دانشگاه شیراز 

دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی

 پایان­نامه­ کارشناسی ارشد در رشته ­ی

 تربیت ­بدنی و علوم ورزشی- رفتار حرکتی

مقایسه­ ابعاد سلامت عمومی دانش ­آموزان پسر سال سوم هنرستان تربیت بدنی با گروه همسال در یک رشته منتخب نظری شهر شیراز

استاد راهنما

دکتر مجید چهارده چریک

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

چکیده

در این پژوهش ابعاد سلامت عمومی دانش آموزان پسر سال سوم هنرستان تربیت بدنی با گروه همسال در یک رشته منتخب نظری در شهر شیراز مورد مقایسه قرار گرفتند. آزمودنی­های این تحقیق را 137 نفر از دانش­آموزان سال سوم رشته تجربی و 56 نفر از هنرجویان سال سوم هنرستان تربیت بدنی تشکیل دادند. از پرسشنامه سلامت عمومی (GHQ28) گُلدبرگ (1972) شامل ابعاد: “نشانه­های جسمانی، اضطراب و بی خوابی، افسردگی و اختلال در عملکرد اجتماعی” به منظور ابزار در پژوهش حاضر استفاده شد. تحلیل آماری تی مستقل اجرا شده در تمامی ابعاد ذکر شده در دو گروه تفاوت­های معناداری را نشان داد. به نحوی که نتایج دال بر آن بود که دانش­آموزان هنرستان تربیت­بدنی از سلامت عمومی کلی بهتری نسبت به سایر دانش­آموزان مورد مطالعه در پژوهش برخوردار بودند. نتایج پژوهش حاضر تأکیدی مجدد بر اهمیت نقش فعالیت­بدنی به ویژه در قالب فعالیت­های رسمی و سازمان­دار بر سلامت عمومی نوجوانان و جوانان می­باشد.

کلیدواژه ها: سلامت عمومی، هنرستان تربیت بدنی، نشانه­های جسمانی، اضطراب، افسردگی، اختلال در عملکرد اجتماعی، دانش­آموزان

 فهرست مطالب

عنوان                        صفحه

فصل اول: مقدمه

1-1- کلیات. 2

1-2 بیان مسأله. 6

1-3 ضرورت و اهمیت پژوهش…. 9

1-4 اهداف پژوهش…. 11

1-4-1- هدف کلی.. 11

1-4-2 اهداف جزئی.. 11

1-5 پرسش­های پژوهش…. 12

1-6 تعریف مفهومی متغیرها 12

1-6-1 سلامت عمومی.. 12

1-6-2 تربیت بدنی.. 13

1-6-3 خرده مقیاس­های سلامت روان.. 13

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش

2-1 مقدمه. 16

2-2  مبانی نظری.. 16

2-2-1 تعاریف سلامت عمومی.. 16

عنوان                                صفحه

2-2-2 تاریخچه مختصری بر سلامت عمومی.. 17

2-2-3 شاخص های سلامت عمومی.. 18

2-2-4 دیدگاه مکاتب مختلف روانشناسی درباره ی سلامت عمومی.. 19

2-2-5 رابطه ورزش با سلامت عمومی.. 28

2-2-6 اهدف ایجاد سلامت عمومی.. 28

2-2-7 سلامت عمومی در ورزشکاران.. 29

2-2-8 تأثیر ورزش در شخصیت… 30

2-2-9 تأثیر ورزش در اخلاق و رعایت حقوق دیگران.. 31

2-2-10 تأثیر ورزش بر فرهنگ… 32

2-3 پژوهش­های پیشین.. 33

2-4 جمع­بندی و نتیجه­گیری.. 36

فصل سوم: روش­شناسی پژوهش

3-1 مقدمه. 39

3-2 طرح پژوهش…. 39

3-3 متغیرهای تحقیق.. 40

3-3-1 متغیر مستقل.. 40

3-3-2 متغیر وابسته. 40

3-3-3 متغیرهای کنترل.. 40

3-3-4 متغیرهای غیر قابل کنترل.. 40

3-4 جامعه آماری، مشارکت کنندگان و روش انتخاب آنها 40

3-5 ابزار پژوهش…. 41

3-6 روش اجرا…. 45

عنوان                             صفحه

3-7 تعریف عملیاتی متغیرها 45

3-8 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات (به تفکیک پرسش­های پژوهش) 46

فصل چهارم: یافته­های پژوهش

4-1 مقدمه. 48

4-2 یافته­های توصیفی.. 48

4-3 یافته­های مرتبط با سوالات پژوهش…. 50

4-3-1 سوال پژوهشی اول.. 50

4-3-2 سوال پژوهشی دوم. 51

4-3-3 سوال پژوهشی سوم. 52

4-3-4 سوال پژوهشی چهارم. 53

4-3-5 سوال پژوهشی پنجم.. 54

فصل پنجم: بحث و نتیجه­گیری

5-1 مقدمه. 56

5-2 خلاصه پژوهش…. 56

5-3 بحث و نتیجه­گیری.. 57

5-3-1 سوال پژوهشی اول.. 57

5-3-2 سوال پژوهشی دوم. 58

5-3-3 سوال پژوهشی سوم. 60

5-3-4 سوال پژوهشی چهارم. 61

5-3-5 سوال پژوهشی پنجم.. 62

5-4 نتیجه­گیری.. 63

5-5 محدودیت های پژوهش…. 64

عنوان                     صفحه

5-6 پیشنهادها 64

5-6-1 پیشنهادهای پژوهشی.. 64

5-6-2 پیشنهادهای کاربردی.. 65

فهرست منابع

منابع فارسی….. 66

منابع انگلیسی… 69

کلیات

پیشرفت­های شگفت­­آور تکنولوژی در قرن حاضر با ماشینی شدن زندگی توأم شده است. این امر تحرکات و فعالیت­های بدنی را با کاهش چشمگیری همراه ساخته و باعث شده است تا فقر حرکتی، تحلیل شدید قوای جسمانی را به همراه داشته باشد. ضعف جسمانی و روانی ناشی از این بی تحرکی­ها، زندگی انسان­ها را بیش از پیش با تهدید جدی مواجه ساخته است. از این رو، پژوهشگران و محققان برای مقابله با این خطرات، توجه به تربیت بدنی و علوم ورزشی را امری الزامی می­دانند؛ زیرا تأثیر مثبت فعالیت­های بدنی که عمیقاً با طبیعت انسان مناسب است، می­تواند موجبات آرامش اعصاب خسته از زندگی ماشینی را فراهم آورد و از تبدیل اجتماعات امروزی به جوامع رنجور و فرتوت جلوگیری نماید (توسلی، 1388).

  “تربیت بدنی و ورزش[1]“، مقوله­ای است که در هر اجتماعی جایگاه ویژه­ای دارد و نقش آن در شکوفایی استعدادهای مختلف افراد و متعاقب آن تقویت و افزایش ظرفیت­های اخلاقی، تربیتی، جسمانی، ذهنی، عقلی، مهارتی، عاطفی و اجتماعی افراد انکارناپذیر است. تربیت بدنی، بخش تکمیلی تعلیم و تربیت است که از طریق فعالیت­های جسمانی[2] و بدنی به شکوفایی استعدادها کمک می­کند شکوفایی علمی و آموزشی دانش­آموزان هنگامی میسر است که در زمینه­های مساعدی از سلامت جسمی و روحی[3]، رشد، نشاط و تحرک فرهنگی و تربیتی استوار باشد. انجام این رسالت در مکان مقدس مدرسه با تنظیم برنامه­های آموزشی متناسب در حیطه­های مختلف تربیتی و متناسب با نیازهای دانش­آموزان امکان پذیر است (عباس نیا، 1373).

 تغییر و تحولات جهانی مقوله­های زندگی معاصر، تربیت بدنی و ورزش را از ضروریاتی ساخته که دوری از آن اجتناب­ناپذیر به نظر می­رسد تربیت بدنی بعنوان فرآیندی آموزشی تربیتی شامل کسب و پردازش مهارت­های حرکتی توسعه و نگهداری آمادگی جسمانی برای تندرستی و سلامت، کسب دانش علمی درباره فعالیت­های جسمانی و تمرین و توسعه تصور و ذهنیت مثبت از فعالیت های جسمانی به عنوان وسیله­ای برای بهبود اجرا و عملکرد انسان است که نقش مؤثر در رشد وتعالی افراد دارد برای این علم اهدافی بیان گردیده که در برگیرنده نشانه­ها، نیات و نتایج مطلوبی است که ازشرکت در برنامه­های تربیت بدنی و ورزش حاصل می­شود. این اهداف با نیازها، تجارب و علایق افراد در ارتباطند و تعیین کننده مقاصد و جهت برنامه­ها هستند، با توجه به اهمیت و توسعه حیطه علم تربیت­بدنی و ورزش اهداف آن محدود به رده­های جمعیتی خاصی نیست بلکه به تمام رده­های جمعیتی گسترش یافته است (فتحی، 1382).

“دوران نوجوانی[4]“ به عنوان یکی ازمراحل بسیار مهم وبحرانی فرایند رشد و تحول انسان محسوب می­شود و از این دوران به عنوان دوران بحران ، طوفان، استرس، دوره زایش دوباره، هویت طلبی و جزآن یاد کرده اند (حسینی و همکاران[5]،2003). این دوره همراه با تغییرات برجسته می باشد که شامل عبور شخص از مرحله طفولیت به بزرگسالی است که طیف سنی 20- 11 سال را در بر می­گیرد. با توجه به اینکه سال­های نوجوانی، دوره شکل­گیری ساختار شخصیت فردی و اجتماعی انسان است، بروز نابسامانی­ها و از جمله آسیب­پذیری به اختلالات روانی می­تواند قابلیت­ها و در نهایت آینده و سرنوشت فرد را تحت تأثیر جدی قرار دهد. از این ­رو توجه به نیازهای مادی و معنوی نوجوانان از اهمیت خاصی برخوردار است. دراین راه، شاید نخستین گام، بررسی میزان شیوع اختلالات  آسیب­شناسی روانی و شناخت آن­ها در نوجوانان باشد( رابرت و همکاران[6]، 1998).

 بنابراین سلامت افراد واقع در سنین مدرسه می­تواند نقش اصلی را در موفقیت و توسعه یک کشور ایفا نماید، زیرا فرد در مدرسه به دلیل تعامل با دانش­آموزان دیگر و معلم رفتارهای بهداشتی را فرا گرفته و سبک زندگی خود را شکل میدهد(لانگ و همکاران[7]، 2000).

 سازمان جهانی بهداشت [8](2010) در آخرین تعریف خود، سلامت را دارا بودن عملکرد مناسب در چهار حیطه “جسمانی[9]”، “روانی[10]”، “اجتماعی[11]” و” معنوی[12]” عنوان می­کند. پاکیزه[13] (2008) اظهار کرد که مفهوم سلامت دربرگیرنده مفاهیمی همچون: احساس خوب بودن و اطمینان از خودکارآمدی، اتکای به خود، ظرفیت رقابت، تعلق بین نسلی و خود شکوفایی توانایی های بالقوه فکری، هیجانی و غیره است و فقدان بیماری و علایم را نیز شامل می­شود. “سلامت عمومی” به عنوان یکی از ارکان سلامتی، لازمه یک زندگی مفید، موثر و رضایت­بخش فردی است و مسئولیت سنجش، ارزیابی، کنترل، درمان و بهبود بخشیدن آن قبل از هر کس بر عهده متخصصان علوم رفتاری و اجتماعی می­باشد. مطالعه مسعودزاده و همکاران[14](2005) نشان داد که 1/39 درصد  دانش­آموزان مشکوک به اختلال روانی می­باشند. نتایج یک مطالعه نشان داد که اختلالات بهداشت روانی نظیر افسردگی و اضطراب بر روی میلیون­ها نفر از مردم دنیا اثر گذاشته و میزان بیماری و هزینه­های بهداشتی را افزایش داده است. اگر چه چندین روش درمانی نظیر دارو­درمانی و روان­درمانی ظاهراً در معالجه این اختلالات تأثیر داشته ، ولی شواهد اظهار می­دارد که این روش­های درمانی کاربرد چندانی ندارد و فعالیت­های بدنی تأثیر مثبتی روی سلامت و نشاط روحی و روانی دارد. (کوین[15]، 2000) یافته­های محققین بیانگر این است که ورزش با بهبود، شرایط روانی از جمله: حالت­های احساسی و خودشناسی ارتباط نزدیکی دارد و تمرینات بدنی وسیله­ای مناسب برای دستیابی به شرایط مناسب ذهنی و روانی است (دژآهنگ، 1385).

مقایسه هنرستان تربیت بدنی و دیگر مدارس در رشته منتخب متوسطه نظری در دروس تئوری­ عمومی و تخصصی خلاصه نمی­گردد، بلکه واحدهای عملی­کارگاهی مهمترین بخش مقایسه را در بر می­گیرد. دانش­آموزان پسر هنرستان تربیت­بدنی و علوم ورزشی درطی دو سال متوالی،10رشته­ ورزشی عملی را بعد از این که در پایان سال اول متوسطه­­ی عمومی انتخاب رشته نمودن به کسب یادگیری شناختی و همراه با بالا­بردن مهارت عملی می­پردازند. در سال اول ورودشان در آموزشگاه، ورزش­های فوتبال، والیبال، شنا، آمادگی­جسمانی و ژیمناستیک را به صورت 18واحد درسی که درهفته هر رشته 4 ساعت می­باشد را گذرانده و در سال دوم حضورشان ورزش­های بسکتبال، دو­ و میدانی، هندبال، کشتی و تنیس­ روی­میز با همان تعداد ساعت در هفته می­گذرانند  وجود دروس تئوری تخصصی شامل ایمنی و کمک­های­اولیه ، تغذیه وبهداشت­ مواد­غذایی، سالن­ها و اماکن  ورزشی، جداول مسابقات­ورزشی، روانشناسی عمومی،فیزیولوژی، آناتومی انسانی، آزمون­های­ ورزشی و زبان­تخصصی باعث گردیده است تا علم و عمل درکنار یکدیگر یک شیوه نوین علمی را در تفکر هنر­جویان تربیت­بدنی ایجاد نماید.

 در مدارس نظری دروس به صورت تئوری و در محیطی که به آن کلاس گفته می­شود تدریس می­شود و تنها 2 یا 3 درس در هر سال عملی می­باشد که طی سه سال فرا گرفته
می­شود و بر اساس تنوع رشته متفاوت می­باشد. به همین دلیل در بسیاری از دنیا بخشی از فرآیند آموزش و پرورش به مدارس اختصاص یافته که از همان ابتدا دانش­آموزان را در محیط ورزش مورد آموزش قرار می­دهند. این فرآیند در کشور ما در سطح متوسطه و هر نهادی به عنوان هنرستان خودش انجام می­پذیرد. دانش­آموزان این هنرستان­ها که عموماً آشنا و
علاقه­مند به انجام فعالیت­های ورزشی در رشته­های مختلف هستند، ساعات متوالی از کلاس­های خود را به فعالیت­های آموزشی اشتغال دارند. لذا با توجه به مطالب ذکر شده و تفاوت در میزان ساعات ورزشی هنرستان­های تربیت بدنی و مدارس متوسطه و همچنین اهمیت سلامت عمومی در این گروه سنی و رابطه آن با ورزش تحقیق حاضر به مقایسه سلامت عمومی
 دانش­آموزان این مدارس می­پردازد.

1-2- بیان مسأله

با تأمل در شرایط نوین اجتماعی و بررسی علل و مشکلات زندگی بشری در عرصه سلامت جسمی و روحی، در می­یابیم که انسان امروزی وارث نسل­هایی است که تک­تک سلول­های وجودی­شان با تلاش و فعالیت بدنی همراه بوده است. هزاران سال حرکت و فعالیت در طول رشد و توسعه بافت­های زنده بشر، بصورت شگفت­انگیزی سلول­های بدنی را تحت تأثیر قرار داده و برنامه­ریزی درونی آن­ها را طوری تنظیم کرده است که سلول با حرکت و فعالیت، زنده است و اگر به هر دلیلی این نیاز طبیعی به طور اصولی بر طرف نشود، اختلال در عملکرد ایجاد شده و زمینه ایجاد بسیاری از بیماری­های جسمی و روحی، ناهنجاریهای رفتاری و اجتماعی را فراهم می­نماید(سلیمی آوانسر، 1390). خوشبختانه هر روز که می­گذرد ثمرات فعالیت­­­های ورزشی آشکارتر می­شود، تا آنجا که در آستانه قرن بیست و یکم اجرای حرکات ورزشی برای پیشگیری و حتی مداوای اکثر بیماری­ها کاربرد حیاتی پیدا کرده است. از این رو به موازات این تحولات، امروزه آموزش تربیت بدنی و علوم ورزشی[16] در جهان نقش علمی با ارزشی یافته و یادگیری مهارت انسان را قادر می سازد برای ارضای نیازهای روانی و حرکتی خود به طور مداوم به تمرین بپردازد (توسلی، 1388).

 یکی از عادت­های مناسب بهداشتی یا رفتارهای ارتقاء دهنده­ی سلامتی ، فعالیت­های حرکتی و ورزشی منظم است که بر روی سلامتی انسان آثار مثبتی دارد ؛ به گونه­ای که زمینه
 اختلال­های روانشناختی و جسمانی را کاهش و بهداشت روانی را افزایش می­دهد( فوئنتس و دیز[17]، 2010).

  از نظر محققین یکی از روش­های مورد استفاده در جهت کاستن مشکلات روانی و بخصوص افسردگی ، اضطراب و افزایش عزت نفس ، بهره­گیری از تمرینات ورزشی است (رحمانی نیا، 1373).

 در قرن­های پیشین انسان­ها بیشتر در معرض بیماری­های واگیردار قرار داشتند . اما امروزه وجود اختلالات روانی با انواع و شدت­های مختلف بیشتر به چشم می­خورد (دادستان[18]، 2008).

یکی از عواملی که سلامت عمومی را بیش از سایر عوامل تحت تأثیر قرار می­دهد، مسائل روانشناختی و اختلال در عملکرد روانی – اجتماعی می­باشد . در ایران 6/17 درصد از گروه سنی 24-15 سال اختلالات روانی را تجربه می­کنند (نوربالا و محمد، 80-1379).

 ارتباط بین جسم و روان موضوعی است که از گذشته تاکنون توجه بسیاری از دانشمندان را به خود جلب کرده است . جسم و روان تأثیر غیر قابل انکاری بر روی یکدیگر داشته و هر تجربه­ای که ذهن و یا جسم کسب کند ، کل ارگانیسم را تحت تأثیر قرار می­دهد . مسلم
 آن­است که تحرک، فعالیت و نشاط و سلامت جسمی به نشاط و سلامت عمومی و ایجاد حالت خوش و احساس مثبت منجر خواهد شد . پرداختن به فعالیت ورزشی به نحوی سبب تخلیه هیجانی می­شود ، بدین معنی که برخی عواطف منفی ، تضاد و تعارضات درونی فرد تخلیه شده و حس اعتماد به نفس ، احترام به خویشتن و شادابی و سلامت روانی و جسمی در فرد نمایان می­شود (ستوده،1376). پزشکان اعتقاد دارند که تمرین ورزشی مناسب بهترین آرام کننده بدن و روش مناسب برای رهایی از بعضی از انواع فشارها و هیجان­ها محسوب می­شود و آمادگی بدنی به عنوان زمینه­ای مناسب برای دستیابی به شرایط مطلوب روانی است بطوریکه در بهبود شرایط روانی از جمله حالت­های افسردگی ، اضطراب و اعتماد به نفس مؤثر خواهد بود (کماسی، 1369).

 ” هنرستان تربیت بدنی” مکانی مناسب می­باشد که دانش­آموزان همراه با رشد سلامت عمومی، شناختی وکسب مهارتهای ورزشی به حرفه­ای علاقه­مند می­شوند که شامل همه­ی استانداردهای تخصصی معلم ورزش شدن را در حال و آینده را دارا می­باشد .  بی­گمان برخوردازی از سلامت­ عمومی در همه­ی ابعاد آن (جسم و روان )  به ویژه بعد روانی عامل اصلی تعادل رفتار اجتماعی و شخصیت افراد را تشکیل می­دهد .

در طی دوران تحصیل ( متوسطه )، شانس و شرایط ورود به رشته تربیت­بدنی با حداقل دشواریها برای نوجوانانی که بر اساس تفکرات سنتی (جدا بودن راه درس و دانش از ورزش و فعالیت ) ، باز هم به دنبال دستیابی به آرزوهای خود در محیط ورزش در حین تحصیل
می­باشند با مکانی به نام هنرستان تربیت بدنی آشنا می­شوند. موقعیت اجتماعی ورزشکار در جامعه­ی کنونی یکی دیگر از انگیزه­هایی است که خیل دانش­آموزان را به سوی این مدارس می­کشاند تا بتوانند در اجتماعی که در آن زندگی می­کنند به ایده­آل­ها و آرزوهای دست نیافتنی خود برسند .

 انتخاب مستندات و مطالب مرتبط با ” اختیاری بودن، لذت­بخش بودن “، حضور در محیط فعالیت بدنی و انجام فعالیت­های ورزشی غیر/ رقابتی توسط افراد همواره سبب افزایش توانمندی ذهنی- روانی در کنار منافع جسمانی-حرکتی می­­شود، اما! آیا مکلف بودن دانش­آموزان هنرستان­های ورزشی به حضور منظم در کلاس­های آموزشی- علمی مهارت­های رشته­های ورزشی متنوع که گاهاً با شرایط جسمانی-حرکتی و یا روحیات آنان نیز سازگاری کامل ندارد، و انجام متوالی فعالیت­های تمرینی-آموزشی به منظور تسلط بر اجرای مهارت­های مورد نیاز انجام هر ورزش بخصوص، نیز می­تواند همچون شرایط طبیعی انتخاب و لذت بردن از ورزش، سبب انبساط خاطر و تقویت بنیه روانی آنان شود؟

 بنابراین با توجه به اینکه دانش­آموزان هنرستان­های ورزش نوجوانانی هستند که مطابق با برنامه­های تدوین شده برای این مقطع ” می­بایست بصورت موظف ” روزانه چندین ساعت در محیط فعالیت­های ورزشی- آموزشی حضور داشته باشند و به همین لحاظ شرایط نسبتاً متفاوتی را در مقایسه با دیگر همسالان خود در سایر دبیرستان­ها تجربه می­نمایند، بازهم از منافع و مزایای تجربه حضور و انجام داوطلبانه فعالیت­های بدنی و ورزشی  ( همچون دیگران) بهره­مند می­شوند؟! و همچنین با توجه به این که بررسی و ارزیابی سطح سلامت روانی (عمومی) افراد در هر دوره­ای از زندگی می­تواند ملاک قابل قبولی برای امید به زندگی و پیشرفت در سایر ابعاد آن محسوب شود، لذا محقق در پی بررسی این موضوع بر آمده که آیا از دیدگاه روان­شناختی تفاوتی بین این گروه­ها (دانش آموزان تربیت بدنی در مقایسه با سایر همسالان در دیگر دبیرستان­ها و…) وجود دارد یا خیر؟ و همچنین وجود جبر و نداشتن اختیار در انتخاب نوع ورزش­ها و فعالیتها در هنرستان تربیت­بدنی برای آنان سلامت عمومی در پی خواهد داشت یا خیر­؟

برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید.