………………………………………………………. 65

4-16 توزیع کل خانوارها، خانوارهای دارای فرزند محروم ازتحصیل و خانوارهای بدون فرزندمحروم ازتحصیل

برحسب تعداداتاق دراختیارخانوار……………………………………………………………………………………………………. 66

4-17 توزیع کل خانوارها، خانوارهای دارای فرزندمحروم ازتحصیل و خانوارهای بدون فرزندمحروم ازتحصیل

برحسب سطح زیربنای دراختیارخانوار……………………………………………………………………………………………….67

4-18 توزیع کل خانوارها، خانوارهای دارای فرزندمحروم ازتحصیل و خانوارهای بدون فرزندمحروم ازتحصیل

برحسب مقدار هزینه سالانه خدمات فرهنگی ………………………………………………………………………………………. 68

4-19 توزیع فرزندان 17تا30ساله برحسب جنسیت …………………………………………………………………………. 69

4-20 توزیع فرزندان 17تا30ساله برحسب نحوه رفتار والدین با آنان ……………………………………………… 69

4-21 توزیع فرزندان محروم ازتحصیل و بهره مندازتحصیل برحسب متغیرهای مستقل اسمی ………… 72

4-22 رابطه وضعیت تحصیل اولین فرزندان 17تا30ساله بامحل سکونت خانواده ……………………………. 77

4-23 رابطه وضعیت  تحصیل تنها فرزندان 17تا30ساله با محل سکونت خانواده ……………………………. 78

4-24 رابطه وضعیت تحصیل اولین فرزندان 17تا30ساله با نوع زبان محلی و قومی …………………………79

4-25 رابطه وضعیت تحصیل تنها فرزندان 17تا30ساله با نوع زبان محلی و قومی ………………………….. 79

4-26 رابطه وضعیت تحصیل اولین فرزندان 17تا30ساله با نوع ساختار خانواده …………………………….. 80

4-27 رابطه وضعیت تحصیل تنها فرزندان 17تا30 ساله با نوع ساختار خانواده ………………………………. 80

4-28 رابطه وضعیت تحصیل اولین فرزندان 17تا30ساله با وضع شغلی سرپرست ………………………….. 81

4-29 رابطه وضعیت تحصیل تنها فرزندان 17تا30ساله با وضع شغلی سرپرست …………………………….. 82

4-30 رابطه وضعیت تحصیل اولین فرزندان 17تا30ساله با نوع مالکیت مسکن خانوار……………………….. 82

4-31 رابطه وضعیت تحصیل تنها فرزندان 17تا30ساله با نوع مالکیت مسکن خانوار ………………………… 83

4-32 رابطه وضعیت تحصیل اولین فرزندان 17تا30ساله با نحوه رفتار پدر……………………………………….. 84

4-33 رابطه وضعیت تحصیل تنها فرزندان 17تا30ساله با نحوه رفتار پدر ………………………………………… 84

4-34 رابطه وضعیت تحصیل اولین فرزندان 17تا30ساله با نحوه رفتار مادر ……………………………………. 85

4-35 رابطه وضعیت تحصیل تنها فرزندان 17تا30ساله با نحوه رفتار مادر ………………………………………. 85

4-36 رابطه وضعیت تحصیل اولین فرزندان 17تا30ساله با سطح سواد تحصیلات سرپرست ……………. 86

4-37 رابطه وضعیت تحصیل تنها فرزندان 17تا30ساله با سطح سواد و تحصیلات سرپرست …………… 87

4-38 رابطه متغیرهای مستقل فاصله ای با وضعیت تحصیل فرزندان ……………………………………………….. 88

4-39 رابطه متغیرهای مستقل مقوله ای با تعداد فرزندان محروم ازتحصیل درهرخانوار……………………. 93

4-40 رابطه سطح سواد و تحصیلات سرپرست خانوار با تعداد فرزندان محروم ازتحصیل ……………………………… 97

4-41 رابطه متغیرهای مستقل فاصله ای با تعداد فرزندان محروم ازتحصیل در خانواده ………………………………….. 98

4-42 طبقه بندی متغیر وابسته برای تنها فرزندان 17تا30 ساله براساس معادله لوجیستیک …………………………… 102

4-43 شاخصهای برازش مدل پیش بینی وضعیت تحصیل تنهافرزندان 17تا30سال درخانواده ………………………. 103

4-44 تأثیرمتغیرهای مستقل بروضعیت تحصیل تنها فرزندان 17تا30ساله درمدل نهایی لوجیستیک ……………… 105

4-45 طبقه بندی متغیر وابسته برای اولین فرزندان 17تا30ساله ، براساس معادله لوجیستیک ………………………..110

4-46 شاخصهای برازش مدل پیش بینی وضعیت تحصیل اولین فرزندان 17تا30 ساله ………………………………… 110

4-47 تأثیر متغیرهای مستقل بروضعیت تحصیل اولین فرزندان 17تا30 ساله ……………………………………………… 111

4-48 طبقه بندی خانوارها ازلحاظ داشتن یا نداشتن فرزندمحروم ازتحصیل براساس معادله لوجیستیک ………114

4-49 شاخصهای برازش مدل پیش بینی وضعیت خانوارها درداشتن یا نداشتن فرزند محروم ازتحصیل …… 114

4-50 تأثیر ویژگیهای سطح خانوار برداشتن یا نداشتن فرزند محروم از تحصیل ………………………………………. 116

چکیده :

دراین پژوهش، مسئله محرومیّت تحصیلیِ فرزندان درایران و عوامل تعیین کننده آن با رویکردی جامعه شناختی و جمعیت شناختی در دو سطح فرد و خانوار مورد بررسی قرار گرفته است. در سطح فردی، تأثیر ویژگیهای اجتماعی – جمعیتی خانواده و برخی عوامل فردی بروضعیت تحصیل هریک از فرزندان واقع درسنین 17تا30سال و در سطح خانوار، نقش عوامل مربوط به سطح خانوار در تعیینِ تعداد فرزندان محروم ازتحصیل درخانوار، مورد اندازه گیری قرار گرفته است.

روش تحقیق در این پژوهش ازنوع تحلیل ثانویه داده ها و اطلاعاتِ مربوط به طرح «آمارگیری از ویژگیهای اقتصادی – اجتماعی خانوار» در ایران است که توسط مرکز آمار ایران درسال 1380 به اجرا درآمده است. تحلیلهای دومتغیره و چندمتغیره تحقیق حاضر به کمک آزمونها و تکنیکهای آماری نظیر؛ آزمونهای کای اسکوئر و تحلیل واریانس، ضرائب همبستگی پیرسون، V کرامر ، اِتا و… ، و مدلهای رگرسیونی لوجیستیک صورت گرفته است .

نتایج تحلیلی داده ها بیانگر آنست که ازمیان عوامل متعدّد جمعیت شناختی در خانواده ها؛ در درجه اول بُعد خانوار و سپس تعداد فرزندان در خانواده ، در تعیین وضعیت تحصیل فرزندان از اهمیت خاصی برخوردارند و ازبین عوامل گوناگون اقتصادی و اجتماعی خانوارها؛ محل سکونت خانوار، میزان تحصیلات سرپرست خانوار، هزینه خدمات فرهنگیِ خانوار و تاحدودی تعلّقات قومی و نیز کیفیت مسکن خانوار، بیشترین میزان تأثیر رابربختِ بهره مندی فرزندان از تحصیلات بالاتر داشته اند. علاوه برمتغیرهای مذکور، وضعیت زناشویی سرپرست خانوار نیز براحتمال داشتن یا نداشتن فرزند محروم ازتحصیل در خانواده مؤثر بوده است . همچنین ازمیان عوامل فردی مورد مطالعه در این تحقیق؛ نحوه رفتارِ مادر بافرزند درمقایسه با رفتارِ پدر، دارای بیشترین تأثیر برعملکرد تحصیلی فرزندان ایرانی بوده و نقش چشمگیری در تعیین سطح تحصیلات فرزندان داشته است.

مقدمه :

از وظایف اساسی آموزش و پرورش عمومی در هر کشور انتقال میراث فرهنگی جامعه،پرورش استعدادهای دانش آموزان و آماده سازی آنها برای شرکت فعال در جامعه است. هیچ بخشی از فعالیتهای اقتصادی ،اجتماعی،سیاسی و فرهنگی دیده نمی شود که عملکرد آنها بی ارتباط با وضع سواد، سطح معلومات، مهارت، دانش وآگاهیهای جمعیت انسانی باشد. به سخن دیگر آموزش رسمی وکسب مهارتهای علمی یکی از نیاز های اصلی مرتبط با توسعه درهرجامعه است.

در آغاز هزاره سوم، بخشی از جوانان و نوجوانان کشورمان که قرار است توسعه و پیشرفت کشور به دست آنان رقم بخورد، نه تنها در سطوح اولیّه تحصیلات متوقف شده اند بلکه توفیق ثبت نام در پایه اول  دبستان را نداشته و از نعمت خواندن و نوشتن نیز بی بهره اند. در جامعه ای مانند ایران ، که توسعه همه جانبه ا ز آرزوهای صد ساله آن می باشد، کم سوادی و بی سوادی جوانان هردومسئله است.

دراین تحقیق مسئله محرومیت تحصیلی فرزندان، با نگاهی جامعه شناختی و جمعیت شناختی مورد پژوهش قرارمی گیرد و برای این منظور خانواده و خصوصیات اجتماعی-جمعیتیِ آن به عنوان مهمترین عامل و زمینه برای پرورش و رشد کیفی فرزندان، مدّ نظر قرار گرفته است. خانواده های ایرانی در فاصله سالهای 1335 تا 1365 بیشترین زاد و ولد و بیشترین رشد در بُعد خانواده را تجربه کرده اند. تعدادِ زیاد فرزندان در یک خانواده علاوه بر تقلیل منابع مادّی خانواده، توجه و حمایت والدین به هر یک از فرزندان را نیز کاهش میدهد و به قول جمعیّت شناسان، کمیّت فرزندان بر کیفیّت آنان برتری می یابد. یکی از جنبه های رشد کیفی فرزندان، فراهم کردن زمینه و شرایط مناسب جهت تحصیل و علم آموزی آنان با توجه به توانمندیشان تا سطوح مناسب و در خور جامعه ای خواهان توسعه می باشد.

در این پژوهش تئوریها و دیدگاههایی از قبیل،کارکردگرایی، دیدگاه ستیز، نابرابری اجتماعی و مدارس، بُعد خانواده و پیشرفت فرزندان، به عنوان چارچوپ نظری تحقیق و مبنایی برای انتخاب متغیر ها وآزمون فرضیه ها مورد استفاده قرارمی گیرند.

روش تحقیق دراین پژوهش از نوع تحلیل ثانویه داده ها واطلاعات است. داده های مورد استفاده در این تحقیق مربوط به طرح « آمارگیری از ویژگیهای اقتصادی- اجتماعی خانوار» می باشد که در سال 1380 توسط مرکز آمار ایران به اجرا درآمده است. واحد تحلیلِ این تحقیق را فرد و خانوار تشکیل می دهد. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه خانوارهای معمولی ایرانی ساکن در نقاط شهری و روستایی کشور است که دارای فرزندان 17 تا 30 سال تمام می باشند.

تحقیق حاضر در پنج فصل تدوین شده است. در فصل اول مسئله اصلی تحقیق و ضرورت و اهمیت انجام این پژوهش مطرح گردیده است ، در فصل دوم به بیان دیدگاهها و مبانی نظری و همچنین پیشینه تحقیقات انجام شده در ارتباط با مسئله تحقیق، در فصل سوم مباحث روش شناختی این تحقیق، در فصل چهارم نتایج تحلیلهای توصیفی و استنباطی داده های تحقیق، و در نهایت بحث و نتیجه گیری پایانی تحقیق در فصل پنجم ارائه شده است .

این تحقیق ماحصلِ راهنماییها، همفکرییها و زحمات بی‌دریغ و ارزشمند، اساتید گرانقدرم، آقای دکتر حسین محمودیان، استاد راهنما و آقای دکتر محمود قاضی طباطبایی، استاد مشاور، است. دراینجا سپاس و امتنان قلبی خود را نسبت به این دو استاد بزرگوار ابراز می دارم. همچنین از استاد عزیزم آقای دکتر محمد میرزائی، استاد داور، که با پیشنهادات اصلاحی خود بر غنای این تحقیق افزودند و نیز خانم دکتر ماری – لادیه فولادی از انجمن ایران شناسی فرانسه که در تهیه طرح « آمارگیری از ویژگیهای اقتصادی-  اجتماعی خانوار در ایران » با مرکزآمار ایران مشارکت داشته و و با پیشنهاد شایسته خود زمینه به کارگیری داده های طرح مذکور را ایجاد کردند، ممنون و سپاسگزارم.

برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید.

دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد

رشته علوم اجتماعی

گرایش مدیریت توسعه

موضوع:

بررسی پیامدهای اعتبارات خرد روستایی برتوانمندسازی اقتصادی زنان

سرپرست خانوار روستایی با تاکید بر طرح حضرت زینب کبری (س)

«مطالعه موردی در روستاهای تحت پوشش این طرح در شهرستان بوئین زهرا از توابع استان قزوین»

1-1- مقدمه:

در دنیای کنونی نیل به اهداف توسعه بدون به حساب آوردن نیمی از جمعیت جامعه که زنان آن را تشکیل می
دهند، شدنی نیست. این در حالی است که زنان بویژه در مناطق روستایی، نقش عمده
ای در تولید محصولات برعهده دارند که بدون مشارکت آنها دستیابی به توسعه ناممکن به نظر می
رسد البته در میان این زنان نیز، قشری وجود دارد که سرپرست مرد خانوار خود را به دلایل گوناگونی از دست داده
اند که نقش آنها را در خانوار مضاعف کرده است. در بسیاری از کشورهای جهان سوم، راهبردهایی برای مشارکت عملی زنان در توسعه و برطرف شدن موانع اتخاذ شده است که یکی از این راهبردها، توانمندی زنان است که صرفاً به مفهوم بهره
مندی آنان از مزایا و نتایج برنامه
های توسعه نیست، بلکه آنان باید در اجرای برنامه
ها و طرح
های توسعه مشارکت فعالانه داشته باشند که یکی از طرق آن پرداخت اعتبارات خرد به زنان سرپرست خانوار روستایی برای انجام فعالیت
های کوچک در جهت افزایش درآمد، عدالت اجتماعی و اشتغال آنان می
باشد. تلاش در جهت فراهم آوردن امکانات زندگی بهتر برای افراد بسیار تهی دست به خصوص زنان سرپرست خانوار، از طریق معرفی راهنمای جدید پس
انداز و دریافت اعتبار، گرچه بسیار مهم است لیکن همواره با مشکلاتی روبرو است. امروزه اهمیت نقش زنان توسط صاحبنظران گوشه و کنار دنیا و در معاهده
های رفع تبعیض و معاهده ژنو گوشزد می
شود و بسیاری از دست
اندرکاران به این مسئله که باید توسعه از روستاها شروع شود، اذعان دارند. لذا با توجه به عقب نگه داشتن این زحمت کشان، به نظر می
رسد که در درجه اول، وجود تشکل
هایی در روستاهای کشور برای تشویق زنان روستایی به کار اظهار نظر و حل مشکلات و ارائه راه
حل

ها توسط خودشان ضروری است. اما بدون وجود سرمایه و اعتبارات لازم به فعلیت در آوردن استعدادها و بهره
برداری از توان
های طبیعی و انسانی توسعه پایدار امکان پذیر نیست. تامین مالی زنان، نقش بسیار موثری در آگاهی، احساس عزت و کرامت انسانی، احساس هویت، پویایی، تحرک، شادی و احساس مسئولیت فردی و جمعی، احساس برابری با مردان، رونق اقتصادی خانواده و جامعه، سرمایه
گذاری اشتغال، مشارکت، مبارزه با فقر را در پی دارد. بدون تردید، درک کردن زنان، واگذاری بعضی از نقش
ها به آنان و درگیر کردن آنها در فرآیند توسعه، منجر به پویایی فرهنگی شده و بدین طریق از بسیاری از بحران
های انسانی، اجتماعی و محیطی می
توان ممانعت به عمل آورد.

از آنجا که توانمندسازی ابعاد گسترده و وسیعی دارد و در مجال این تحقیق نمی
گنجد: در این پژوهش سعی شده است که بیشتر از بعد اقتصادی قضیه به این مسئله نگاه شود ولی برای آشنایی بیشتر به طور خلاصه انواع توانمندسازی در ذیل آورده می
شود.

توانمندی سیاسی – آموزشی: از طریق آموزش برای خود اتکایی یا آموزش برای آگاهی
های ضروری، ظرفیت و قابلیتی را در مردم ایجاد می
کنند تا به موضوعاتی نظیر دموکراسی و عدالت تمسک جسته و به احساس استقلال در تفکرات و نوع نگرش به جهان (جهان
بینی) و سطح مطلوب بهزیستی و رفاه دست پیدا کند.

توانمندی تکنولوژیکی: از طریق شناخت دانش و مهارت
های درونی که با همکاری بین
المللی تکمیل می
شود جهت حل مسائل رشد، زیست محیط و رفاه انسانی ضرورت دارد. این امر مستلزم گسترش و سهیم کردن تکنولوژی
هایی است که بهره
وری نیروی کار را افزایش داده، نیروی بالقوه کسب درآمد را بالا ببرد، رفاه انسانی را افزایش بخشیده و تاثیرات منفی زیست محیطی را کاهش دهد

توانمندی فرهنگی و روحی / معنوی: فرهنگ و معنویت آگاهانه اساس موجودیت انسان و بنیان جوامع سالم انسانی بسیاری را تشکیل می
دهد. اخیراً در مباحث مربوط به توسعه بسیاری از محققین در مورد مسائل زیست محیطی و توسعه، از فرهنگ و معنویت به عنوان عوامل بنیادین در راستای تغییر جهت به سوی توسعه پایدار یاد می
کنند. (شادی طلب الف، 1381، 20-19)

توانمندی اقتصادی: که از طریق آن، افراد، جوامع، دولت با دریافت اعتبارات و به کارگیری آنها در فعالیت
های مختلف مدیران توسعه خود می
شوند که منجر به افزایش رفاه و اشتغال و درآمد می
گردد.

در این تحقیق زنان سرپرست خانوار تحت پوشش طرح حضرت زینب کبری (س) مورد نظر قرار گرفته شده است که از طرف کمیته امداد امام خمینی (ره) به بانک کشاورزی معرفی شدند. شایان ذکر است که این تسهیلات اعطایی از طرف بانک کشاورزی فقط با معرفی این نهاد صورت نمی
گیرد بلکه نهادهای مختلفی مانند سازمان بهزیستی، سازمان زندان
ها، جهاد کشاورزی و.. در این مهم دخیل هستند ولی در اینجا آن بخش از زنانی که در روستاهای بویین زهرا (به عنوان یکی از شهرستان
های قزوین) تحت پوشش این طرح با معرفی کمیته امداد امام خمینی (ره) قرار گرفته
اند مورد پژوهش قرار می
گیرد تا پیامد این اعتبارات خرد بر توانمندی اقتصادی آنان بررسی گردد.

1-2- طرح مسئله:

در ایران، در بسیاری از روستاهای کشور، شکل غالب تولید، سازمان خانوادگی تولید است که این می
تواند نمایانگر اهمیت نقش افراد خانواده در فعالیت
های موجود در روستاها باشد. با ژرف شدن در تقسیم کار جنسیتی در این واحدها می
توان به وظایف بی
شمار و آشکار و پنهان زنان پی برد. بطور کلی زنان در کنار کارخانه و پرورش کودکان و وظیفه همسری به صورت مستقیم و غیرمستقیم در تولید نقش دارند، هرچند که کمتر به عنوان شاغل محسوب می
شوند و عمدتاً این وظایف با امور خانه
داری تلفیق شده و جزو وظایف روزانه آنان به حساب می
آید. بنابراین، نقش تولیدی زنان روستایی کمتر تجلی اقتصادی و حتی اجتماعی یافته است.

از دیرباز، زنان در روستاها به فعالیت
هایی نظیر بذرکاری، نشاء صیفی
جات، تنک، وجین کردن چغندر قند و پنبه، کوبیدن حبوبات و کمک در بوجاری محصولات مزرعه – جمع و جور کردن امور دامداری و خشک کردن گوشت برای مصرف در فصل سرما می
پردازند و در واقع توانمندی آنان می
تواند در رفع نگرانی مردان خانوار که همواره نگران تامین حامی و یار و یاوری برای انجام کارهای مزرعه هستند، بسیار مثمرثمر باشد. (شهبازی، 1381)

و یا اداره سازمان
هایی مانندواره که بیشتر زنانه و با کارکردهای نهان و نمایان می
باشد از جمله فعالیت
های زنان را شامل می
شود که برای افزایش سودمندی دامداری معیشتی و نیمه معیشتی برای تولید فراورده
های شیری (کافی کردن میزان شیر و نیروی کار و صرفه
جویی در این دو عامل) تا به امروز، تداوم یافته است. (فرهادی، 1370)

در این میان ، زنانی وجود دارند که به دلایل مختلف سرپرست خانوار خود را از دست داده
اند و بار بیشتری را به دوش می
کشند.

از آنجا که توسعه مفهومی کیفی و چند بعدی است که هدف عمده آن کاهش فقر و بیکاری و توزیع مناسب ثروت و درآمد است و همه گروه
های جامعه را مدنظر قرار می
دهد، در راه رسیدن به توسعه، همه افراد جامعه و حتی فقیران باید مشارکت داشته باشند، اما آنچه مورد توجه است، این است که فقرا چگونه می
توانند در امر توسعه مشارکت کنند. این مسئله به خصوص در مورد زنان سرپرست خانوار روستایی که از امکانات اجتماعی محدودتری برخوردارند، بسیار مورد توجه است. زن روستایی، گرچه در فعالیت
های اقتصادی روستا نقش عمده
ای ایفا می
کند، ولی ارزش اقتصادی فعالیت
های او در محاسبات ملی دیده نمی
شود و این از آن رو است که در اغلب موارد، فعالیت
های اقتصادی زنان روستایی جزو وظایف آنها در تامین نیاز خانوار به شمار می
رود. به دیگر سخن، فعالیت
های اقتصادی زنان روستایی، فعالیت
های مربوط به بخش غیررسمی اقتصاد است. بدین ترتیب وقتی ارزش اقتصادی برای فعالیت زن روستایی در نظر گرفته نشود، درآمدی هم برای او ایجاد نمی
شود و در چرخه اقتصادی شکافی به وجود می
آید. تولید صورت گرفته است ولی درآمدی به دست نیامده است و این مسئله منجر به فقیر شدن زنان روستایی می
شود. یکی از مهمترین راهکارها در جهت از بین بردن فقر زنان، توانمندسازی آنان است. توانمندسازی زنان که اغلب با استفاده از ابزار تامین مالی خرد صورت می
گیرد، راهی برای هدایت زنان به سمت انجام فعالیت
های تولیدی و درآمدزا است.

امروزه با توجه به مهاجرت جوانان و یا مردان خانواده
ها به شهرهای کوچک و بزرگ اهمیت فعالیت زنان، خصوصاً زنان سرپرست خانوار بیشتر نمایان می
شود و ضرورت اعتبارات خرد در ایجاد فعالیت
های کوچک برای توانمندساختن زنان سرپرست خانوار روستایی، بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. بطوری
که، سال 2005 میلادی را سال اعتبارات خرد نامیده
اند که هدف فقرزدایی، عدالت اجتماعی و ایجاد اشتغال را دنبال می
کند.

در این راستا، بانک کشاورزی با کمک سایر نهادها مانند کمیته امداد خمینی (ره)، سازمان بهزیستی، سازمان زندان
ها و جهاد کشاورزی و… با مد نظر داشتن اهدافی خاص، سعی در توانمندسازی زنان سرپرست خانواده نموده است. یکی از مکانیزم
های بانک کشاورزی و کمیته امداد امام خمینی (ره) درخصوص توانمندسازی زنان، اجرای طرح حضرت زینب کبری (س) است که در این تحقیق سعی شده است تا جایگاه اعتبارات پرداختی توسط بانک کشاورزی که با معرفی واجدین شرایط از طرف کمیته امداد امام خمینی (ره) صورت می
گیرد، مورد بررسی قرار گیرد که آیا طرح حضرت زینب کبری (س) با مکانیسمی که در حال اجرا است، می
تواند براهداف از پیش تعیین شده خود که ایجاد درآمد و اشتغال و توانمندسازی اقتصادی زنان سرپرست خانوار است جامه عمل بپوشاند؟

1-3- اهمیت مسئله:

نقش اعتبارات خرد در آغاز هزاره سوم به عنوان یکی از رویکردهای مهم برای رفع فقر و توانمندسازی اقتصادی زنان سرپرست خانوار روستایی قرار گرفته است و به زنان به عنوان نیمی از جمعیت فعال روستا که در توسعه بسیار مؤثرند توجه شده است. در این راستا ردکلیفت[1] (1987) معتقد است: «در امر توسعه پایدار، مردم در کانون این امر قرار داشته و رشد اقتصادی نه به عنوان یک هدف، بلکه به مثابه یک وسیله تلقی می
شود. در این
گونه از توسعه، فرصت
های زندگی نسل
های آتی همراه با فرصت
های زندگی نسل
های حاضر مورد حمایت قرار گرفته و نظام
های اکولوژیکی را که کل حیات، وابسته به آنها است محترم می
دارند. در این نگرش، حفظ حقوق شهروندی، حقوق سیاسی، افزایش مشارکت، فرصت
های اجتماعی، عدم تبعیض، امنیت و کرامت انسانی و ارزش
های فرهنگی، آگاهی و معرفت و جلوه
گر شدن آثار عقل، آزادی
های انسان، بهبود رفاه مادی و معنوی، افزایش سطح سلامتی و بهداشت، افزایش طول زندگی، مشارکت خلاق هر دو جنس زن و مرد، کیفیت زندگی آینده و… از اهداف اولیه آن تلقی می
شود.» (Redclift 1987 , 1340) به نقل از (حسین رحیمی، 1381، 319)

حال اگر منابع اعتباری به عنوان یکی از اصول بنیادین توسعه در دسترس زنان روستایی قرار گیرد و آنان تامین مالی شوند، در این صورت، زنان روستایی افرادی کارآفرین و موفق خواهند بود که در حیات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی روستا تحولی شگرف ایجاد خواهند کرد. برای توانمندسازی زنان روستایی خصوصاً سرپرست خانوار، تدوین برنامه
های دراز مدت و جامع ضروری است. اما یکی از پیش شرط
های آن دسترسی به اعتبارات است.

اهمیت اعتبارات خرد در کاهش فقر بویژه از آن جهت دارای اهمیت است که اولاً بطور معمول وام
های کلان بخصوص در کشورهای در حال توسعه به دلایل مختلف نصیب افراد فقیر نمی
شوند. ثانیاً، همان
گونه که با دوری (Bhaduri,1983)، رائو (Rao,1980) باردهان (Bardhan,1980) و گات همکاران (Ghate & others,1992) عنوان کرده
اند، عواملی مثل وجود قدرت
های انحصاری و یا بالا بودن نرخ بهره باعث شده که منابع مالی غیررسمی نیز نتوانند اعتبارات لازم را در اختیار قشر فقیر جامعه قرار دهند. نکته مهم آن است که بسیاری از فقرا تنها به این دلیل فقیر مانده
اند که مبالغ اولیه و کوچک را برای رونق دادن به فعالیت
هایشان در اختیار ندارند. آن
گونه که آدام اسمیت بیان می
کند اگر شخصی قادر به دست آوردن مبلغ کوچکی باشد، می
تواند مبلغ بزرگتری را نیز کسب نماید. اما مهم آن است که چگونه آن مبلغ کوچک را در بدو امر به چنگ آورد. همانطور که اسمیت اشاره کرد و ما نیز در ضرب
المثل
های خود داریم، پول، پول را می
سازد. از آنجا که اعتبارات خرد در واقع همان شرایط به دست آوردن مبالغ اولیه را فراهم می
سازد، پس اعتبارات خرد می
تواند فی
النفسه نقش مهمی در کاهش فقر داشته باشند. (بخشوده و سلامی، 1384)

در واقع، اعتبارات خرد، ابزاری پایدار، قدرتمند و کلیدی برای رفع فقر و وسیله
ای برای سازگاری در جهت نیل به جنبه
های فراموش شده عدالت اجتماعی مثل فقر، بیکاری و تبعیض و راهی برای توانمندسازی فقرا و رفع موانع توسعه اقتصادی است.

از آنجا که کاهش فقر و گرسنگی – امکان تحصیل برای کودکان، حداقل تا پایان مقطع دبستان، توانمندسازی زنان، کاهش مرگ و میر کودکان، مبارزه با بیماری
ها، حفظ محیط
زیست، مشارکت جهانی برای توسعه، تامین نیروی جسمانی مادران از اهداف هزاره سوم در نظرگرفته شده است، نقش اعتبارات خرد در این راستا، خصوصاً توانمندسازی زنان روستایی در توسعه روستایی بسیار مهم جلوه می
کند. همچنین با آزمون سازگاری بین برنامه
های اعتبارات خرد با سند چشم
انداز 20 ساله کشور و برنامه چهارم توسعه در سطح کلان، می
توان پی برد که هیچ ناسازگاری مشهودی بین محورهای تعیین شده در برنامه چهارم توسعه و مکانیزم اعتبارات خرد وجود ندارد چراکه اعتبارات خرد کاملاً مردمی هستند و همانطور که الگوی توسعه ایران برحفظ کرامت انسان
ها استوار است، برنامه اعتبار خرد برنامه
ای است گروهی و اجتماعی و در واقع نوعی سرمایه اجتماعی محسوب می
شود. (نوری نائینی، 1384)

بنابراین در کشور بعد از انقلاب، نهادهای مختلفی مانند بانک کشاورزی و کمیته امداد امام خمینی (ره)، وزارت جهاد کشاورزی این ضرورت را احساس کرده و اقدام به پرداخت اعتباراتی تحت عنوان اعتبارات خرد جهت توانمندسازی زنان روستایی نموده
اند که می
توان برتعدادی از آنها اشاره نمود.

مثلاً: در این راستا، طرح
های زیر در بانک کشاورزی در رابطه با زنان طراحی شده و به مرحله اجرا درآمده است.

1-طرح حضرت زینب کبری (س) (خاص زنان سرپرست خانوار)

2- طرح تعمیر و بهداشتی کردن کارگاه
های قالیبافی

3- پرداخت تسهیلات به شرکت
های روستایی زنان

4- طرح آتیه بانک کشاورزی. (عرب مازار و سعدی، 1383، 19)

5- طرح ایران با هدف تجهیز منابع و اعتبار برای زنان ایران.

این طرح مختص زنان کشور است. افتتاح
کنندگان هر یک از انواع حساب
های سپرده
ای یا قرض
الحسنه، مشمول استفاده از امتیازات خدمات عمومی این طرح هستند. در این طرح،
 خدمات بانکی برای زنانی که به علت کهولت سن یا بیماری نمی
توانند به شعب بانک مراجعه کنند، در محل سکونت آنان انجام می
شود و موارد مصرف وام قرض
الحسنه برای تامین کمک هزینه جهیزیه، تامین کمک هزینه تحصیلی (دانشگاه)، تامین کمک هزینه خود اشتغالی خود و فرزندان و تسهیلات و تعمیرات مسکن استفاده می
شود. (سلطان محمدی، 1383، 27)

کمیته امداد امام خمینی (ره) نیز چه در زمینه توانمندسازی، چه در زمینه حمایتی اقداماتی برای زنان روستایی انجام داده است. از جمله طرح
های حمایتی، می
توان به طرح مددجویی اشاره کرد که شامل مددجویانی می
شود که معمولاً بنا به عللی از قبیل بی
سرپرستی، از کار افتادگی سرپرست، معلولیت سرپرست، استیصال و درماندگی و بیماری سرپرست تحت پوشش قرار می
گیرند.

کمتیه امداد امام خمینی (ره) در زمینه خودکفایی مددجویان خود نیز فعالیت
های مهمی را انجام داده است.

طرح
ها و فعالیت
هایی که جهت خودکفایی مددجویان تحت حمایت توسط این نهاد انجام می
گیرد، یکی از اصولی
ترین و شایسته
ترین خدمات می
باشد در این راستا، فعالیت
های کمیته امداد در زمینه خودکفایی مددجویان حول چند محور عمده به شرح زیر است:

1-پرداخت وام خودکفایی، تهیه و واگذاری مواد اولیه و وسیله کار.

2-رسیدگی و نظارت بر فعالیت
های خودکفایی خانواده
های تحت حمایت

3-ارائه آموزش
های فنی و حرفه
ای

4- کاریابی برای مددجویان، ایجاد زمینه لازم برای جذب شدن مددجویان آموزش دیده در بازار کار.

5- پرداخت وام از محل تسهیلات تبصره
های قانون بودجه.

6- پرداخت وام به زنان روستایی سرپرست خانوار (طرح حضرت زینب کبری (س)).

7- تهیه مقدمات لازم برای خودکفایی دسته جمعی و گروهی از طریق کارگاه
های آموزشی و تولیدی.

8- تامین فضای خود کفایی. (گزارش آماری کمیته امداد – 1383)

دفتر امور زنان روستایی وزارت جهادکشاورزی (از دفاتر تابعه معاونت ترویج و مشارکت مردمی) نیز از سال 1379 تلاش
هایی را برای ایجاد صندوق اعتبار خرد در مناطق روستایی با هدف طراحی یک الگوی بومی از اعتبار خرد که منطبق با شرایط کشور باشد، آغاز نمود. هدف اصلی این صندوق توسعه منابع انسانی و تشکیل نهادهای اجتماعی رسمی برای زنان با هدف ایجاد و تقویت سرمایه اجتماعی در جوامع روستایی با محوریت اعتبار و پس
انداز است.

از میان طرح
های در حال اجرای نهادهای مختلف، برای بررسی پیامد اعتبارات خرد، ابتدا تصمیم به پژوهش در زمینه صندوق
های اعتبارات خرد گرفتم و در این زمینه به روستای شادمهن از توابع فیروزکوه مراجعه شد تا پیامد این صندوق
ها که در واقع نوعی بانک زنان روستایی است بر توانمندسازی زنان بررسی شود، ولی به دلیل اینکه یک تحقیق جامع در زمینه بانک
پذیری روستاییان در روستای حصاربن توسط خانم دکتر شادی طلب (1380) اجرا شده بود، تصمیم به بررسی پیامد طرح حضرت زینب کبری (س) در فعالیت دامداری در زمینه توانمندسازی اقتصادی زنان سرپرست خانوار در بویین زهرا گرفته شد.

علت انتخاب طرح
 حضرت زینب کبری (س) این بود که این طرح خاص زنان سرپرست خانوار روستایی است و این قشربه عنوان فقیرترین فقرا شناخته شده
اند و بکارگیری صحیح اعتبارات خرد در ایجاد شرایطی برای افزایش درآمدشان مهم به نظر می
رسید. هرچند که چالش
هایی بر سر انتخاب زنان سرپرست خانوار به عنوان فقیرترین فقرا وجود دارد از جمله اینکه شاید توسط فرزندان بزرگسال آنها تحت حمایت قرار گرفته و وضعیت بدی نداشته باشند و یا به این علت که چون فرهنگ کارکردن در چنین خانواده
هایی وجود دارد حتی دختران آنها نیز به فعالیت مشغول بوده و وضعیت خانواده از نظر مالی چندان نامناسب نباشد و یا اینکه زنان سرپرست خانوار در وضعیتی باشند که فردی تحت تکفل آنها نباشد و درآمد آنها کفاف زندگی
شان را بدهد ولی با توجه به موارد گفته شده نظر غالب براین است که آنان فقیرترین فقرا هستند.

1-4- سوالات:

در این تحقیق سعی می
شود به سوالات زیر پاسخ داده شود:

1-نحوه دسترسی زنان به اعتبارات خرد چگونه است و مشکلات موجود در این زمینه چیست؟

2- آیا طرح اجرا شده (طرح حضرت زینب کبری (س)) توانسته در ایجاد فرصت
های شغلی و افزایش درآمد زنان سرپرست خانوار موثر باشد؟

3- آیا مقدار اعتبارات پرداختی به زنان سرپرست خانوار برای ایجاد فعالیت یا گسترش آن مناسب بوده است؟

4- آیا اگر میزان اعتبارات پرداختی به زنان سرپرست خانوار افزایش یابد، توانمندسازی آنان را تسریع می
کند؟

5- نارسایی
های احتمالی طرح حضرت زینب کبری (س) چیست؟

1-5- دیدگاه انتخابی تحقیق:

با توجه به اینکه اعتبارات خرد به عنوان رهیافتی در کاهش فقر و توسعه مناطق روستایی از دهه
های 1980 و 1990 مورد توجه قرار گرفته است، دیدگاه
های مختلفی در این زمینه که ملهم از مباحث عمده در اقتصاد نئولیبرال است، مطرح شده است که از آن جمله می
توان به دیدگاه بازارگرا، دیدگاه دولت
گرا و دیدگاه جامعه
گرا اشاره کرد.

در دیدگاه بازارگرا، بازار مالی، بازار رقابت کامل است و توجه خاصی به کاهش دخالت دولت دارد چراکه معتقد است روستاییان نظیر سایر واحدها قادرند نیازهای خود را از طریق مکانیسم بازار برطرف کنند.

در دیدگاه دولت
گرا، 3 رهیافت خود پایداری مالی، رهیافت کاهش فقر و رهیافت فمنیستی وجود دارد.

در این دیدگاه، بازار مالی بازار انحصاری است و نرخ بهره بسیار بالا است و اعتقاد براین است وام
هایی که در اختیار روستاییان قرار می
گیرد نه تنها مشکلات آنها را حل نمی
کند، بلکه آنها را فقیرتر می
نماید.

پس دولت از طریق سیستم بانکی منابع مالی و اعتباری را با بهره کم در اختیار روستاییان فقیر (که در این تحقیق منظور زنان سرپرست خانوار روستاهای بویین زهرا هستند) قرار می
دهد.

در دیدگاه جامعه
گرا، هرگونه دخالت دولت باید با مشارکت و همکاری روستاییان هم در ابعاد مالی و هم غیرمالی صورت گیرد. در این تحقیق که هدف بررسی پیامد اعتبارات خردپرداختی توسط طرح حضرت زینب کبری (س) که هدف خود را توانمندسازی اقتصادی زنان سرپرست خانوار از طریق پرداخت وام
هایی با کارمزد پایین عنوان کرده است با دیدگاه دولت
گرا و پارادایم مطرح شده در این دیدگاه یعنی پارادایم خود پایداری مالی زنان نگریسته می
شود هرچند که در مواردی با بافت روستاهای ایران تفاوت
های بنیادی دارد که در جای خود به آن پرداخته می
شود.

1-6- اهداف تحقیق:

هدف
هایی که در این تحقیق دنبال می
شوند عبارتند از:

– اهداف عمومی تحقیق:

• بررسی نقش و جایگاه اعتبارات خرد پرداختی توسط طرح حضرت زینب کبری (س) در توانمندسازی اقتصادی زنان سرپرست خانوار در روستاهای بویین زهرا.
• بررسی نحوه عملکرد طرح حضرت زینب کبری (س) در ایجاد فرصت
های شغلی.
• یافتن عوامل احتمالی بازدارنده برای رسیدن به اهداف از پیش طراحی این طرح (طرح حضرت زینب کبری (س))

– اهداف اختصاصی تحقیق:

1- بررسی تاثیر سن و میزان تحصیلات زنان سرپرست خانوار در توانمندسازی اقتصادی آنها

2- بررسی نقش تعداد افراد تحت تکفل زنان سرپرست خانوار در توانمندسازی اقتصادی آنها.

3- بررسی تاثیر نوع مصرف و مبلغ تسهیلات در توانمندسازی اقتصادی زنان سرپرست خانوار روستایی.

2-تعریف مفاهیم

2-1 تعاریفی از اعتبار و انواع آن:

کلمه اعتبار معانی زیادی دارد، اما در لغت به معنی اعتماد و تکیه کردن، قول، اطمینان، منزلت و آبروست.

معنی اصطلاحی آن عبارت است از اطمینانی که بانک یا موسسه
ای به شخص ابراز نموده تا مبلغی از سرمایه خود را در اختیار او قرار دهد.

در تعریفی دیگر اعتبار، انتقال موقتی قدرت خرید از افراد حقیقی یا حقوقی به فرد دیگری است که کارایی و مدیریت لازم جهت فعالیت را دارد ولی فاقد سرمایه کافی است.

ولی بطور کاربردی، اعتبار عبارت است از هر نوع قراردادی که به موجب آن بانکی بنا به درخواست و برطبق دستورات یک مشتری، مامور است که مقابل اسناد معینی به شخص ثالث یا به حواله کرد او وجهی پرداخت نماید. (نادری مهدیی، 1381، 35)

در تعریف وام و یا اعتبار بطور کلی می
توان گفت: مقدار پول یا جنسی و یا خدمتی است که شخص برای مدتی (محدود و مشخص یا نامشخص) در مقابل اخذ بهره یا مقداری اضافه و یا بدون دریافت بهره و مبلغ اضافی (قرض
الحسنه) با دریافت وثیقه و یا به اعتبار شخصی در اختیار شخص دیگر قرار می
دهد. (طالب، 1372، 54 و 53)

وام
ها را می
توان به شکل
های مختلفی تقسیم
بندی کرد: (از جمله مصرفی، تولیدی، نقدی، جنسی، کوتاه مدت، میان مدت، بلند مدت (با توجه به زمان بازپرداخت.)

همانگونه که در نمودار زیر نشان داده می
شود، وام
ها را می
توان به دو گروه مصرفی و تولیدی تقسیم کرد.

وام
های تولیدی، خود به دو گروه مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می
شوند. وام
های مستقیم، وام
های است که بطور مستقیم در تولید به کار گرفته می
شود. در حالی
که وام
های غیرمستقیم در مواردی نظیر خانه
سازی، ایجاد زیرساخت
ها مثل توسعه جاده و ایجاد شبکه آبرسانی مورد استفاده قرار می
گیرد. تنها نقشی که وام
های مصرفی غیرتولیدی در زندگی روستاییان دارند، افزایش بدهی روستاییان است. در حالی
که وام
های مصرفی تولیدی، باعث کاهش احتمال زیان می
شوند و نوسان
های مصرف را در مقابل نوسان
های فصلی درآمد، هموار می
کند. (معظمی، 1377، 28)

1)

برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید.

پایان نامه مقطع کارشناسی ارشد رشته علوم اجتماعی 

در ادامه مطلب می توانید تکه هایی از ابتدای این پایان نامه را بخوانید

و در صورت نیاز به متن کامل آن می توانید از لینک پرداخت و دانلود آنی برای خرید متن کامل این پایان نامه اقدام نمائید.

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده درج نمی شود

تکه هایی از متن به عنوان نمونه :

فصل اول. 4

کلیات.. 4

مقدمه 4

طرح مسأله 8

در چهارچوب سیاسی. 8

در چهارچوب فرهنگی. 10

ضرورت و اهمیت تحقیق. 13

اهداف پژوهش.. 17

سؤالات تحقیق. 18

روش شناسی. 19

محدودیت‌های پژوهش.. 20

فصل دوم. 23

پیشینه پژوهش و ادبیات نظری.. 23

پیشینه تحقیق. 24

ادبیات  نظری. 25

قومیت.. 25

قومیت و نژاد 31

مطالعات قومی در انسان‌شناسی. 34

ملیت.. 37

مدل‌های روابط قومی – ملی. 39

نظریات کارکرد‌گرا 41

نظریات تضاد 45

هویت.. 51

هویت اجتماعی. 53

هویت قومی. 55

هویت ملی. 57

رویکرد‌های نظری به هویت قومی. 61

ابعاد اساسی در مطالعه‌ی هویت قومی. 62

روان‌شناسی و هویت اجتماعی. 66

فصل سوم. 70

روش شناسی. 70

روش‌ تحقیق. 71

روش پژوهش :مطالعه موردی. 71

ویژگیهای مطالعه موردی. 72

تکنیک‌های جمع آوری شواهد مطالعه موردی. 76

مصاحبه متمرکز  یا ساختار یافته: 79

مصاحبه شوندگان این پژوهش.. 83

جمعیت آماری. 83

اعتبار  و پایایی در مطالعه موردی: 84

تحلیل در مطالعه موردی: 88

ارایه تبیین: 89

عملیاتی کردن مفاهیم 90

تعاریف عملیاتی این پژوهش.. 93

تعاریف نظری مفاهیم 94

فصل چهارم. 96

کلیاتی حول موضوع تحقیق. 96

کردها 97

کردها در خاورمیانه 99

کردها در ایران. 100

دین و مذهب.. 101

نژاد کردی. 103

وقایع نگاری جنبش‏های کرد 103

استان آذربایجان غربی. 106

جغرافیا 107

تاریخ استان. 108

شهرستان‌های استان. 108

مهاباد 109

تاریخچه. 110

ایل‌های منطقه. 111

فصل پنجم 113

یافته‌های تحقیق. 113

توصیف مکان و موقعیت تحقیق. 114

هویت ملی ایران. 116

هویت دولتی و هویت ملی. 119

هویت ملی و مؤلفه‌های آن. 121

هویت قومی کرد و مؤلفه‌های آن. 123

هویت و احساس تعلق. 125

زبان و هویت.. 126

پوشاک و هویت.. 129

موسیقی و هویت ملی – قومی. 133

ادبیات و هویت قومی و ملی. 136

ادبیات کردی. 136

دین و هویت ملی و قومی. 142

مؤلفه‌های دیگر هویت قومی. 143

سرزمین. 143

اوقات فراغت.. 144

نامگذاری. 144

تاریخ قومی. 145

نگرش‌ها و هویت قومی. 146

احساس تبعیض… 149

تعصب.. 149

رفتارهای قالبی یا کلیشه‌ای 150

هویت قومی در برابر هویت ملی؟ 153

هویت فراملی و فرو ملی. 154

تحولات عراق و هویت قومی – ملی. 155

فصل ششم. 158

بحث و نتیجه‌گیری.. 158

نتیجه گیری. 159

خلاصه‌ی نتایج به دست آمده 161

منابع و مأخذ. 163

منابع فارسی. 164

منابع لاتین. 169

فصل اول

کلیات

مقدمه

توجه به هویت در علوم اجتماعی و حتی علوم انسانی امروز به وضوح از گفتگو‌های فلسفی درباره‌ی هویت فراتر رفته است. بحث‌‌های انتزاعی فلسفه در مورد کیستی ما و ” ما هو ” در علوم اجتماعی امروز یا  به کلی فراموش شده یا تنها به عنوان بخشی از مقدمه‌ی بحث‌های می‌آید. علوم اجتماعی امروز فارغ از مفهوم و معنای لغوی یا فلسفی هویت به نقش هویت در زندگی اجتماعی یا حتی هویت فردی می‌پردازند که ناگزیر بر زندگی اجتماعی تأثیر می‌گذارد.

هویت یکی از مفاهیم عمده‌ای است که انسان در سراسر زندگی اجتماعی‌اش با آن درگیر بوده است. در طول زمان علاوه بر هویت‌های فردی و پایه‌ای طبیعی ، افراد انسانی خود را با هویت‌های گوناگون اجتماعی مانند هویت خانوادگی  و خویشاوندی ،‌ هویت شغلی و مالی ، هویت سرزمینی یا نژادی ، هویت قومی یا ملی و … تعریف کرده‌اند.” زندگی اجتماعی انسان بدون وجود راهی برای دانستن اینکه ” دیگران ” کیستند و بدون دانستن ” ما ” کیستیم ، غیر قابل تصور است “.(جنکینز، 1381:8)

از همین روست که پایه‌ای ترین مفاهیم علم انسان‌ شناسی و حتی پیش از آن، اندیشه‌ی انسان شناختی ( ما قبل تاریخ علم انسان شناسی ) ، مفاهیم “خود” و “دیگری” هستند. اینکه ” من ” کیستم بدون آگاهی از کیستی “دیگری ” ممکن نیست. دو مفهوم “خود”  و “دیگری”  را می‌توان با مفهوم “هویت” و “دیگربودگی”  انطباق داد. (کیلانی ،‌1996 و لمبارد 1994، در فکوهی 1381:22) به زبان دیگر ” تأکید اولیه انسان‌شناسان آنچنان‌که همواره گفته‌اند فهم غیریت [ دیگری ] فرهنگی است.” (  جنکینز در بالمر ، 1381:165)

از میان همه ی این هویتها ، بعد از شکل گرفتن اشکال مدرن دولت-ملت، هویت ملی و قومی یکی از اشکال مهم هویت انسان اجتماعی است. این دو هویت ، گرچه همیشه در برابر هم قرار نمی‌گیرند، یعنی تعلق به یکی نشان دهنده ی عدم تعلق به دیگری نیست، اما می توان گفت که همیشه رابطه ی کاملا نزدیک و تنگاتنگی با هم دارند.

پارامترهایی که برای مطالعه و پاسخ به پرسشهای این تحقیق ، بیش از هر چیز مورد توجه است، بررسی هویت ملی، هویت قومی و ویژگیهایی است که در میزان تعلق ملی مهم است.

این پژوهش بر آن است که پیش از همه با یافتن عوامل موثر بر میزان تعلق ملی، و مؤلفه های هویت ملی و قومی جمعیت آماری خود، به این پرسش پاسخ دهد که  آیا شناختی که گفتمان عامه از هویت ملی ، قومی و تعلق ملی دارند، همان شناختی است که گفتمان های موجود دیگر یعنی گفتمان روشنفکری(شامل گفتمان میان انجمن های فرهنگی و نشریات کرد زبان )و یا حتی گفتمان سیاسی –نظامی کردی دارند، یا متفاوت است و اگر متفاوت است چه عواملی این تفاوت را به وجود آورده اند.

” هویت های مختلف به شیوه های پیچیده ای با هم تلاقی می کنند.نهاد ها –همچون هویت ها – فراورده های آنچه مردم به انجام آن مبادرت می کنند، هستند، و در عین حال به عمل آنان شکل می دهند.  با این حال نهادها در هیچ تعبیری ، در هیچ چیز فراتر از عمل مردم موجودیت نمی یابند. در واقع نهادها همان فرآیندهای مستمر نهادینه کردن هستند که به طور جمعی به مثالی بدل شده باشند “.(جنکینز،1381:214)

هویت‌ها از نظر روانی برای افراد و ادامه‌ی زندگی‌ اجتماعی مهم‌ و حیاتی‌اند ، اما آن‌چه باعث می‌شود مفهوم هویت برای متفکران علوم اجتماعی دارای اهمیت شود، این است که هویت‌ها در رفتار مردم نقش دارند. مثلاً‌ اگر فردی خودش را یک کرد تصور کند تلاش می‌کند که همانند یک کرد عمل کند ؛ و همین عملکرد اجتماعی فرد است که دانشمندان علوم اجتماعی را تشویق به تحقیق در مؤلفه‌های هویتی افراد، گروه‌های اقتصادی ،‌ سیاسی و اجتماعی می‌کند.” اما مفهوم هویت به همان اندازه که حیاتی است ، مبهم هم هست “( هانتیگتون،‌1384:41) تعریف هویت دشوار است و در بسیاری از روش‌های معمول اندازه‌گیری نمی‌گنجد.

هویت‌ به تصوراتی از خصوصیات فردی و تمایز مربوط می‌شود که توسط یک بازیگر اجتماعی حفظ و القا شده و به واسطه‌ی روابط با ” دیگران ” شکل گرفته اند. (Katzenstein. Peter J ،1996:59)

در این پژوهش ضمن رد واژه‌ی ناسیونالیسم قومی که موجب سردرگمی می‌شود و  کسانی چون کونور (در احمدی ،‌ 1378:38) و یا  دستوره (1380) آن را به کار برده اند، از واژه‌ی قوم‌گرایی  استفاده می‌شود. دلایل رد این اصطلاح که لوئیس اشنایدر نیز (1969) از آن   انتقاد کرده است را در فصل دوم می‌‌آوریم.

آن‌چه قرار است در این پایان نامه بدان پرداخته شود وضعیت قوم کرد است، سیاست‌های کلی و کلانی وجود دارد که دولت‌های ملی خود را ناچار می‌دانند که آ‌ن‌ها را به اجرا در آورند تا مانع تنش‌های قومی شوند. اما سیاست‌های خرد تری نیز وجود دارند که بسته به موقعیت خاص هر قوم باید در نظر گرفته شود ، به عنوان مثال وضعیت اقوام کرد و ترک و بلوچ در ایران از نظر تنش‌ها و تحرکات قومی کاملاً با هم متفاوت است.(احمدی ، 1378) در همین راستا گروه‌های مختلف اقوام کرد از ساکنین استان کردستان گرفته تا کردهای کلهر کرمانشاه و کردهای آذربایجان غربی هر یک نیز وضعیت متفاوتی دارند که سیاست‌های متکثری را می‌طلبد. همین دیدگاه است که در شرایطی که پیشتر نیز هویت قومی و ملی اهالی بخشهایی از مناطق کرد نشین مورد مطالعه قرار گرفته است ،‌ ما به سراغ منطقه‌ی کردنشین دیگری برویم.

در ایران اقوام کردی داریم که هریک با داشتن زبان متفاوت و دینی ، محیط زیست ، محیط اجتماعی و محل زندگی ، رابطه ی منحصر به فردی را با دولت مرکزی و در نتیجه بقیه اقوام ایجاد می کنند. گروههای قومی که با توجه به شرایط ویژه ای که طی آن خود و هویت قومی و ملی خود را تعریف می کنند، میزان تعلق ملی شان متفاوت است و به همان نسبت هم خواسته ها و تحرکات  قومی متفاوتی دارند. به همین دلیل هم محقق بر آن است ضمن بررسی تعلق ملی آنها، به شناخت آنها از خود و دیگری، هویت قومی و هویت ملی پی ببرد.

طرح مسأله

در چهارچوب سیاسی

ایران کشوری است که به خاطر موقعیت ویژه اش در تنوع قومی[1] و تحرکات قومی گریزی از مرکزی – که از زمان تشکیل دولت ملی [2] ، کمابیش همیشه با آن مواجه بوده است ( احمدی ،‌1378:‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌  91-93 ) – نیاز اساسی به شناخت موقعیت خود به عنوان یک جامعه‌ی چند فرهنگی [3] دارد. شناختی که طی آن از یک سو، بتوان طی آن به حقوق اقلیتهای قومی احترام گذاشت و از سوی دیگر دولت مرکزی یکپارچگی خود را تضمین کند.

گرچه وجود کشوری به نام ایران سابقه‌ی چند هزار ساله دارد ، در حقیقت سابقه‌ی وجود دولت در ایران به هزاره‌ی ششم پیش از میلاد می‌رسد ( فکوهی ‌a . 1380) ( فکوهی در برتون ، 1380:13) و انسجام این مجموعه‌ی اقوام در این تاریخ چند هزار ساله برای حفظ موجودیت سیاسی  کشور کافی بوده است ، اما بعد از شکل گرفتن دولت ملی ایران به مفهوم مدرن آن ، گرایش‌های قومی گریز از مرکز شکل جدیدی به خود گرفته است . این گرایش‌ها به صورت تحرکات قومی مورد نظر ما –” که تا پیش از این بیشتر به صورت تحرکات ایلی و قبیله‌ای بوده است ” ( احمدی ، 1378:92 )-  از سالهای 1320 آغاز شده  است و تا کنون [4] نیز با شدت‌ و حدت متفاوتی ادامه داشته است.

آنچه مشکلات قومی ایران را دو چندان کرده است ،‌ موقعیت ویژه‌ی ایران در خاورمیانه است . مرز ایران تقریباً‌ در همه جا مرزی است میان اقوامی که در دو طرف مرز اشتراکات قبیله‌ای ، خویشاوندی ، زبانی و فرهنگی دارند . ( ن. ک . به نقشه شماره 1) اقوامی که از نظر فرهنگی بیشتر خویشاوند اقوام آن سوی مرز‌ هستند تا مردم داخل مرزهای رسمی کشور. در شرق بلوچ‌های سیستان و بلوچستان ، خویشاوند بلوچ‌های پاکستا‌نند، در شمال ترکمن‌ها ، همسایه  کشور ترکمنستان ، در شمال غربی آذری‌ها همسایه‌ی آذربایجان و جنوب غرب اعراب خوزستان در همسایگی فرهنگی و مکانی اعراب به سر می‌برند. همین موقعیت ویژه است که شبکه‌ی خبری عربی الجزیره را وا می‌دارد که طی درگیر‌ی‌های اخیر اهواز در اخبار خود به عنوان یک واقعیت عنوان کند که «اهواز در سال 1925 میلادی ضمیمه‌ی ایران شد

این اقوام که مرزهای سیاسی آن‌ها را از هم جدا کرده است  آن‌قدر انسجام دارند  که یک اتفاق در گروه قومی همسان در کشور همسایه باعث تشنج در همان گروه در ایران می‌شود.[5]

تحرکات قومی ترکمن‌ها در شمال  کشور به خاطر عدم دخالت همسایه‌ها و ضعف گروه‌های قومی  با برقراری مجدد اقتدار دولت مرکزی ایران بعد از جنگ جهانی دوم  به پایان رسید ( عسکری خانقاه ،‌ 1374) تحرکات شرق کشور نیز به دلیل ضعف گروه‌های قومی آن‌ سوی مرز که محرک اصلی بلوچ‌ها هستند به راحتی آرام شده‌اند (حمدی ، 1378:118 )، تحرکات شمال‌ غربی و جنوب غربی نیز با توافق و قراردادها‌ی بین‌الملی [6]  آرام می‌شوند.

در این میان اقلیت  قومی کرد به دلیل موقعیت ویژه‌اش در خاورمیانه ، در ایران نیز وضعیت ویژه‌ای دارد. آن‌ها  را با قراردادهای بین‌المللی نمی‌توان به آرامش فرا خواند،‌ آنها در عراق ،‌ترکیه ، سوریه نیز بدون دولت و با شدت و حدت متفاوت خواهان خودمختاری هستند. کردها  بزرگترین گروه اقلیت خاورمیانه هستند، کردستان ایران در غرب کشور بخشی  از ناحیه کردنشین بزرگتری است که  جنوب ترکیه ، شمال عراق و شرق سوریه هم شامل‌اش می شود. گرچه فعالیتهای سیاسی –نظامی کردستان ایران در مقایسه با کردستان عراق و ترکیه خشونت کمتری دارد ولی در ایران مسائل زبانی و مذهبی و فرهنگی ودر نتیجه تحرکات قومی کردها در ایران بیش از ترکها ، بلوچ‌ها وعرب‌های ایران است.( احمدی،1383:76) ” کردها را بسیاری ، بزرگترین گروه مردم بدون دولت می‌دانند. ” (برتون،1380:105)  قدرت دولت مرکزی ایران مانع شده است که ایران یوگسلاوی یا نزدیکتر برویم  افغانستان دیگری شود ، اما در طول همین دوره به هرحال همیشه تحرکاتی وجود داشته و آنچه در این میان فراموش شده است  تلاش برای یافتن راه حلی فرهنگی برای حفظ حاکمیت ملی و تقویت اتحاد اقوامی است که قرنها با هم زیسته‌اند و تاریخ گواه امکان همزیستی مسالمت‌آمیزشان است.

در چهارچوب فرهنگی

” الگوی فرهنگی- قومی کشور ایران ، الگوی پیچیده‌ای متشکل از گروه‌های قومی ، زبانی ،‌ مذهبی،‌ نژادی، فرهنگی ، و منطقه‌ای را به نمایش می‌گذارد ، تا جایی که به جرأت می‌توان ادعا کرد این تنوع و پیچیدگی،‌ خصیصه‌ی بنیادی جامعه‌ی ایران است “. (مقصودی، 1380:16)

این تنوع به خودی خود یک خصیصه‌ی منفی نیست. ” قومیت آشکار‌ترین شکل و منبع خرده‌ فرهنگ‌هاست ” و خرده فرهنگ‌ها می‌توانند به اعتلای فرهنگ جامعه کمک کنند . اما در برخی موارد ویژگی‌های فرهنگی مانند قومیت یا مذهب باعث جدایی مردم از یکدیگر (گاهی به صورتی بسیار تراژیک ) می‌شود. مثلاً یوگسلاوی سابق در جنوب شرقی اروپا را در نظر بگیرید . از جمله‌ عواملی که آتش ناآرامی‌ها این کشور را در سال‌هیا اخیر دامن زد کثرت و گوناگونی فرهنگی بود. این کشور کوچک که مساحت آن نصف انگلستان است ، قبل از فروپاشی 25 میلیون نفر جمعیت ، دو نوع خط ، سه مذهب ، چهار زبان ، پنج ملیت ، و شش جمهوری سیاسی داشت و از جانب هفت فرهنگ مختلف محاصره شده بود. ستیز فرهنگی که این کشور را به سوی جنگ داخلی سوق داد نشان‌ دهنده‌ی آن است که خرده فرهنگ‌های مختلف درون یک جامعه فقط منبعی برای تکامل و رشد فرهنگی نیستند ، بلکه منبعی برای تنش و خشونت نیز می‌باشند.

اما آن‌طور که جنکینز می‌گوید : ” قومیت به شباهت و تفاوت “ما ” و ” آنها ” متکی است. شناسایی قومی به شیوه یا خاص سرنوشت فرد را به جمع گره می زند که ممکن است پیامدهای مهمی داشته باشد .” (جنکینز،‌ 1381:110) این پیامدهای مهم گاه می‌تواند پیامدهای مهم سیاسی باشد که گاهی مواقع تا تبدیل شدن به پیامدهای نظامی  هم پیش می‌روند.

با توجه به آن‌چه گفته شد، مسأله‌ی بحران‌های قومی در ایران گرچه به خودی خود یک مسأله‌ی سیاسی و مطرح در علوم سیاسی نیز هستند،‌ اما تقلیل این امر به تنها یک امر سیاسی اشتباهی است که در نه تنها به نادیده گرفتن حقوق اقوام مختلف منجر می‌شود ، تاوانش را در دراز مدت دولت مرکزی نیز پرداخت خواهد کرد. چرا که ” در جوامع چند قومی مانند ایران یکی  از مهمترین عوامل تهدید کننده‌ی یکپارچگی ، رفتار تبعیض آمیز با قومیت‌هاست. تبعیض و بی‌عدالتی از یک سو سبب تشدید تعصبات و پیش‌داوری‌های منفی در بین اقوام می گردد و از سوی دیگر زمینه را برای تشدید تضادها و کشمکش‌های قومی فراهم می‌آورد” (یوسفی ، 1383:49) رفتار تبعیض آمیز با قومیت‌ها در ایران به دلیل این‌که قومیت‌ها در ایران ریشه‌ی نژادی ندارند و تضادها تاریخی نیستند ، در بسیاری از موارد ناخواسته اتفاق می‌افتد.

در شرایط کنونی آن‌چه بیش از هرچیز بر اهمیت و حساسیت مطالعات قومی افزوده است ، انقلاب در عرصه‌ی اطلاعات و ارتباطات است که به مسائل قومی ابعاد برون مرزی منطقه‌ای و بین‌المللی بخشیده است. شرایطی که باعث از بین رفتن مرزهای جغرافیایی ، ارتقای سطح آگاهی‌های عمومی و شناخت بهتر افراد نسبت به هویت‌های فردی و اجتماعی شده است. کم‌رنگ شدن مرزهای جغرافیایی افزایش کمی و کیفی امکان برقراری ارتباط با گروه‌ها و اقوام هم‌ ریشه و هم تبار در آن‌ سوی مرزها شده است.

از سوی دیگر تاریخ درگیری‌ها و گرایش‌های سیاسی کردها نشان می‌دهد که ” روابط فرهنگی میان کردها و فارس‌ها مانع بروز گرایش‌های قوی سیاسی مرکز گریز بوده است ” (احمدی ،‌1378:90)

ضرورت و اهمیت تحقیق

در این بخش لازم است فارغ  از اینکه ما به این موضوع بپردازیم یا نه ، اهمیت و ضرورت کارکردی پرداختن به چنین مسأله‌ای را مورد بحث قرار دهیم . این بحث را باید در چند سطح مورد توجه قرار داد:

1. اهمیت مسأله‌ی هویت در جهان امروز.

اهمیت هویت در جهان در حال تغییر امروزه ، مسأله‌ای آشکار است ، چرا که فضا( و مکان ) ، زمان و فرهنگ به عنوان عوامل شکل دهنده‌ی هویت ( گل محمدی ، 244- 1383:228) به سرعت در حال تغییرند.

هانتیگتون در کتاب خود ” چالش‌های هویت در آمریکا” ، ذیل عنوان بحران جهانی هویت می‌گوید، امروزه  مدرنیزه‌ سازی ، توسعه‌ اقتصادی، شهر نشینی و جهانی سازی مردم را وادار کرده است تا در باره‌ی هویت ملی خود تجدید نظر کنند. هویت‌های منطقه‌ای و فرهنگی ” دیگر ملی” از هویت‌های گسترده تر ملی، در حال پیشی گرفتن هستند. ( هانتیگتون ، 1384:29)

این تغییر سریع هویت‌ها باعث شده که امروزه‌  کشمکش‌های هویت بنیان[7] ، به عنوان یکی از سر فصل‌های مطالعات علوم اجتماعی در آید.

2. اهمیت و ضرورت پرداختن به مسأله‌ی قومیت و قوم گرایی در جهان امروز

قومیت‌ها و تعلقات قومی معمولاً وقتی در علوم اجتماعی و حتی روان‌شناسی اجتماعی مورد توجه قرار می‌گیرند که گروه قومی گروه اقلیت[8] نیز باشد.( گرچه این بدین معنا نیست که گروه‌های اکثریت کمتر قومی هستند) در اواخر جنگ جهانی دوم ، لوئیس ویرث در مقاله‌ای تحت عنوان مسأله‌ی گروه‌های اقلیت، گروه‌های اقلیت را دسته‌ای از مردم تعریف می‌کند که به دلیل داشتن ویژگی‌های فیزیکی یا فرهنگی متفاوت از اعضای دیگر جامعه‌ منجر می‌شوند و اعضای گروه‌های دیگر جامعه به ویژه اعضای گروه‌ اکثریت با آنها رفتا‌ر‌های تبعیض آمیز می‌کنند. (Wirth.L.1985:345) رفتار ویژه‌ی جامعه با گروه‌های اقلیت به عنوان گروه‌های آسیب پذیر، باعث این توجه‌ آکادمیک شده است.

از ابتدای قرن بیستم  در شرایطی که بسیاری از مردمی که به عنوان قبایل یا بومی‌ها مورد مطالعه‌ی انسان شناسان اجتماعی قرارگرفته بودند حالا دیگر در پی جنبش‌‌های آزادی ملی  ملت یا کشمکش‌های قومی دولت‌های پسا استعماری، قوم محسوب می‌شدند. آنها که پیش از این یک قبیله بودند ، حالا تبدیل شده بودند به اقلیت‌های قومی[9] . از سوی دیگر. بسیاری از گروه‌های قومی به شهر‌ها و مناطق مرکزی کوچ کردند. جایی که آن‌ها با مردمی با رسوم ، زبان و هویت‌های دیگری ، مواجه شدند، این گروه نیز از سوی جامعه‌شناسان و انسان‌شناسان شهری مورد توجه قرار گرفتند.

و بالاخره تعداد زیادی  از اعضای گروه‌های قبیله‌ای سابق نیز، به اروپا و امریکای شمالی مهاجرت کردند. جایی که روابط‌‌شان با جامعه‌ی‌ میزبان به طور گسترده‌ای به وسیله‌ی جامعه‌شناسان، روان‌شناسان و انسان‌شناسان اجتماعی مورد مطالعه قرار گرفته و می‌گیرد. به طور کلی رابطه‌ی دولت به عنوان نماینده‌ی اکثریت با گروه‌های قومی به عنوان گروه‌های اقلیت یکی از زمینه‌های اصلی تحقیقات علوم اجتماعی است.

3. ضرورت پرداختن به مسأله‌ی کردها در ایران .

همانطور که پیشتر در طرح مسأله درباره‌ی وضعیت ویژه‌ی ایران در تنوع قومی و نیز شرایط کردها اشاره شد کردها به گواه تاریخ ایران ، حساس‌ترین مطالبات قومی را از ابتدای تشکیل دولت‌های ملی داشته‌اند. تشکیل دولت مستقل مهاباد و مبارزات گاه مسلحانه‌ای که تا اوایل انقلاب به طول انجامید گواه این ضرورت است.

4. مهاباد و اهمیت این شهر در میان مناطق کرد نشین .

در ایران گروه‌های مختلف اقوام کردی داریم که هر یک به دلیل داشتن زبان و دینی متفاوت ، محیط زیست ، محیط اجتماعی و رابطه‌ای که با اقوام دیگر ایران دارند، رابطه‌ی منحصر به فردی با دولت مرکزی ایجاد می‌‌کنند . حضور اقوام کرد در جنوب استان ترک نشین آذربایجان غربی خود مسأله را متفاوت با بقیه مناطق کردنشین می‌کند ، ” درگیری‌های گاه خونینی” ( آموسی ، 1384:16)  که میان این دو قوم (کرد و ترک) اتفاق می‌افتد ضرورت بررسی این مسأله را بیش از پیش نشان می‌دهد.

شهر مهاباد به دلیل حساست تاریخی که در مورد جنبش‌های کردی دارد [10] انتخاب شده است. با در نظر گرفتن این مسأله‌ی کلیدی که پیشینه و زمینه‌ی تاریخی زمین تحقیق بی شک نتایج را تحت تأثیر قرار خواهد داد و همان‌طور که گفته خواهد شد،  اصولاً  یکی از منابع اصلی هویت  گروهی ،‌ تاریخ است . بنابراین هویت قومی را بدون در  نظر گرفتن شرایط تاریخی و جغرافیایی نمی توانیم مطالعه کنیم.

از سوی دیگر انتخاب شهر نیز به عنوان محل جغرافیایی مورد به این دلیل بوده است که در شهرها  به دلیل این‌که روابط عشایری نیستند،‌ هویت‌های ملی یا قومی  به عنوان مفاهیم جدید ، در برابر هویت‌های قبیله‌ای و طایفه‌ای بهتر فهمیده می‌شوند.

5. اهمیت انتخاب جوانان به عنوان جمعیت آماری مورد مطالعه

در هر جامعه‌ای جمعیت  پویا و تأثیر گذار بر‌‌‌ آینده‌ی جامعه جوانان هستند.‌ به زبان دیگر با مطالعه‌ی جوانان به نوعی ، آینده‌ی جامعه‌ را مورد تحقیق قرار داده ایم . یعنی مطالعه‌ی جمعیت جوان یک منطقه می‌تواند تبیین ما را واقع گرایانه‌تر نماید و قدرت پیش بینی به محقق دهد.

6. ضرورت مطالعه‌ی مردم شناسانه‌ی این موضوع

مقایسه‌ی گرایش‌های مرکز گریز کردها در ترکیه و عراق  با کرد‌های ایران نشان می‌دهد که مسأله‌ی کردها  تا چه حد ریشه‌ی فرهنگی دارد. و نزدیکی فرهنگی تا چه حد می‌تواند از این گرایشات بکاهد .از همین روست که پرداخت اجتماعی به این مطلب در حوزه‌ی علوم اجتماعی و مهمتر از همه انسان شناسی که در میان علوم اجتماعی داعیه‌ی پرداخت عمیق و ژرفانگر را به موضوع دارد ، الزامی به نظر می‌رسد. از این میان نیز شناخت قومی وقتی که  بر پایه‌‌ی هویت قومی شکل گیرد ، می تواند عمیق‌ترین شناخت‌ها باشد.

[1] . بر اساس اسناد موجود در وزارت کشور ایران ، اقوام ایرانی شامل اقوام هشت گانه‌ی زیر هستند:

آذری، بلوچ ، ترکمن، طالش ، عرب ، فارس ، کرد و لر.

[2] . دولت رضاخان را اولین دولت ملی ایران می‌دانند.

[3]  . Multicultural  Society

[4] .  برای نمونه ن. ک به برای نمونه درگیری ها تحرّکات قومی تابستان گذشته در حوزه ی کرد نشین غرب کشور( ن. ک. به بی.بی.سی. دوشنبه 25 ژوئیه 2005  ) تحرکات قومی در خوزستان ( ن. ک. به بی.بی.سی.  شنبه 16 آوریل 2005  و   شنبه 05 نوامبر 2005 )

[5] . ن.ک. به بی.بی.سی.  چهارشنبه 15 ژوئن 2005

[6] . در این مورد می‌توان به سرکوب قیام پیشه‌وری با همکاری روسیه اشاره کرد.

برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید.